DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Świtek, Gabriela: Ut pictura hortus. Przejawy kultury estetycznej w sztuce ogrodowej XVIII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0298
288
Gabriela Świtek
7. Las grobów [Vue du bois des TombeauxJ. Repr. wg Carmontelle (Louis
Carrogis), Jardin de Monceau. Paris 1779, widok L, pl. XII, Gabinet Rycin,
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
publikacjami antykwarskimi czy zbiorami rycin popularyzujących architekturę historycz-
ną w 2. połowie XVIII w.
Jednym z „obrazów antycznych" są ruiny świątyni Marsa (il. 3) - sztuczne ruiny świą-
tyni z perystylem i korynckimi kolumnami. Prawdopodobnym źródłem tej sceny jest ryci-
na przedstawiająca ruiny Palmiry z Entwurff einer historischen Architektur, Johanna
Fischera von Erlach, wydanego w 1721 r. w wersji dwujęzycznej, niemiecko-francuskiej
(il. 4). Innym prawdopodobnym źródłem mógł być zbiór rycin Roberta Wooda i Jamesa
Dawkinsa The Ruins of Palmyra, wydany w Londynie w 1753 r. i w tym samym roku
przetłumaczony na język francuski30. W opisie ogrodu Carmontelle nie wspomina o bez-
pośrednim wzorcu ikonograficznym tego przedstawienia, jednak z jego przedmowy wie-
my, że znał dzieło Thomasa Whately, Observations on Modern Gardening, w którym autor
poleca wznoszenie sztucznych ruin jako niezbędnego elementu malowniczego ogrodu.
Od czasu angielskiej publikacji New Principles of Gardening w 1728 r. Batty Langley'a
i jego zaleceń, aby aleje ogrodowe wieńczyć kompozycją ruin rzymskich, „poezji ruin"
Diderota we Francji, aż do melancholijnych medytacji nad historią pośród ruin Palmiry Vol-
ney'a w dziele Les Ruines ou Meditations sur les Revolutions des Empires z 1791, motyw
ruin antycznych jako ogrodowej fabrique cieszył się niesłabnącym powodzeniem31.
Inna scena antyczna, naumachia czyli owalny basen otoczony korynckim perystylem,
również mogła być inspirowana ryciną z Entwurff einer historischen Architektur Fischera
von Erlach, przedstawiającą symulowaną bitwę morską w rzymskim amfiteatrze, którego
30 Por.: D. WIEBENSON, The Picturesque Garden in France, Princeton, New Jersey 1978, s. 96.
31 Por.: G. HARTMANN, Die Ruine im Landschaftsgarten: Ihre Bedeutungfiir den fruhen Historismus und die Land-
schaftsmalerei der Romantik, Worms 1981; R. MORTIER, La poetique des ruines en France: Ses origines, ses varia-
tions de la Renaissance a Victor Hugo, Geneve 1974.
Gabriela Świtek
7. Las grobów [Vue du bois des TombeauxJ. Repr. wg Carmontelle (Louis
Carrogis), Jardin de Monceau. Paris 1779, widok L, pl. XII, Gabinet Rycin,
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
publikacjami antykwarskimi czy zbiorami rycin popularyzujących architekturę historycz-
ną w 2. połowie XVIII w.
Jednym z „obrazów antycznych" są ruiny świątyni Marsa (il. 3) - sztuczne ruiny świą-
tyni z perystylem i korynckimi kolumnami. Prawdopodobnym źródłem tej sceny jest ryci-
na przedstawiająca ruiny Palmiry z Entwurff einer historischen Architektur, Johanna
Fischera von Erlach, wydanego w 1721 r. w wersji dwujęzycznej, niemiecko-francuskiej
(il. 4). Innym prawdopodobnym źródłem mógł być zbiór rycin Roberta Wooda i Jamesa
Dawkinsa The Ruins of Palmyra, wydany w Londynie w 1753 r. i w tym samym roku
przetłumaczony na język francuski30. W opisie ogrodu Carmontelle nie wspomina o bez-
pośrednim wzorcu ikonograficznym tego przedstawienia, jednak z jego przedmowy wie-
my, że znał dzieło Thomasa Whately, Observations on Modern Gardening, w którym autor
poleca wznoszenie sztucznych ruin jako niezbędnego elementu malowniczego ogrodu.
Od czasu angielskiej publikacji New Principles of Gardening w 1728 r. Batty Langley'a
i jego zaleceń, aby aleje ogrodowe wieńczyć kompozycją ruin rzymskich, „poezji ruin"
Diderota we Francji, aż do melancholijnych medytacji nad historią pośród ruin Palmiry Vol-
ney'a w dziele Les Ruines ou Meditations sur les Revolutions des Empires z 1791, motyw
ruin antycznych jako ogrodowej fabrique cieszył się niesłabnącym powodzeniem31.
Inna scena antyczna, naumachia czyli owalny basen otoczony korynckim perystylem,
również mogła być inspirowana ryciną z Entwurff einer historischen Architektur Fischera
von Erlach, przedstawiającą symulowaną bitwę morską w rzymskim amfiteatrze, którego
30 Por.: D. WIEBENSON, The Picturesque Garden in France, Princeton, New Jersey 1978, s. 96.
31 Por.: G. HARTMANN, Die Ruine im Landschaftsgarten: Ihre Bedeutungfiir den fruhen Historismus und die Land-
schaftsmalerei der Romantik, Worms 1981; R. MORTIER, La poetique des ruines en France: Ses origines, ses varia-
tions de la Renaissance a Victor Hugo, Geneve 1974.