DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Jankowska-Andrzejewska, Maria: Malarstwo materii w Polsce - na marginesach odwilżowej "nowoczesności"
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.42381#0218
216
MARIA JANKOWSKA-ANDRZEJEWSKA
płaszczyźnie wyznaczonej kształtem pola obrazowego. Artystka nie kreu-
je bezładnych mas materii czy replikowanych struktur quasi-przyrod-
niczych, lecz w pełni świadomie wykorzystuje podstawowe dla płaszczy-
zny wartości: krawędzie, główne osie, centrum, względem których orien-
tuje węzłowe punkty kompozycji. Stąd mimo rzeźbiarskiego niemal cha-
rakteru prac, Maziarska nie unieważnia znaczenia płaszczyzny, ale pro-
proponuje jej nowy wariant.
„KOMPOZYCJE FAKTUROWE” BRONISŁAWA KIERZKOWSKIEGO
Jednym z artystów, którego prace wyróżnia fakt pozostania na płasz-
czyźnie, przy równoczesnym wyjściu poza tradycyjnie przypisane działa-
niom na niej tworzywa, jest Bronisław Kierzkowski. Jego najbardziej
charakterystyczne dzieła - określane przez autora mianem „kompozycji
fakturowych” i kolejno numerowane73 - powstawały od około 1957 roku74
przy użyciu masy gipsowej i metalowych odpadów produkcyjnych (taśm
blachy, szablonów i ścinków metalu). Choć artysta ostatecznie zyskał
miano jednego z pierwszych, którzy w okresie odwilży podjęli działania
określane mianem malarstwa materii75, jego prace stanowić musiały ro-
dzaj osobliwości, o czym świadczyć może określenie go przez Jana Cybisa
(reprezentującego starsze pokolenie artystów), mianem „piekarza gipso-
wych ptysi”76. Prace Kierzkowskiego, ze względu na wymykanie się ga-
tunkom, poddawane były próbom tłumaczenia na język tradycyjnych me-
diów i widziane jako „malowane stiukiem, siatką metalową, drutami”77,
bądź uznawane za efekt „przygody z gipsu, która nie ma jeszcze nazwy”78.
73 Kierzkowski tworzył „kompozycje fakturowe” także w kolejnych dekadach. O ich
ewolucji w kierunku upraszczania kompozycji na początku lat 60. XX wieku, nadawaniu
im spokojniejszej rytmiczności układów oraz budowaniu ich w oparciu o formę owalną,
piszą m.in.: B. Kowalska, Polska..., op. cit., s. 110; P. Majewski, Malarstwo materii w Pol-
sce..., op. cit., s. 158.
74 B. Kowalska, Polska awangarda..., op. cit., s. 109.
75 B. Kowalska obok B. Kierzkowskiego wymienia: posługującego się głównie farbą
S. Gierowskiego oraz J. Ziemskiego, akcentując też znaczenie twórczości J. Maziarskiej.
B. Kowalska, Polska awangarda..., op. cit., s. 109 oraz Bronisław Kierzkowski. Malarstwo
(kat. wyst.), Galeria Sztuki BWA, Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie, 19 I - 4 II
1974.
76 Z tekstu S. Gierowskiego, (w:) Bronisław Kierzkowski, 1924-1993 (kat. wyst.), Mu-
zeum Okręgowe w Toruniu, 20 VII-28 VIII 1994.
77 Z tekstu A. Wojciechowskiego, (w:) Bronisław Kierzkowski (kat. wyst. - w ramach
cyklu „Konfrontacje”), Galeria Krzywe Koło, Warszawa, kwiecień 1960.
78 Przygoda z gipsu (niesygn.), „Przegląd Kulturalny”, nr 17, 21 kwietnia 1960.
MARIA JANKOWSKA-ANDRZEJEWSKA
płaszczyźnie wyznaczonej kształtem pola obrazowego. Artystka nie kreu-
je bezładnych mas materii czy replikowanych struktur quasi-przyrod-
niczych, lecz w pełni świadomie wykorzystuje podstawowe dla płaszczy-
zny wartości: krawędzie, główne osie, centrum, względem których orien-
tuje węzłowe punkty kompozycji. Stąd mimo rzeźbiarskiego niemal cha-
rakteru prac, Maziarska nie unieważnia znaczenia płaszczyzny, ale pro-
proponuje jej nowy wariant.
„KOMPOZYCJE FAKTUROWE” BRONISŁAWA KIERZKOWSKIEGO
Jednym z artystów, którego prace wyróżnia fakt pozostania na płasz-
czyźnie, przy równoczesnym wyjściu poza tradycyjnie przypisane działa-
niom na niej tworzywa, jest Bronisław Kierzkowski. Jego najbardziej
charakterystyczne dzieła - określane przez autora mianem „kompozycji
fakturowych” i kolejno numerowane73 - powstawały od około 1957 roku74
przy użyciu masy gipsowej i metalowych odpadów produkcyjnych (taśm
blachy, szablonów i ścinków metalu). Choć artysta ostatecznie zyskał
miano jednego z pierwszych, którzy w okresie odwilży podjęli działania
określane mianem malarstwa materii75, jego prace stanowić musiały ro-
dzaj osobliwości, o czym świadczyć może określenie go przez Jana Cybisa
(reprezentującego starsze pokolenie artystów), mianem „piekarza gipso-
wych ptysi”76. Prace Kierzkowskiego, ze względu na wymykanie się ga-
tunkom, poddawane były próbom tłumaczenia na język tradycyjnych me-
diów i widziane jako „malowane stiukiem, siatką metalową, drutami”77,
bądź uznawane za efekt „przygody z gipsu, która nie ma jeszcze nazwy”78.
73 Kierzkowski tworzył „kompozycje fakturowe” także w kolejnych dekadach. O ich
ewolucji w kierunku upraszczania kompozycji na początku lat 60. XX wieku, nadawaniu
im spokojniejszej rytmiczności układów oraz budowaniu ich w oparciu o formę owalną,
piszą m.in.: B. Kowalska, Polska..., op. cit., s. 110; P. Majewski, Malarstwo materii w Pol-
sce..., op. cit., s. 158.
74 B. Kowalska, Polska awangarda..., op. cit., s. 109.
75 B. Kowalska obok B. Kierzkowskiego wymienia: posługującego się głównie farbą
S. Gierowskiego oraz J. Ziemskiego, akcentując też znaczenie twórczości J. Maziarskiej.
B. Kowalska, Polska awangarda..., op. cit., s. 109 oraz Bronisław Kierzkowski. Malarstwo
(kat. wyst.), Galeria Sztuki BWA, Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie, 19 I - 4 II
1974.
76 Z tekstu S. Gierowskiego, (w:) Bronisław Kierzkowski, 1924-1993 (kat. wyst.), Mu-
zeum Okręgowe w Toruniu, 20 VII-28 VIII 1994.
77 Z tekstu A. Wojciechowskiego, (w:) Bronisław Kierzkowski (kat. wyst. - w ramach
cyklu „Konfrontacje”), Galeria Krzywe Koło, Warszawa, kwiecień 1960.
78 Przygoda z gipsu (niesygn.), „Przegląd Kulturalny”, nr 17, 21 kwietnia 1960.