DOI Heft:
Teoretyczno-historyczne perspektywy fotografii
DOI Artikel:Pręgowski, Filip: W przestrzeni wymiany: obrazy Jacka Goldsteina i fotografie Olivera Wasowa
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43310#0107
W przestrzeni wymiany Obrazy Jacka Goldsteina i fotografie Olivera Wasowa 105
to dodać, że pełnią też rolę ideologiczną, uwiarygodniając przekaz oparty na
spekulacjach, przypuszczeniach i fantastycznych hipotezach (opierają się na
sugestii, że wydarzenie miało niespodziewany i krótkotrwały charakter, dla-
tego obraz jest niewyraźny)47. Niezależnie od tego, prace Wasowa (a po części
także Goldsteina), jako „perfekcyjne" i hiperrealne obrazy wpisują się w zapo-
czątkowany przez telewizję lat 80. nowy etap kapitalistycznego procesu aku-
mulacji dóbr, w którym zdematerializowane towary sprowadzone zostały do
strumienia znaków. O ile bowiem wcześniej telewizja rozumiana była jako
odrębne, specyficzne medium, wytwarzające oparte na reprezentacji określo-
ne pole semantyczne, o tyle w latach 80. stała się jedynie systemem dystrybu-
cji danych - wizualnych i narracyjnych jednostek, zestawianych w dowolne
sekwencje, tworzące abstrakcyjny przepływ obrazów pozbawionych znacze-
nia, w których nie obowiązują mechanizmy społecznej racjonalizacji48. Sta-
nowiące dopełnienie tej diagnozy słowa Jeana Baudrillarda, że „telewizja jest
wizualnym przekazem z innego świata, nieadresowanym w gruncie rzeczy do
nikogo, złożonym z uwalnianych beznamiętnie obrazków, obojętnym na za-
warte w nich przesłanie"49, mogłoby zatem odnosić się także do prac Wasowa.
Interpretacja ta, przedstawiając prace Goldsteina i Wasowa jedynie w ka-
tegoriach kompulsywnego mechanizmu produkowania symulakrów, nie tyl-
ko stawia pod znakiem zapytania ich krytyczny potencjał, ale zdecydowanie
47 Zakłócenia obrazu mogą też potęgować szokujący wymiar przedstawienia. Jak za-
uważył Hal Foster, powielane w sitodrukach Warhola z serii Death in America skazy fo-
tografii, na podstawie których powstały (przesunięcia, rozmazania, wybielenia, naddarcia,
wyblaknięcia), stanowią punctum (umiejscowione nie w temacie, lecz przybierające właś-
nie postać zakłóceń); są „wizualnymi ekwiwalentami naszych przegapionych spotkań z Re-
alnym". Foster, Powrót Realnego, s. 162.
48 J. Crary, Eclipse of the Spectacle, w: Art After Modernism: Rethinking Representa-
tion, red. B. Wallis, New York, Boston 1985, s. 284-289, 291. Jako wczesny przejaw tego
zjawiska autor wskazuje też na książkę wspomnianego J.G. Ballarda, The Atrocity Exhibi-
tion z roku 1969, stanowiącą zbiór luźno powiązanych ze sobą nowel, opisujących doświad-
czenie życia w nowoczesnym mieście, którym czytelność odbiera nadmiar detali i wątków
oraz brak narracyjnej struktury. Książka jest literackim odpowiednikiem dokonanej przez
telewizję wiatach 80. „anihilacji pola semantycznego" (s. 291—292).
49 J. Baudrillard, Ameryka, tłum. R. Lis, Warszawa 2011, s. 62. Spostrzeżenie Baudril-
larda pokrywa się z kolei z rozpatrywaniem telewizji jako heterotopii, w odwołaniu do ter-
minu wprowadzonego przez Michela Foucaulta, oznaczającego inne, alternatywne miejsce,
rodzaj „efektywnie odgrywanej utopii, w której wszystkie inne rzeczywiste miejsca, jakie
można znaleźć w ramach kultury, są jednocześnie reprezentowane, kontestowane i odwra-
cane". Charakterystyczne dla heterotopii jest połączenie miejsc, zjawisk i porządków cza-
sowych wzajemnie sobie obcych. M. Foucault, Inne przestrzenie, tłum. A. Rejniak-Majew-
ska, „Teksty Drugie" 2015, 6, s. 117-125.
to dodać, że pełnią też rolę ideologiczną, uwiarygodniając przekaz oparty na
spekulacjach, przypuszczeniach i fantastycznych hipotezach (opierają się na
sugestii, że wydarzenie miało niespodziewany i krótkotrwały charakter, dla-
tego obraz jest niewyraźny)47. Niezależnie od tego, prace Wasowa (a po części
także Goldsteina), jako „perfekcyjne" i hiperrealne obrazy wpisują się w zapo-
czątkowany przez telewizję lat 80. nowy etap kapitalistycznego procesu aku-
mulacji dóbr, w którym zdematerializowane towary sprowadzone zostały do
strumienia znaków. O ile bowiem wcześniej telewizja rozumiana była jako
odrębne, specyficzne medium, wytwarzające oparte na reprezentacji określo-
ne pole semantyczne, o tyle w latach 80. stała się jedynie systemem dystrybu-
cji danych - wizualnych i narracyjnych jednostek, zestawianych w dowolne
sekwencje, tworzące abstrakcyjny przepływ obrazów pozbawionych znacze-
nia, w których nie obowiązują mechanizmy społecznej racjonalizacji48. Sta-
nowiące dopełnienie tej diagnozy słowa Jeana Baudrillarda, że „telewizja jest
wizualnym przekazem z innego świata, nieadresowanym w gruncie rzeczy do
nikogo, złożonym z uwalnianych beznamiętnie obrazków, obojętnym na za-
warte w nich przesłanie"49, mogłoby zatem odnosić się także do prac Wasowa.
Interpretacja ta, przedstawiając prace Goldsteina i Wasowa jedynie w ka-
tegoriach kompulsywnego mechanizmu produkowania symulakrów, nie tyl-
ko stawia pod znakiem zapytania ich krytyczny potencjał, ale zdecydowanie
47 Zakłócenia obrazu mogą też potęgować szokujący wymiar przedstawienia. Jak za-
uważył Hal Foster, powielane w sitodrukach Warhola z serii Death in America skazy fo-
tografii, na podstawie których powstały (przesunięcia, rozmazania, wybielenia, naddarcia,
wyblaknięcia), stanowią punctum (umiejscowione nie w temacie, lecz przybierające właś-
nie postać zakłóceń); są „wizualnymi ekwiwalentami naszych przegapionych spotkań z Re-
alnym". Foster, Powrót Realnego, s. 162.
48 J. Crary, Eclipse of the Spectacle, w: Art After Modernism: Rethinking Representa-
tion, red. B. Wallis, New York, Boston 1985, s. 284-289, 291. Jako wczesny przejaw tego
zjawiska autor wskazuje też na książkę wspomnianego J.G. Ballarda, The Atrocity Exhibi-
tion z roku 1969, stanowiącą zbiór luźno powiązanych ze sobą nowel, opisujących doświad-
czenie życia w nowoczesnym mieście, którym czytelność odbiera nadmiar detali i wątków
oraz brak narracyjnej struktury. Książka jest literackim odpowiednikiem dokonanej przez
telewizję wiatach 80. „anihilacji pola semantycznego" (s. 291—292).
49 J. Baudrillard, Ameryka, tłum. R. Lis, Warszawa 2011, s. 62. Spostrzeżenie Baudril-
larda pokrywa się z kolei z rozpatrywaniem telewizji jako heterotopii, w odwołaniu do ter-
minu wprowadzonego przez Michela Foucaulta, oznaczającego inne, alternatywne miejsce,
rodzaj „efektywnie odgrywanej utopii, w której wszystkie inne rzeczywiste miejsca, jakie
można znaleźć w ramach kultury, są jednocześnie reprezentowane, kontestowane i odwra-
cane". Charakterystyczne dla heterotopii jest połączenie miejsc, zjawisk i porządków cza-
sowych wzajemnie sobie obcych. M. Foucault, Inne przestrzenie, tłum. A. Rejniak-Majew-
ska, „Teksty Drugie" 2015, 6, s. 117-125.