DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Pokora, Jakub: Wazowskie enigmata: wieńce Zygmunta i obeliski Władysława oraz kłódka Jana Kazimierza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0030
24
Jakub Pokora
14. Frontyspis Historia Vladislai [...] Princeps
S. Kobierzyćkiego, 1655 r.,
miedzioryt J. van Meursa.
Poszukiwania czasownika „ładać" nie przyniosły większych rezultatów, poza tym, iż jego
etymologia najpewniej ma związek ze słowiańskim i staropolskim ŁADA (LADA) -
„ukochana, ukochany, oblubienica, oblubieniec"81. Wyraz zachował się w nazwach osobo-
wych, a także jako miano herbu. Dzisiejsza heraldyka stoi na stanowisku, że ŁADA (ŁA-
DZIC), również LADA, to nazwa imionowa, mająca odniesienie w nazwie osobowej, tzn.
została urobiona od imienia przodka82. Tymczasem Bartosz Paprocki w 1578 r. podaje inną
genezę: herb od króla Władysława otrzymał Z domu Jastrzębców slachcic, mąż wielkiej
ochoty83. A zatem nazwa herbu, nb. związana z nadawcą, została utworzona nie od imienia,
gdyż go Paprocki nie podaje, ale od głównej cechy, cnoty protoplasty. Wynikałoby stąd, że
„łada" znaczy w przybliżeniu to samo, co „ochota" czyli „chęć, pragnienie czegoś, zapał".
Z przeprowadzonych rozważań wynika, że ŁADYSŁAW, tożsame z imieniem WŁA-
DYSŁAW, oznaczało „miłującego sławę", więcej - wręcz jej „żądnego, chciwego" ' czyli
odpowiadało greckiemu PHILODOXUS84. Owa konstatacja znajduje najlepsze potwier-
dzenie w dewizach Władysława IV.
81 Co do ŁADA (LADA), por. m. in.: F. SŁAWSKI, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. IV, Kraków 1970, s. 420;
S. URBAŃCZYK, Długoszowe bóstwa, [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 1, Warszawa 1961, s. 347; A.
GIEYSZTOR, Mitologia Słowian, Warszawa 1982, s. 146 nn.; L. KOLANKIEWICZ, Dziady. Teatr święta zmarłych,
Gdańsk 1999, s. 439-442.
82 J. SZYMAŃSKI, Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993, s. 184.
83 B. PAPROCKI, Gniazdo cnoty, Kraków 1578, s. 1106 (cyt. za: M. KAZAŃCZUK, Staropolskie legendy herbowe,
Wrocław 1990, s. 161).
84 Jak się wydaje, w wypadku formy WŁADYSŁAW semantyka ze względu na człon „włady"- kojarzona bywała
z „panowaniem, władaniem". Nie kusząc się o precyzyjniejsze objaśnienie, pozostańmy przy ostrożnej konstatacji -
WŁADYSŁAW, WŁODZISŁAW - imię męskie, niby władaj sławą albo władzą sławny (S. B. LINDE, Słownik języka
polskiego, t. VI, Lwów 1860, s. 348 [s. v. WŁADAĆ]. Zob. ERAZM z ROTTERDAMU, Philodoxus, [w:] id., Wybór
pism, przełożyli M. Cytowska, E. Jędrkiewicz, M. Mejor, wybór, wstęp i komentarz M. Cytowska, Wrocław-Warszawa-
Kraków 1992, s. 336-351 Biblioteka Narodowa, Seria II, Nr 231.
Jakub Pokora
14. Frontyspis Historia Vladislai [...] Princeps
S. Kobierzyćkiego, 1655 r.,
miedzioryt J. van Meursa.
Poszukiwania czasownika „ładać" nie przyniosły większych rezultatów, poza tym, iż jego
etymologia najpewniej ma związek ze słowiańskim i staropolskim ŁADA (LADA) -
„ukochana, ukochany, oblubienica, oblubieniec"81. Wyraz zachował się w nazwach osobo-
wych, a także jako miano herbu. Dzisiejsza heraldyka stoi na stanowisku, że ŁADA (ŁA-
DZIC), również LADA, to nazwa imionowa, mająca odniesienie w nazwie osobowej, tzn.
została urobiona od imienia przodka82. Tymczasem Bartosz Paprocki w 1578 r. podaje inną
genezę: herb od króla Władysława otrzymał Z domu Jastrzębców slachcic, mąż wielkiej
ochoty83. A zatem nazwa herbu, nb. związana z nadawcą, została utworzona nie od imienia,
gdyż go Paprocki nie podaje, ale od głównej cechy, cnoty protoplasty. Wynikałoby stąd, że
„łada" znaczy w przybliżeniu to samo, co „ochota" czyli „chęć, pragnienie czegoś, zapał".
Z przeprowadzonych rozważań wynika, że ŁADYSŁAW, tożsame z imieniem WŁA-
DYSŁAW, oznaczało „miłującego sławę", więcej - wręcz jej „żądnego, chciwego" ' czyli
odpowiadało greckiemu PHILODOXUS84. Owa konstatacja znajduje najlepsze potwier-
dzenie w dewizach Władysława IV.
81 Co do ŁADA (LADA), por. m. in.: F. SŁAWSKI, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. IV, Kraków 1970, s. 420;
S. URBAŃCZYK, Długoszowe bóstwa, [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 1, Warszawa 1961, s. 347; A.
GIEYSZTOR, Mitologia Słowian, Warszawa 1982, s. 146 nn.; L. KOLANKIEWICZ, Dziady. Teatr święta zmarłych,
Gdańsk 1999, s. 439-442.
82 J. SZYMAŃSKI, Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993, s. 184.
83 B. PAPROCKI, Gniazdo cnoty, Kraków 1578, s. 1106 (cyt. za: M. KAZAŃCZUK, Staropolskie legendy herbowe,
Wrocław 1990, s. 161).
84 Jak się wydaje, w wypadku formy WŁADYSŁAW semantyka ze względu na człon „włady"- kojarzona bywała
z „panowaniem, władaniem". Nie kusząc się o precyzyjniejsze objaśnienie, pozostańmy przy ostrożnej konstatacji -
WŁADYSŁAW, WŁODZISŁAW - imię męskie, niby władaj sławą albo władzą sławny (S. B. LINDE, Słownik języka
polskiego, t. VI, Lwów 1860, s. 348 [s. v. WŁADAĆ]. Zob. ERAZM z ROTTERDAMU, Philodoxus, [w:] id., Wybór
pism, przełożyli M. Cytowska, E. Jędrkiewicz, M. Mejor, wybór, wstęp i komentarz M. Cytowska, Wrocław-Warszawa-
Kraków 1992, s. 336-351 Biblioteka Narodowa, Seria II, Nr 231.