Recenzje

569


14. Czarka i dzban z kryształu górskiego ofiarowane Stefanowi
Czarnieckiemu przez króla duńskiego Fryderyka Illpo kampanii 1659
r. Repr. Wg A. Przeździecki, E. Rastawiecki, Wzory sztuki
średniowiecznej. Seria III, Warszawa 1861

Nagielski, a wiele szczegółów uściślają komentarze
do eksponowanych dzieł zamieszczone w Katalo-
gu81. Tę część Wystawy otwierał miniaturowy por-
trecik Karola XII namalowany i sygnowany przez
króla Stanisława I Leszczyńskiego w 1712 r., będą-
cy swoistym świadectwem polsko-szwedzkich sto-
sunków politycznych, ale też artystycznych, a
jednocześnie dowodem malarskich uzdolnień pol-
skiego króla82. Szkoda, że nie pokazano okazałego
portretu Karola XII na wspiętym koniu (il. 18) po-
chodzącego z zamku w Suchej (obecnie w Muzeum
Narodowym w Warszawie), który do 1939 roku naj-
pewniej tworzył jednorodną serię wraz z wielokrot-
nie omawianymi, również konnymi portretami
Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza
(obecnie na Wawelu), a które także na Wystawie zo-
stały pominięte83 . Wspomniany portret Karola XII,
zapewne powstały w Polsce, a w Suchej włączony
w serię portretów jego szwedzkich poprzedników na
polskim tronie mógł wzbogacić Wystawę o znaczący
historycznie akcent.

81 NAGIELSKI, op. cit., s. 46-49, 298.

^Orzeł i Trzy Korony..., s. 299, poz. IV 2, (przechowywa-
ny w zamku Dorttingholm); J. OSTROWSKI, Stanisław
Leszczyński jako malarz, „Biuletyn Historii Sztuki"
XXXV: 1973, nr 2, s. 182-186.

83 Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, t. III,
powiat żywiecki, pod. red. J. Szabłowskiego, Warszawa 1948,
s. 197; MORKA, op. cit., s. 95-96, 100-101, 112-115.

84 Orzeł i Trzy Korony..., s. 319, poz. IV 35.

Działania wojenne, zabiegi dyplomatyczne i do-
konania polityczne podejmowane głównie przez
Szwedów na terytorium Rzeczypospolitej, aż do
czasu ich klęski pod Połtawą (1709) i śmierci Karo-
la XII (1718), ilustrowały zabytki wiążące się z tymi
faktami - ryciny, medale, militaria w tym piękna ka-
rabela króla Stanisława Leszczyńskiego84, a także
mało lub wcale nieznane u nas portrety rodziny
Leszczyńskich z zamku Gripsholm. Zespół ten - ja-
kim nie może poszczycić się żadne muzeum w Pol-
sce - tworzą portrety Stanisława I Leszczyńskiego
pędzla Davida von Krafft, królowej Katarzyny z
Opalińskich, królewien Anny i Marii Karoliny -
późniejszej królowej Francji - oraz matki króla
Anny z Jabłonowskich, wszystkie wykonane przez
malarza dworu w Sztokholmie Johana Starbusa z ini-
cjatywy królowej szwedzkiej Jadwigi Eleonory85.
Zbiory Gripsholmu przechowują jeszcze inne por-
trety polskiej rodziny królewskiej86 (il. 19). Byłoby
rzeczą wskazaną, żeby kiedyś pokazano je w Polsce
w większym wyborze.
85 Ibid., s. 300-305, poz. IV 5, 6, 7, 8, 9.
86 Zob.: Katalog óver Statens portrattsamling, Stanisław
I: s. 14, poz. 24 (szkoła H. Rigaud), s. 14, poz. 25 (J. Stra-
brus?), s. 16, poz. 36; Katarzyna z Opalińskich: s. 180,
poz. 1293 (J. Strabrus); Anna: s. 15, poz. 29 (J. Starbus);
Maria Karolina: s. 18, poz. 54 (J. Starbus), s. 18, poz. 54,
s. 168, poz. 1190 (L.M. van Loo); Anna z Jabłonowskich,
s. 76, poz. 482 (J. Starbus); Por.:KARLSSON, op. cit, s.
162-163.