DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Stefański, Krzysztof: Konstanty i Jarosaw Wojciechowscy - dwa pokolenia, dwie postawy wobec historyzmu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0109
Konstanty i Jarosław Wojciechowscy — dwa pokolenia, dwie postawy wobec historyzmu 103
23. Jarosław Wojciechowski, projekt kościoła
w Stolcu, 1907.
Muzeum Narodowe w Warszawie
24. Jarosław Wojciechowski, Kościół
parafialny w Białyninie, elewacja boczna,
1908-10, fot.K.Stefański
w poprzednich latach. Pomysły te zrealizowane zostały w latach 1914-1924 w kościele w
Dębem (Dembem) koło Kalisza59. W formie tego kościoła, budzącą luźne skojarzenia
historyczne, odnaleźć możemy także modernistyczne dążenie do syntezy formy i rezygna-
cję ze zbędnego detalu.
Poszukiwania idące w tym kierunku najpełniej wyraziły się w kościele w Psarach koło
Turka z lat 1911-1912 (il.26,27,28). Projekt z 1909 ukazuje nam kościół o prostej, wyniosłej
bryle z interesująco rozwiązana fasadą, swobodnie nawiązującą do motywów romańskich.
Dominujący akcent tworzy ustawiona asymetrycznie wieża i ujmujący wejście główne ro-
dzaj wgłębnego portyku60. W trakcie realizacji doszło do znacznego uproszenia formy ko-
ścioła, która pozbawiona została reminiscencji historycznych, a zyskała zdecydowanie
modernistyczny wyraz. Architekturę świątyni dopełniono polichromiami Eligiusza Niewia-
domskiego, utrzymanymi w stylistyce art deco61. Jest to jedno z najwy- bitniejszych i do tej
pory chyba niedocenionych dzieł architektury polskiej wczesnego modernizmu.
59 Rocznik diecezji włocławskiej. Rok 1978, Włocławek 1978, s. 134-135. W czasie realizacji projekt został nieco
zmieniony.
60 MNW, Rys. Pol., sygn. 15139; APŁ, RGK Wydz. Adm., sygn. 2519. Zaskakująco zbliżoną do pierwotnych planów
kościoła w Psarach formę ma kościół w Łąkoszynie (obecnie w granicach Kutna) z lat 1909-1912. Por. Katalog archi-
diecezji warszawskiej....,, s. 332, gdzie jako autora kościoła podano arch. S. Bowelskiego. Mógł to być budowniczy
sprawujący nadzór nad budową, a jako autora planów należałoby widzieć J. Wojciechowskiego.
61 Polska architektura sakralna..., s. 20; Rocznik diecezji włocławskiej, op. cit., s. 320, gdzie podano E. Niewiadomskie-
go jako autora projektu kościoła.; por. K. STEFAŃSKI, Zmagania o nowy kształt architektoniczny polskiego kościoła
1905-1914, [w:] Przed wielkim jutrem. Sztuka 1905-1918. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warsza-
wa, październik 1990, Warszawa 1993, s. 95-97.
23. Jarosław Wojciechowski, projekt kościoła
w Stolcu, 1907.
Muzeum Narodowe w Warszawie
24. Jarosław Wojciechowski, Kościół
parafialny w Białyninie, elewacja boczna,
1908-10, fot.K.Stefański
w poprzednich latach. Pomysły te zrealizowane zostały w latach 1914-1924 w kościele w
Dębem (Dembem) koło Kalisza59. W formie tego kościoła, budzącą luźne skojarzenia
historyczne, odnaleźć możemy także modernistyczne dążenie do syntezy formy i rezygna-
cję ze zbędnego detalu.
Poszukiwania idące w tym kierunku najpełniej wyraziły się w kościele w Psarach koło
Turka z lat 1911-1912 (il.26,27,28). Projekt z 1909 ukazuje nam kościół o prostej, wyniosłej
bryle z interesująco rozwiązana fasadą, swobodnie nawiązującą do motywów romańskich.
Dominujący akcent tworzy ustawiona asymetrycznie wieża i ujmujący wejście główne ro-
dzaj wgłębnego portyku60. W trakcie realizacji doszło do znacznego uproszenia formy ko-
ścioła, która pozbawiona została reminiscencji historycznych, a zyskała zdecydowanie
modernistyczny wyraz. Architekturę świątyni dopełniono polichromiami Eligiusza Niewia-
domskiego, utrzymanymi w stylistyce art deco61. Jest to jedno z najwy- bitniejszych i do tej
pory chyba niedocenionych dzieł architektury polskiej wczesnego modernizmu.
59 Rocznik diecezji włocławskiej. Rok 1978, Włocławek 1978, s. 134-135. W czasie realizacji projekt został nieco
zmieniony.
60 MNW, Rys. Pol., sygn. 15139; APŁ, RGK Wydz. Adm., sygn. 2519. Zaskakująco zbliżoną do pierwotnych planów
kościoła w Psarach formę ma kościół w Łąkoszynie (obecnie w granicach Kutna) z lat 1909-1912. Por. Katalog archi-
diecezji warszawskiej....,, s. 332, gdzie jako autora kościoła podano arch. S. Bowelskiego. Mógł to być budowniczy
sprawujący nadzór nad budową, a jako autora planów należałoby widzieć J. Wojciechowskiego.
61 Polska architektura sakralna..., s. 20; Rocznik diecezji włocławskiej, op. cit., s. 320, gdzie podano E. Niewiadomskie-
go jako autora projektu kościoła.; por. K. STEFAŃSKI, Zmagania o nowy kształt architektoniczny polskiego kościoła
1905-1914, [w:] Przed wielkim jutrem. Sztuka 1905-1918. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warsza-
wa, październik 1990, Warszawa 1993, s. 95-97.