DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25711#0049
5 SCHYŁEK ŚWIETNOŚCI I DESTRUKCIA W XIX W.
Śmierć Radziwiłła „Panie Kochanku" zamknęła faktycznie okres świetności Alby. Na-
stępni właściciele traktowali dobra nieświeskie jako ziemskie źródło dochodu, a nie
miejsce rekreacji. W roku 1790 ordynacja nieświeska stała się własnością jego bra-
tanka księcia Dominika, syna Hieronima i Zohi Tum und Taxis*°^. W ciągu trzynastu
lat jego pobyty w Nieświeżu były rzadkością. Niepokoje polityczne, w których książę
uczestniczył pośrednio i bezpośrednio, nie sprzyjały rozrywkom. Radziwiłł wyróż-
niał się patriotyczną postawą, którą w znacznej mierze ukształtowało środowisko
Czartoryskich w Puławach, gdzie często przebywał. Wspierał ńnansowo Insurekcję
Kościuszkowską, armię Księstwa Warszawskiego i inne działania patriotyczne, jako
pułkownik wziął udział w wyprawie Wiełkiej Armii na Rosję. Zginął w 1813 r. od ran
poniesionych w bitwie pod Lautrecken nad Renem.
W 1814 r. decyzją cara Aleksandra 1 spadkobiercą olbrzymiej fortuny radziwiłłow-
skiej, w tym Nieświeża i Ałby, został Antoni Radziwiłł (1775-1833), namiestnik Wiel-
kiego Księstwa Poznańskiego, reprezentujący króla pruskiego. Przebywał on głów-
nie w Berlinie, Poznaniu, własnej ordynacji przygodzickiej (Antonin) oraz Ciszycy
w Kotlinie jeleniogórskiej. Do Nieświeża przyjeżdżał sporadycznie, traktując dobra
białoruskie i litewskie przede wszystkim jako źródło zysków^. Podobny stosunek
do spuścizny miał jego syn Wilhelm, który przejął własność po śmierci ojca w 1833
i zarządzał nią do 1870 r.*°^
Proces deprecjacji zespołu rezydencjonałnego na rzecz użytkowego folwarku
trwał do poł. xix w. W 1. ćw. xix w. w Ałbie nadal znajdował się zwierzyniec, a ra-
czej las ze zwierzyną. Potwierdzają to wzmianki o występowaniu służby łowieckiej.
W roku 1804 w Ałbie odnotowany został podłowczy Tomasz Dubicki opiekujący się
danielami**^, a w 1815 zwierzynnicy Ignacy Szucińskf"* i Wasyl Tyndyk*°T jeszcze
w 1829 r. w Albie przebywali administrator z obowiązkami łowczego podłowiectwa
księstwa nieświeskiego Ignacy Peliksza, podłowczy Antoni Kuczyński i zwierzynnicy:
Wincenty Tyndyk, Ignacy Szuciński, Antoni Dębowski, Krzysztof Łukaszewicz oraz
102 HferOMMM, [w:] PSB (z. ANUSIK, A. STROYNOWSKl), t. xxx/l, Z. 124, S. 176-178.
103 TAUROGiŃSKi, op.cit., s. 163; A. Galos, A. Nowak-Romanowicz, AnfoTM [w:] PSB (A. GALOS,
A. NOWAK-ROMANOWicz), t. xxx/i, z. 124, Wrocław-Warszawa 1987, s. 155-160.
[46]
Śmierć Radziwiłła „Panie Kochanku" zamknęła faktycznie okres świetności Alby. Na-
stępni właściciele traktowali dobra nieświeskie jako ziemskie źródło dochodu, a nie
miejsce rekreacji. W roku 1790 ordynacja nieświeska stała się własnością jego bra-
tanka księcia Dominika, syna Hieronima i Zohi Tum und Taxis*°^. W ciągu trzynastu
lat jego pobyty w Nieświeżu były rzadkością. Niepokoje polityczne, w których książę
uczestniczył pośrednio i bezpośrednio, nie sprzyjały rozrywkom. Radziwiłł wyróż-
niał się patriotyczną postawą, którą w znacznej mierze ukształtowało środowisko
Czartoryskich w Puławach, gdzie często przebywał. Wspierał ńnansowo Insurekcję
Kościuszkowską, armię Księstwa Warszawskiego i inne działania patriotyczne, jako
pułkownik wziął udział w wyprawie Wiełkiej Armii na Rosję. Zginął w 1813 r. od ran
poniesionych w bitwie pod Lautrecken nad Renem.
W 1814 r. decyzją cara Aleksandra 1 spadkobiercą olbrzymiej fortuny radziwiłłow-
skiej, w tym Nieświeża i Ałby, został Antoni Radziwiłł (1775-1833), namiestnik Wiel-
kiego Księstwa Poznańskiego, reprezentujący króla pruskiego. Przebywał on głów-
nie w Berlinie, Poznaniu, własnej ordynacji przygodzickiej (Antonin) oraz Ciszycy
w Kotlinie jeleniogórskiej. Do Nieświeża przyjeżdżał sporadycznie, traktując dobra
białoruskie i litewskie przede wszystkim jako źródło zysków^. Podobny stosunek
do spuścizny miał jego syn Wilhelm, który przejął własność po śmierci ojca w 1833
i zarządzał nią do 1870 r.*°^
Proces deprecjacji zespołu rezydencjonałnego na rzecz użytkowego folwarku
trwał do poł. xix w. W 1. ćw. xix w. w Ałbie nadal znajdował się zwierzyniec, a ra-
czej las ze zwierzyną. Potwierdzają to wzmianki o występowaniu służby łowieckiej.
W roku 1804 w Ałbie odnotowany został podłowczy Tomasz Dubicki opiekujący się
danielami**^, a w 1815 zwierzynnicy Ignacy Szucińskf"* i Wasyl Tyndyk*°T jeszcze
w 1829 r. w Albie przebywali administrator z obowiązkami łowczego podłowiectwa
księstwa nieświeskiego Ignacy Peliksza, podłowczy Antoni Kuczyński i zwierzynnicy:
Wincenty Tyndyk, Ignacy Szuciński, Antoni Dębowski, Krzysztof Łukaszewicz oraz
102 HferOMMM, [w:] PSB (z. ANUSIK, A. STROYNOWSKl), t. xxx/l, Z. 124, S. 176-178.
103 TAUROGiŃSKi, op.cit., s. 163; A. Galos, A. Nowak-Romanowicz, AnfoTM [w:] PSB (A. GALOS,
A. NOWAK-ROMANOWicz), t. xxx/i, z. 124, Wrocław-Warszawa 1987, s. 155-160.
[46]