DOI Heft:
Teoretyczno-historyczne perspektywy fotografii
DOI Artikel:Michałowska, Marianna: Pamie̜ć autobiograficzna w czasach cyfryzacji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43310#0139
Marianna Michałowska
PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA
W CZASACH CYFRYZACJI
Pytanie, jak widzimy siebie i innych na fotografiach, zawsze zajmowało
uwagę teoretyków medium. Zarówno w tekstach fundujących kanon „my-
ślenia fotografią"1 (Waltera Benjamina, Susan Sontag, Rolanda Barthes'a czy
Johna Bergera), jak i w pracach nowszych (by wspomnieć tylko Nicolasa Mir-
zeoffa) odnajdujemy potrzebę przemyślenia sposobów pozostawiania wi-
zualnego świadectwa życia oraz tworzenia własnego wizerunku - dla siebie
i innych. Badaczy interesuje zarówno ontyczny jak i epistemologiczny wy-
miar dokumentowania doświadczenia indywidualnej egzystencji oraz jego
znaczenie dla kształtu pamięci zbiorowej. Pytanie o rejestrację indywidualne-
go doświadczenia życiowego w ujęciach teoretycznych formułowane jest róż-
norako. Może dotyczyć sposobów konstrukcji albumu rodzinnego (Marianne
Hirsch), kwestii selfie, traktowanego jako „poszerzenie i wzmocnienie długiej
tradycji autoportretu"2,- działania ucieleśniającego wyobrażoną tożsamość,
zakorzenionego w praktykach komunikacyjnych3. Istotą tych dyskusji jest
postrzeganie siebie oraz innych, a także technologiczna możliwość obrazowa-
nia, doświadczania oraz społecznego dystrybuowania tych wyobrażeń.
W artykule przyglądam się fotografii z perspektywy narracyjnej, wykorzy-
stując zyskujące na popularności od lat 70. ubiegłego wieku pojęcie pamięci
autobiograficznej. Sposoby „opisania {graphia} życia (bios) jednostki, dokona-
ne przez nią samą (auto)"4 interesują dzisiaj nie tylko literaturoznawców i hi-
storyków, lecz coraz częściej stanowią przedmiot badań psychologów, socjolo-
1 Odwołuję się tu do określenia rozpropagowanego przez Victora Burgina, autora głoś-
nej antologii tekstów pod tym właśnie tytułem. Redaktor zbioru ujmuje teorię fotografii
jako „praktykę sygnifikacji". Zob. Thinking Photography, red. V Burgin, London 1982, s. 2.
2 N. Mirzeoff, fak zobaczyć świat, tłum. Ł. Zaremba, Warszawa 2016, s. 44.
3 J. vanDijck, Mediated Memories in the Digital Age, Stanford, California, 2007, s. 118.
4 M. Marszałek, Autobiografia, w: Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red.
M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa 2014, s. 53.
PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA
W CZASACH CYFRYZACJI
Pytanie, jak widzimy siebie i innych na fotografiach, zawsze zajmowało
uwagę teoretyków medium. Zarówno w tekstach fundujących kanon „my-
ślenia fotografią"1 (Waltera Benjamina, Susan Sontag, Rolanda Barthes'a czy
Johna Bergera), jak i w pracach nowszych (by wspomnieć tylko Nicolasa Mir-
zeoffa) odnajdujemy potrzebę przemyślenia sposobów pozostawiania wi-
zualnego świadectwa życia oraz tworzenia własnego wizerunku - dla siebie
i innych. Badaczy interesuje zarówno ontyczny jak i epistemologiczny wy-
miar dokumentowania doświadczenia indywidualnej egzystencji oraz jego
znaczenie dla kształtu pamięci zbiorowej. Pytanie o rejestrację indywidualne-
go doświadczenia życiowego w ujęciach teoretycznych formułowane jest róż-
norako. Może dotyczyć sposobów konstrukcji albumu rodzinnego (Marianne
Hirsch), kwestii selfie, traktowanego jako „poszerzenie i wzmocnienie długiej
tradycji autoportretu"2,- działania ucieleśniającego wyobrażoną tożsamość,
zakorzenionego w praktykach komunikacyjnych3. Istotą tych dyskusji jest
postrzeganie siebie oraz innych, a także technologiczna możliwość obrazowa-
nia, doświadczania oraz społecznego dystrybuowania tych wyobrażeń.
W artykule przyglądam się fotografii z perspektywy narracyjnej, wykorzy-
stując zyskujące na popularności od lat 70. ubiegłego wieku pojęcie pamięci
autobiograficznej. Sposoby „opisania {graphia} życia (bios) jednostki, dokona-
ne przez nią samą (auto)"4 interesują dzisiaj nie tylko literaturoznawców i hi-
storyków, lecz coraz częściej stanowią przedmiot badań psychologów, socjolo-
1 Odwołuję się tu do określenia rozpropagowanego przez Victora Burgina, autora głoś-
nej antologii tekstów pod tym właśnie tytułem. Redaktor zbioru ujmuje teorię fotografii
jako „praktykę sygnifikacji". Zob. Thinking Photography, red. V Burgin, London 1982, s. 2.
2 N. Mirzeoff, fak zobaczyć świat, tłum. Ł. Zaremba, Warszawa 2016, s. 44.
3 J. vanDijck, Mediated Memories in the Digital Age, Stanford, California, 2007, s. 118.
4 M. Marszałek, Autobiografia, w: Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red.
M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa 2014, s. 53.