Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (28.2017)

Maciej Szymanowicz

W POSZUKIWANIU
„NARODOWOŚCI W FOTOGRAFICE"

WPROWADZENIE
W styczniu 1931 roku na łamach „Miesięcznika Fotograficznego" ukazał
się tekst Antoniego Wieczorka pt. Narodowość a fotografika, po którym roz-
gorzała jedna z najdłuższych i najbardziej brzemiennych w skutki dyskusji
w historii polskiej fotografii. Autor swoje dociekania rozpoczął od znamien-
nego stwierdzenia:
Wzdłuż i wszerz Europy rozbrzmiewają dziś hasła unarodowienia sztuki, czyli
uczynienia jej taką, aby mając w sobie zaklęte pierwiastki rasowo-narodowe, nio-
sła je w świat szeroki. Każdy naród pragnie mieć własną narodową sztukę i szuka
jej też chętnie w przeszłości, aby się potem móc wykazać odpowiednią tradycją
i dokopać się do źródeł, które by pozwoliły pięknie powiązać przeszłość z teraź-
niejszością1.
Pytanie, które postawił w artykule, nie dotyczyło jednak ogólnej natury
nacjonalizmów oraz ich powiązania ze sferą kultury, lecz możliwości nace-
chowania pierwiastkami narodowymi zdjęć, co rozpatrywał przez pryzmat
właściwości technicznych fotografii2. Wieczorek, określając charakter fotogra-
fii jako sztuki stricte odtwarzającej, uznał, że jej potencjał kreacyjny zawarty
jest w sposobach komponowania motywu i doborze tematów, a jakość formal-
na poszczególnych obrazów jest zależna od „stereotypowej indywidualności
soczewki"3. Dlatego dowodził, że to, co powszechnie uchodzi za „objaw rasy
czy narodowości", w fotografii jest skutkiem zaledwie wyboru tematu, uzna-
jąc ją za sztukę kosmopolityczną: „[...] artysta wobec rysunku soczewki o tyle

1 A. Wieczorek, Narodowość a fotografika, „Miesięcznik Fotograficzny7' 1931, 133, s. 4.
2 Ibidem, s. 5.
3 Ibidem.