DOI Heft:
Teoretyczno-historyczne perspektywy fotografii
DOI Artikel:Michałowska, Marianna: Pamie̜ć autobiograficzna w czasach cyfryzacji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43310#0140
138
Marianna Michałowska
gów i teoretyków kultury5. Pamięć autobiograficzna (mam tu na myśli sposób,
w jaki jednostki rekonstruują wyobrażenie własnej przeszłości) pozwala za-
dać pytanie nie tylko o to, jak działają mózgowe systemy przechowywania
wspomnień, ale przede wszystkim o to, jakie są relacje pamiętania do kultu-
rowego ukształtowania obrazów przeszłości. Chodzi zatem o uwzględnienie
tego, co i jak pamiętamy, ale też tego, jak treść wspomnień jest przekształcana
za sprawą czynników społecznych, kulturowych oraz technologicznych. Pa-
mięć autobiograficzna jest ujmowana jako proces oraz wypowiadana jako nar-
racja (ustna, literacka, wizualna, obrazowo-tekstowa). Historyk psychologii
Douwe Draaisma, wyjaśniając pojęcie, przywołuje porównanie zastosowane
przez Philippe'a Lejeune'a, w którym pamięć zostaje nazwana podlegającym
korekcie „bmdnopisem własnego życia"6. Zgodnie z koncepcjami psycholo-
gii nie mamy całkowitej władzy nad „poprawkami" wprowadzanymi do tego
brudnopisu. Holenderski badacz pamięci pisze: „bmdnopis podlega korekcie
- to nie my piszemy na nowo nasze wspomnienia, ale jest to robione za nas"7.
Jeśli porównamy pamięć do brudnopisu, to uznamy, że jest ona - by tak
powiedzieć - „pisywalna", a tym samym jest narracją. Ten narracyjny wymiar
pamięci autobiograficznej zachęca, by w analizie fotografii jako nośnika pa-
mięci wprowadzić kolejny termin: „tożsamości narracyjnej". Przypomnijmy
tylko, że ten termin rozpatrywać można w dwu, co najmniej, interpretacjach.
W wersji socjologicznej Anthony'ego Giddensa jest refleksyjnym projektem
samorozumienia jednostki w świecie8 pełnym ryzyka, by w fenomenologicz-
nej refleksji Paula Ricoeura stać się dialektyczną relacją rozpoznawania sie-
bie: wędmjącą pomiędzy „niezmiennością idem - tego samego [du même],
i ruchomej tożsamości ipse- tożsamości siebie [du soi]"9. W tekście wykorzy-
stam tę drugą perspektywę, ze względu na znaczącą rolę pamięci w procesie
rozpoznawania siebie w narracjach10.
Interesuje mnie zatem konstmowanie pamięci autobiograficznej za po-
mocą fotografii oraz jej odniesienie do indywidualnej tożsamości. Początko-
wo bowiem można fotografię uznać za nośnik i „wspomagacz" pamięci, by
ostatecznie uznać, że staje się ona świadectwem życia jednostki i społecznie
przedstawianym jego potwierdzeniem. Jak pisze Jolanta Brach-Czaina: „po-
5 Wyczerpującą listę pozycji bibliograficznych poświęconych badaniu autobiografii do-
starcza Magdalena Marszałek w haśle Autobiografia, zob. ibidem, s. 57-58.
6 D. Draaisma, Księga zapominania, tłum. R. Pucek, Warszawa 2012, s. 22-23.
7 Ibidem, s. 23.
8 A. Giddens, Nowoczesność i tożsamość, tłum A. Szulżycka, Warszawa 2006,
s. 104-108.
9 P Ricoeur, Drogi rozpoznania, tłum. J. Margański, Kraków 2004, s. 90.
10 Ibidem, s. 89.
Marianna Michałowska
gów i teoretyków kultury5. Pamięć autobiograficzna (mam tu na myśli sposób,
w jaki jednostki rekonstruują wyobrażenie własnej przeszłości) pozwala za-
dać pytanie nie tylko o to, jak działają mózgowe systemy przechowywania
wspomnień, ale przede wszystkim o to, jakie są relacje pamiętania do kultu-
rowego ukształtowania obrazów przeszłości. Chodzi zatem o uwzględnienie
tego, co i jak pamiętamy, ale też tego, jak treść wspomnień jest przekształcana
za sprawą czynników społecznych, kulturowych oraz technologicznych. Pa-
mięć autobiograficzna jest ujmowana jako proces oraz wypowiadana jako nar-
racja (ustna, literacka, wizualna, obrazowo-tekstowa). Historyk psychologii
Douwe Draaisma, wyjaśniając pojęcie, przywołuje porównanie zastosowane
przez Philippe'a Lejeune'a, w którym pamięć zostaje nazwana podlegającym
korekcie „bmdnopisem własnego życia"6. Zgodnie z koncepcjami psycholo-
gii nie mamy całkowitej władzy nad „poprawkami" wprowadzanymi do tego
brudnopisu. Holenderski badacz pamięci pisze: „bmdnopis podlega korekcie
- to nie my piszemy na nowo nasze wspomnienia, ale jest to robione za nas"7.
Jeśli porównamy pamięć do brudnopisu, to uznamy, że jest ona - by tak
powiedzieć - „pisywalna", a tym samym jest narracją. Ten narracyjny wymiar
pamięci autobiograficznej zachęca, by w analizie fotografii jako nośnika pa-
mięci wprowadzić kolejny termin: „tożsamości narracyjnej". Przypomnijmy
tylko, że ten termin rozpatrywać można w dwu, co najmniej, interpretacjach.
W wersji socjologicznej Anthony'ego Giddensa jest refleksyjnym projektem
samorozumienia jednostki w świecie8 pełnym ryzyka, by w fenomenologicz-
nej refleksji Paula Ricoeura stać się dialektyczną relacją rozpoznawania sie-
bie: wędmjącą pomiędzy „niezmiennością idem - tego samego [du même],
i ruchomej tożsamości ipse- tożsamości siebie [du soi]"9. W tekście wykorzy-
stam tę drugą perspektywę, ze względu na znaczącą rolę pamięci w procesie
rozpoznawania siebie w narracjach10.
Interesuje mnie zatem konstmowanie pamięci autobiograficznej za po-
mocą fotografii oraz jej odniesienie do indywidualnej tożsamości. Początko-
wo bowiem można fotografię uznać za nośnik i „wspomagacz" pamięci, by
ostatecznie uznać, że staje się ona świadectwem życia jednostki i społecznie
przedstawianym jego potwierdzeniem. Jak pisze Jolanta Brach-Czaina: „po-
5 Wyczerpującą listę pozycji bibliograficznych poświęconych badaniu autobiografii do-
starcza Magdalena Marszałek w haśle Autobiografia, zob. ibidem, s. 57-58.
6 D. Draaisma, Księga zapominania, tłum. R. Pucek, Warszawa 2012, s. 22-23.
7 Ibidem, s. 23.
8 A. Giddens, Nowoczesność i tożsamość, tłum A. Szulżycka, Warszawa 2006,
s. 104-108.
9 P Ricoeur, Drogi rozpoznania, tłum. J. Margański, Kraków 2004, s. 90.
10 Ibidem, s. 89.