DOI Heft:
Teoretyczno-historyczne perspektywy fotografii
DOI Artikel:Szymanowicz, Maciej: W poszukiwaniu "narodowości w fotografice"
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43310#0068
66
Maciej Szymanowicz
jest bezsilny że [...] nie jest w stanie zmienić, zindywidualizować jądra rysun-
ku fotograficznego"4. Wreszcie, aby dopełnić swojego wywodu, odniósł się do
przekonania o konieczności wyrastania z pnia sztuki ludowej tych dzieł, któ-
re mają ambicją autorów posiadać pierwiastki narodowe, co, jak podkreślał,
z uwagi na specyfikę techniki fotograficznej jest niemożliwe5: „wszystko to,
co się mówi na temat rasowości i narodowości w fotografii, jest naciągniętym
pustym frazesem"6. Odrzucenie przez Wieczorka możliwości wprowadzenia
pierwiastków narodowych do fotografii nie wynikało bynajmniej z bagatelizo-
wania przez niego problemu, lecz z analizy cech medialnych fotografii.
Podkreślmy jednak, że jego argumentacja zaciążyła na dalszym kształcie
debaty, nakierowując ją na problematykę warsztatową. Adwersarze Wieczor-
ka, przyjmując odmienny punkt widzenia, skupią się na obronie tezy o krea-
tywnym charakterze procesu pozytywowego w fotografii oraz na możliwości
jego pełnej kontroli, co w konsekwencji miało potwierdzać zdolność tworze-
nia zdjęć o cechach narodowych.
W tekście tym zmierzymy się z pytaniami dotyczącymi miejsca owej dys-
kusji w odniesieniu do logiki rozwoju polskiej fotografii w XX wieku, a także
jak sytuowała się ona wobec ewoluującej sytuacji politycznej. Debata nie tyle
koncentrowała się na próbie wygenerowania stylu narodowego w fotografii, ile
odnosiła się do ogólnego wyobrażenia o „immanentnym charakterze narodo-
wym kultury i sztuki"7, przeniesionego do niej za sprawą rozpropagowanych
poglądów Johanna G. Herdera czy Jeana J. Rousseau i późniejszej myśli roman-
tycznej przekonania o tym, że każdy naród ma swój osobny charakter - geniusz
narodowy8. Stąd głównie odnoszono się do ogólnych stwierdzeń dotyczących
pierwiastków i wartości narodowych, a często przywoływane pojęcie narodowo-
ści w fotografice nie obligowało do poszukiwań nowych formuł stylistycznych.
4 Ibidem, s. 6.
5 Wieczorek w kolejnym tekście dotyczącym tej tematyki doprecyzowywał swoje sta-
nowisko: „[...] narodowa sztuka zasadza się na tym, że artysta, opierając się na tworzy-
wie ludowym, przetwarza je zupełnie na własny styl, i to w ten sposób, że zatracają się
podobieństwa fizyczne, a pozostaje tylko łączność ideowa, łatwo odznaczalna dla ludzi,
należących do danej narodowości, a nadzwyczaj oryginalna dla wszystkich innych. Jest to
więc najgórniej pojęta stylizacja artystyczna, jest to artyzm najwyższego gatunku, tkwiący
korzeniami w narodzie i o tym właśnie myślałem, powątpiewając w podobne możliwości
fotografiki przy dzisiejszym stanie jej rozwoju". Cyt. za: A. Wieczorek, Narodowość a foto-
grafika, „Miesięcznik Fotograficzny" 1931, 140, s. 125.
6 A. Wieczorek, Narodowość a fotografika, „Miesięcznik Fotograficzny7' 1931, 133, s. 6.
7 A. Chmielewska, Charakter narodowy sztuki polskiej w dwudziestoleciu międzywo-
jennym. Kontekst polityczny i ideowy, w: W kręgu Rytmu. Sztuka polska lat dwudziestych,
red. K. Nowakowska-Sito, Warszawa 2006, s. 174.
8 Ibidem.
Maciej Szymanowicz
jest bezsilny że [...] nie jest w stanie zmienić, zindywidualizować jądra rysun-
ku fotograficznego"4. Wreszcie, aby dopełnić swojego wywodu, odniósł się do
przekonania o konieczności wyrastania z pnia sztuki ludowej tych dzieł, któ-
re mają ambicją autorów posiadać pierwiastki narodowe, co, jak podkreślał,
z uwagi na specyfikę techniki fotograficznej jest niemożliwe5: „wszystko to,
co się mówi na temat rasowości i narodowości w fotografii, jest naciągniętym
pustym frazesem"6. Odrzucenie przez Wieczorka możliwości wprowadzenia
pierwiastków narodowych do fotografii nie wynikało bynajmniej z bagatelizo-
wania przez niego problemu, lecz z analizy cech medialnych fotografii.
Podkreślmy jednak, że jego argumentacja zaciążyła na dalszym kształcie
debaty, nakierowując ją na problematykę warsztatową. Adwersarze Wieczor-
ka, przyjmując odmienny punkt widzenia, skupią się na obronie tezy o krea-
tywnym charakterze procesu pozytywowego w fotografii oraz na możliwości
jego pełnej kontroli, co w konsekwencji miało potwierdzać zdolność tworze-
nia zdjęć o cechach narodowych.
W tekście tym zmierzymy się z pytaniami dotyczącymi miejsca owej dys-
kusji w odniesieniu do logiki rozwoju polskiej fotografii w XX wieku, a także
jak sytuowała się ona wobec ewoluującej sytuacji politycznej. Debata nie tyle
koncentrowała się na próbie wygenerowania stylu narodowego w fotografii, ile
odnosiła się do ogólnego wyobrażenia o „immanentnym charakterze narodo-
wym kultury i sztuki"7, przeniesionego do niej za sprawą rozpropagowanych
poglądów Johanna G. Herdera czy Jeana J. Rousseau i późniejszej myśli roman-
tycznej przekonania o tym, że każdy naród ma swój osobny charakter - geniusz
narodowy8. Stąd głównie odnoszono się do ogólnych stwierdzeń dotyczących
pierwiastków i wartości narodowych, a często przywoływane pojęcie narodowo-
ści w fotografice nie obligowało do poszukiwań nowych formuł stylistycznych.
4 Ibidem, s. 6.
5 Wieczorek w kolejnym tekście dotyczącym tej tematyki doprecyzowywał swoje sta-
nowisko: „[...] narodowa sztuka zasadza się na tym, że artysta, opierając się na tworzy-
wie ludowym, przetwarza je zupełnie na własny styl, i to w ten sposób, że zatracają się
podobieństwa fizyczne, a pozostaje tylko łączność ideowa, łatwo odznaczalna dla ludzi,
należących do danej narodowości, a nadzwyczaj oryginalna dla wszystkich innych. Jest to
więc najgórniej pojęta stylizacja artystyczna, jest to artyzm najwyższego gatunku, tkwiący
korzeniami w narodzie i o tym właśnie myślałem, powątpiewając w podobne możliwości
fotografiki przy dzisiejszym stanie jej rozwoju". Cyt. za: A. Wieczorek, Narodowość a foto-
grafika, „Miesięcznik Fotograficzny" 1931, 140, s. 125.
6 A. Wieczorek, Narodowość a fotografika, „Miesięcznik Fotograficzny7' 1931, 133, s. 6.
7 A. Chmielewska, Charakter narodowy sztuki polskiej w dwudziestoleciu międzywo-
jennym. Kontekst polityczny i ideowy, w: W kręgu Rytmu. Sztuka polska lat dwudziestych,
red. K. Nowakowska-Sito, Warszawa 2006, s. 174.
8 Ibidem.