96

Filip Pręgowski

dostrzegł związki „utopijnych kręgo słup owych pejzaży" Wasowa z zaświad-
czającą o społecznej i historycznej katastrofie prozą J.G. Balłarda12. Na uwagę
szczególnie zasługuje ironiczne spostrzeżenie, ze utrzymane w „halucynacyj -
nych barwach" fotografie przypominają płomienne zachody słońca nad San-
ta Monica, które swój efektowny wygląd zawdzięczają ogromnemu stężeniu
chemicznych zanieczyszczeń w powietrzu.
MEDIUM
Dynamika relacji między obrazami Jacka Goldsteina a fotografiami Oli-
vera Wasowa ściśle związana jest ze sposobem, w jaki w ich estetycznej prze-
strzeni zachodzi wymiana między cechami oraz strategiami wizualnymi ma-
larstwa i fotografii. Zrozumienie tych relacji wymaga dwóch rzeczy. Po pierw-
sze, nakreślenia roli, jaką we współczesnej kulturze pełni fotografia, po drugie
zaś - zdefiniowania samego pojęcia medium.
Jak pisała Rosalind Krauss w eseju Reinventing the Medium13, przemyśle-
nie dominującej roli fotografii we współczesnej kulturze wizualnej wymagało
me tyle uwzględnienia historii i tradycji dyscypliny, ile potraktowania jej jako
obiektu namysłu teoretycznego, w którym specyfika medium traci na znacze-
niu. Sięgając do eseju Waltera Benjamina Dzieło sztuki w dobie reprodukcji
technicznej z roku 1936, Krauss dokonała zwrotu w przeszłość, aby prześle-
dzić drogę do kluczowej pozycji fotografii w sztuce lat 60. Z jej punktu wi-
dzenia, obejmującego także wcześniejszą perspektywę Benjamina, zwrot z lat
60. był powtórzeniem konwergencji sztuki i fotografii, jaka nastąpiła w la-
tach 20., na przykład w radzieckim fotomontażu, praktykach dadaistów czy
sztuce surrealizmu14. Przywołując esej Benjamina, w którym fotografia jako
obiekt teoretyczny zyskała siłę objaśnienia przyczyn transformacji następu-
jących w sztuce w ogóle, nie tylko w obrębie własnej dyscypliny, wskazała na
fundamentalną w tym kontekście kwestię: fotografia zarówno uczestniczyła
w awangardowych przemianach sztuki, jak i je dokumentowała15. Znane sło-
wa Benjamina, że „reprodukowane dzieło sztuki w coraz większym stopniu

12 Ibidem, s. 182.
13 R.E. Krauss, Reinventing the Medium, „Critical Inquiry", zima 1999, 25(2),
s. 289-305. Analizy Rosalind Krauss dotyczące kondycji medium we współczesnej
sztuce referowała też Agnieszka Rejniak-Majewska: A. Rejniak-Majewska, „Kondycja
postmedialna" i wynajdowanie medium według Rosalind Krauss, w: Sztuki w prze-
strzeni Lransmedialnej, red. T. Załuski, Łódź 2010, s. 42-52.
14 A także artystów związanych z takimi awangardowymi środowiskami, jak Bauhaus.
15 Krauss, Reinventing the Medium, s. 294.