DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Floryan, Margrethe: Thorvaldsen sẃród Słowian: rosyjscy i polscy zleceniodawcy w Rzymie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0545
Thorvaldsen wśród Słowian. Rosyjscy i polscy zleceniodawcy w Rzymie
531
Moskwy, księżna Bariatinskaja pisze, że otrzymała zezwolenie na wwiezienie posągu do
Rosji i że do Thorvaldsena należy zorganizowanie transportu21. Zgodnie z utartym zwy-
czajem transport powinien przebiegać drogą morską, tak daleko, jak to jest możliwe, w
tym wypadku do Odessy. Lecz do tego nie doszło. Posąg stoi w Muzeum Thorvaldsena,
podczas gdy w Muzeum Sztuk Pięknych im.Puszkina w Moskwie znajduje się wersja
marmurowa z r. 1846, będąca dziełem H.W. Bissena 22.
Archiwum w Muzeum Thorvaldsena jest poza tym w posiadaniu obfitego materiału
dokumen-tującego cennik prac Thorvaldsena23. Niektóre fragmenty owego materiału
przeanalizowano i stwierdzono, że Thorvaldsen stopniowo zwiększał ceny swoich prac -
podobnie jak inne rzymskie pracownie szczególnie po wojnach napoleońskich, kiedy to
sytuacja polityczno-ekonomiczna ustabilizowała się, a do Rzymu i okolic ponownie za-
częli zjeżdżać miłośnicy sztuki. Do Thorvaldsena napłynęły w tym czasie pierwsze zamó-
wienia na duże pomniki - z Rzymu, Neapolu, Warszawy i innych miast. Znaczenie
polityczne, jakie miało wiele z nich, przyczyniło się zapewne do tego, że Thorvaldsen
mógł żądać znacznie wyższej zapłaty. Faktem jednak jest, że nie mamy całościowej anali-
zy strony finansowej działalności Thorvaldsena i kosztów związanych z prowadzeniem
pracowni. Byłaby ona ciekawym uzupełnieniem, zarówno badań nad działalnością Tho-
rvaldsena, jak i ekonomicznej historii sztuki europejskiej.
Popiersie portretowe księżnej Bariatinskiej było jednym z najbardziej wirtuozerskich
dzieł Thorvaldsena. Modelowanie rzeźby cara Aleksandra I było drugim punktem kulmi-
nacyjnym jego kariery w Rosji. W tym wypadku nie Rzym był miejscem spotkania artysty
i modela, lecz Warszawa. Aleksander I, jako król Polski, odwiedził Warszawę we wrze-
śniu 1820 r. z okazji otwarcia obrad sejmu.
W tym samym czasie w Warszawie przebywał również Thorvaldsen. Dwa lata wcze-
śniej podpisał kontrakt dotyczący pomnika, księcia Józefa Poniatowskiego i celem jego
wizyty było wyjaśnienie szeregu kwestii związanych z tym zleceniem.
Aleksandrowi I najprawdopodobniej nieobce było nazwisko artysty i być może wie-
dział o jego planach dotyczących pomnika księcia Poniatowskiego. Po raz pierwszy Tho-
rvaldsenowi zlecono wykonanie popiersia cara w 1820 r., gdy artysta jeszcze przebywał w
Kopenhadze. Zamówienie nadeszło z Rygi i dotyczyło pomnika upamiętniającego znie-
sienie przez Aleksandra I poddaństwa w Kurlandii i Liwlandii, dwóch nadbałtyckich pro-
wincjach cara24.
Dla Thorvaldsena było to zadanie, które w sferze polityczno-ideowej porównać można
z dwoma zamówieniami na pomniki ku czci wolności, które napłynęły z Ameryki w 1805
i 1806 r.25 Niestety żadne z tych trzech zamówień nie zostało zrealizowane.
Podczas pobytu w Warszawie praktyczne kwestie dotyczące modelowania popiersia
cara, zostały omówione między rosyjskim sekretarzem stanu, hrabią Johannesem
Kapodistriasem a Thorvaldsenem. Oprócz miedziorytu przedstawiającego hrabiego
21 List z dn. 10 marca 1832. Archiwum korespondencji Thorvaldsena, teczka 17, 1832, list nr 26.
22 M. FLORYAN, Thorvaldsens siste vilje. Museet og marmurkopierne, [w:] Afmakt. Dansk billedhuggerkunst 1850-
1900, Katalog wystawy, Muzeum Thorvaldsena, Kopenhaga 2002, ss. 48-70, przedstawiam w jaki sposób Muzeum
Thorvaldsena jeszcze 50 lat po śmierci artysty występowało jako zleceniodawco i zamawiało rzeźby marmurowe na
podstawie gipsowych modeli w celu ich wystawienia w otwartym 1848 r. muzeum. Działania tego typu ustały w 1899 r.
23 Zob. E. K. SASS, op.cit, częściowo także publikacja J. WITTSTOCK o Thorvaldsenie, w tym jego dysertację Ge-
schichte der deutschen und schandinavischen Thorvaldsen-Rezeptionbis zur Jahresmitt 1819, Uniwersytet w Hambur-
gu, Hamburg 1975.
24 Zamówienie to nosi datę 15 marca 1820 r., Archiwum korespondencji Thorvaldsena, teczka 6, 1820, list nr 11.
25 H OLSEN, Thorvaldsen og De Forenede Stater, [w:] Meddelelser fra thorvaldsens Museum 1947, ss. 63-72.
531
Moskwy, księżna Bariatinskaja pisze, że otrzymała zezwolenie na wwiezienie posągu do
Rosji i że do Thorvaldsena należy zorganizowanie transportu21. Zgodnie z utartym zwy-
czajem transport powinien przebiegać drogą morską, tak daleko, jak to jest możliwe, w
tym wypadku do Odessy. Lecz do tego nie doszło. Posąg stoi w Muzeum Thorvaldsena,
podczas gdy w Muzeum Sztuk Pięknych im.Puszkina w Moskwie znajduje się wersja
marmurowa z r. 1846, będąca dziełem H.W. Bissena 22.
Archiwum w Muzeum Thorvaldsena jest poza tym w posiadaniu obfitego materiału
dokumen-tującego cennik prac Thorvaldsena23. Niektóre fragmenty owego materiału
przeanalizowano i stwierdzono, że Thorvaldsen stopniowo zwiększał ceny swoich prac -
podobnie jak inne rzymskie pracownie szczególnie po wojnach napoleońskich, kiedy to
sytuacja polityczno-ekonomiczna ustabilizowała się, a do Rzymu i okolic ponownie za-
częli zjeżdżać miłośnicy sztuki. Do Thorvaldsena napłynęły w tym czasie pierwsze zamó-
wienia na duże pomniki - z Rzymu, Neapolu, Warszawy i innych miast. Znaczenie
polityczne, jakie miało wiele z nich, przyczyniło się zapewne do tego, że Thorvaldsen
mógł żądać znacznie wyższej zapłaty. Faktem jednak jest, że nie mamy całościowej anali-
zy strony finansowej działalności Thorvaldsena i kosztów związanych z prowadzeniem
pracowni. Byłaby ona ciekawym uzupełnieniem, zarówno badań nad działalnością Tho-
rvaldsena, jak i ekonomicznej historii sztuki europejskiej.
Popiersie portretowe księżnej Bariatinskiej było jednym z najbardziej wirtuozerskich
dzieł Thorvaldsena. Modelowanie rzeźby cara Aleksandra I było drugim punktem kulmi-
nacyjnym jego kariery w Rosji. W tym wypadku nie Rzym był miejscem spotkania artysty
i modela, lecz Warszawa. Aleksander I, jako król Polski, odwiedził Warszawę we wrze-
śniu 1820 r. z okazji otwarcia obrad sejmu.
W tym samym czasie w Warszawie przebywał również Thorvaldsen. Dwa lata wcze-
śniej podpisał kontrakt dotyczący pomnika, księcia Józefa Poniatowskiego i celem jego
wizyty było wyjaśnienie szeregu kwestii związanych z tym zleceniem.
Aleksandrowi I najprawdopodobniej nieobce było nazwisko artysty i być może wie-
dział o jego planach dotyczących pomnika księcia Poniatowskiego. Po raz pierwszy Tho-
rvaldsenowi zlecono wykonanie popiersia cara w 1820 r., gdy artysta jeszcze przebywał w
Kopenhadze. Zamówienie nadeszło z Rygi i dotyczyło pomnika upamiętniającego znie-
sienie przez Aleksandra I poddaństwa w Kurlandii i Liwlandii, dwóch nadbałtyckich pro-
wincjach cara24.
Dla Thorvaldsena było to zadanie, które w sferze polityczno-ideowej porównać można
z dwoma zamówieniami na pomniki ku czci wolności, które napłynęły z Ameryki w 1805
i 1806 r.25 Niestety żadne z tych trzech zamówień nie zostało zrealizowane.
Podczas pobytu w Warszawie praktyczne kwestie dotyczące modelowania popiersia
cara, zostały omówione między rosyjskim sekretarzem stanu, hrabią Johannesem
Kapodistriasem a Thorvaldsenem. Oprócz miedziorytu przedstawiającego hrabiego
21 List z dn. 10 marca 1832. Archiwum korespondencji Thorvaldsena, teczka 17, 1832, list nr 26.
22 M. FLORYAN, Thorvaldsens siste vilje. Museet og marmurkopierne, [w:] Afmakt. Dansk billedhuggerkunst 1850-
1900, Katalog wystawy, Muzeum Thorvaldsena, Kopenhaga 2002, ss. 48-70, przedstawiam w jaki sposób Muzeum
Thorvaldsena jeszcze 50 lat po śmierci artysty występowało jako zleceniodawco i zamawiało rzeźby marmurowe na
podstawie gipsowych modeli w celu ich wystawienia w otwartym 1848 r. muzeum. Działania tego typu ustały w 1899 r.
23 Zob. E. K. SASS, op.cit, częściowo także publikacja J. WITTSTOCK o Thorvaldsenie, w tym jego dysertację Ge-
schichte der deutschen und schandinavischen Thorvaldsen-Rezeptionbis zur Jahresmitt 1819, Uniwersytet w Hambur-
gu, Hamburg 1975.
24 Zamówienie to nosi datę 15 marca 1820 r., Archiwum korespondencji Thorvaldsena, teczka 6, 1820, list nr 11.
25 H OLSEN, Thorvaldsen og De Forenede Stater, [w:] Meddelelser fra thorvaldsens Museum 1947, ss. 63-72.