Recenzje

173

dworze przebywali najwybitniejsi przedstawiciele
ówczesnego życia politycznego i kulturalnego 26.
Pozycja Krzysztofa Lubienieckiego st. w zborze
lubelskim znacznie wzrosła po r. 1613, tj. po śmierci
ministra Marcina Czechowica27, a więc w roku,
w którym według ks. Ambrożego Wadowskiego, Su-
chorabski sprzedał swoją posesję. Między rokiem
1613 a 162428, Lubieniecki wybudował swoją sie-
dzibę na Żmigrodzie.
Lubieniecki pisarz i wielki miłośnik książek
zgromadził w pałacu bibliotekę29, którą znacznie
powiększył jeden z jego pięciu synów Krzysztofmł.
(1598-1648)30. On także pobierał nauki na uniwer-
sytetach w Altendorfie i w Lejdzie oraz we Francji.
Był ministrem zboru w Rakowie, a od 1626 zboru lu-
belskiego. W r. 1627 wraz ze starszym bratem An-
drzejem31 stanął w obronie wyburzanego w Lublinie
budynku zboru32. Lubienieccy byli więc najgorętszy-
mi obrońcami swojej wiary. Mimo zakazów królew-
skich, w których [...] wszystkim ministrom z Lublina
ustąpić rozkazali i więcej się im na odprawowanie
publicznych tych nabożeństw wracać nie dopuszcza-
li. Zakazując pod winą mieszczanom różnej religijej,
aby na żadnym publicznym sekretarzów zgromadze-
niu i nabożeństwie nie bywali dla uchronienia się tu-
multów [...]33, dochodziło do gwałtownych zajść, na-
padów na lubelskie pałace i dwory arian m. in. Rafała
Leszczyńskiego, Borowskich, Spinków i właśnie Lu-
bienieckich34. Mimo prześladowań różnowiercy
cieszyli się nadal poparciem wielu rodzin magnac-
kich, którzy jak np. kasztelanowa lubelska Barbara

26 LEPSZY K., Firlej Mikołaj (zm. 1588), wojewoda lu-
belski, [w:] PSB, t. VII, Kraków 1948-1958, s. 10-12.

27 Marcin Czechowicz i Jan Niemojewski kierowali gim-
ną lubelską od r. 1570, a jej ideologia była oficjalna dla
całego ruchu ariańskiego w Polsce. A. KOSSOWSKI,
Protestantyzm w Lublinie i w Lubelskiem w XVI -XVII w.,
Lublin 1933.

28 Data śmierci Lubienieckiego.

29 TAZBIR, Księgozbiór Stanisława Lubienieckiego...,
s. 198.

30 Krzysztof Lubieniecki st. ożenił się z Anną córką Era-
zma Otwinowskiego, poety, posła i historyka ariańskiego.
Miał z niąpięciu synów : Andrzeja (ur. 1590), Jakuba (zm.
po 1656), Krzysztofa, Pawła (zm. przed 1645) i Stanisła-
wa ( zm. 1653). Por. Tazbir, Lubieniecki Krzysztof st.,
s. 599.

31 Andrzej Lubieniecki (ur. 1590), w młodości przebywał

na dworze Fryderyka IV palatynata reńskiego z domu Wit-

telsbachów. W r. 1615 powrócił do Lublina, gdzie brał

udział w dysputach z jezuitami, w r. 1627 bił się w obro-

nie tutejszego zboru, za co został ukarany banicją. Opu-

ścił Lublin i udał się na emigrację do Prus. Por. J. TAZ-

BIR, Lubieniecki Andrzej mł. (ur. 1590), [w:] PSB,

z Leszna Słupecka w r. 1627, a wojewodzina lubel-
ska Marianna Zasławska w r. 1630, użyczały swoich
dworów na zbór35. Być może w tym czasie zbór lu-
belski został przeniesiony również do pałacu Lubie-
nieckich na Żmigrodzie potwierdzeniem tego jest
fakt istnienia do r. 1905 tzw. kaplicy ariańskiej36.
Krzysztof Lubieniecki mł. był nękany przez jezu-
itów licznymi procesami, a w r. 1635 został skazany
za obrazę Trybunału Lubelskiego na rok i sześć ty-
godni wieży oraz grzywnę pieniężną. W następnym
roku znowu podjął dysputy teologiczne z lubelskimi
jezuitami37.
Krzysztof Lubieniecki mł. podobnie jak ojciec
i dziad - poeta i dyplomata Erazm Otwinowski, inte-
resował się historią. W swoich dziełach podkreślał
szlacheckie pochodzenie, które jego przodkowie le-
dwie nie od tysiąca lat zostawili i utożsamiał się
z dziejami państwa38. Prawdopodobnie to on zlecił
wykonanie medalionów z przedstawieniami książąt i
królów polskich. Medaliony według Jerzego Kowal-
czyka były wzorowane na dziełach Arnolda Myliusa
Principum et Regumm Polonorum imagines (wyd. w
Kolonii w r. 1594), dla którego inspiracją było dzieło
Tomasza Tretera Regum Poloniae icones (wyd. Rzy-
mie w r. 1591), ten zaś czerpał z księgi Macieja Mie-
chowity Chronica Polonorum (wyd. w Krakowie w r.
1521) oraz na Symbolicarum questiones Achille
Bocchiego (wyd. w Bolonii w r. 1574), Quinti Horatii
Flacii emblemata Ottona van Veen — Vaeniusa (wyd.
w Antwerpii w r. 1607) i Selectorum emblematum
centuria Gabriela Rollenhagena (wyd. od r. 1611 w
t. XVII, s. 596.
32 TAZBIR, Lubieniecki Krzysztof mł., s. 596.
33 W 1583 r. król Stefan Batory postanowił, by mieszkań-
cy miasta sprzeciwili się rozrastaniu się sekty ariańskiej
w Lublinie i budowie przez nią zborów. Por. Sumariusz
praw, przywilejów i nadań miastu Lublinowi w 1819 r.
sporządzony [...], [w:] J. RABININ, Materiały do historii
miasta Lublina 1317-1792, nr 245; APL, Księgi miasta
Lublina, sygn. 200, k. 103 (1630).
34 APL, KGL, sygn. 56, k. 751 (1632).
35 KOSSOWSKI, op. cit.; S. TWOREK, Zbór lubelski
ijego r°'a w ruchu ariańskim w Polsce w XVI i XVII w.,
Lublin 1966.
36 Pierwszy zbór ariański mieścił się w kamienicy kaszte-
lana lubelskiego Jana Baptysty Tęczyńskiego, którą póź-
niej jezuici zamienili na klasztor; od r. 1618 w kamienicy
przy ulicy Olejnej należącej do Kacpra Brzeźnickiego, za-
mordowanego w 1623 r. przez Krzysztofa Arciszewskie-
go; w 1624 r. w kamienicy przy ulicy Kowalskiej; w 1630
r. w dworze Zasławskiej. Por. GAWARECKI, op. cit.,
s. 62.
37 TAZBIR, Lubieniecki Krzysztof mł., s. 596.
38 Ibid., s. 601.