DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Kowalczyk, Jerzy: Pomnik Jordanów w Krakowie: Problem datowania i autorstwa*
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.70649#0161
157
JERZY KOWALCZYK
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Pomnik Jordanów w Krakowie.
Problem datowania i autorstwa*
Pomnik Spytka Jordana i jego rodziny znajdujący się w południowej nawie bocznej
kościoła św. Katarzyny w Krakowie jest dziełem znanym i wielokrotnie publiko-
wanym. To jeden z najwspanialszych późnorenesansowych pomników nurtu ma-
nierystycznego w sztuce polskiej. Ufundował go sobie i rodzinie Spytek Wawrzyniec Jor-
dan z Zakliczyna i Melsztyna, kasztelan krakowski, pierwszy senator w Królestwie* 1. Była
to postać nietuzinkowa, wyróżniająca się rozumem politycznym, umiarkowanymi poglą-
dami w sprawach religii (nie zmienił wyznania, mimo że „sam Kalwin zachęcał go do
przyjęcia nowej wiary”). Mecenasował ludziom nauki i literatom. Swe dzieła dedykowali
mu: Jakub Przyhiski - prawnik, Wojciech Nowopolski - biblista, Bernard Wojewódka -
matematyk, Stanisław Orzechowski - pisarz polityczny, a także uczeni zagraniczni. Sła-
wili go w swych utworach poeci: Andrzej Trzycieski, Piotr Rojzjusz i Mikołaj Rey, który
Zwierciadło pisał w willi Jordana w Mogilanach pod Krakowem (1567). Spytek często
jeździł do Włoch, także po to aby ratować swoje słabe zdrowie u wód w Caldero koło
Werony (1555). Miał w Weronie kontakt z artystami, kupował obrazy, stamtąd sprowadził
na pewien czas do Polski sztukatora Bartolomeo Ridolfiego, o czym pisał Giorgio Vasari2.
Stan badań
Dziwnym zbiegiem okoliczności w badaniach nad pomnikiem Spytka Jordana narosło
wiele nieporozumień i niejasności. Stały się one powodem, dla którego to niezwykłe dzie-
ło nie zajęło dotychczas wysokiego miejsca w dziejach sztuki polskiej, na jakie - moim
zdaniem - w pełni zasługuje. Od 165 lat, mniej lub bardziej wnikliwie, nagrobkiem
w kościele augustianów interesowali się wybitni badacze dawnej sztuki, tacy jak Łepkow-
ski, Łuszczkiewicz, Sokołowski, Kopera, Pagaczewski, Walicki, Komornicki, Sinko-Po-
pielowa, Kieszkowski, Fischinger, czy Kozakiewiczowa.
* Tekst artykułu został wygłoszony na posiedzeniu naukowym Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału PAN w Krako-
wie w dniu 14 III 1991 r. oraz na posiedzeniu naukowym Oddziału SHS w Warszawie w dniu 21 V 1991 r. Streszczenie
referatu zostało opublikowane w: Sprawozdania Komisji Teorii i Historii Sztuki 0/PAN w Krakowie za rok 1991, Kra-
ków 1993, s. 130-132.
1 Adam KAMIŃSKI, „Jordan Spytek Wawrzyniec”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XI, Wrocław 1964-1965,
s. 282-283.
2 Giorgio VASARI, Vite de’ piu eccelenti pittori scultori e architetti, t. VII, Siena 1792, s. 89. Na to źródło pierwszy
zwrócił uwagę Józef LEPKO WSKI, „Zasługi Jordanów w Polsce”, Przyjaciel Ludu, 15: 1848, t. 1, nr 4, s. 31.
JERZY KOWALCZYK
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Pomnik Jordanów w Krakowie.
Problem datowania i autorstwa*
Pomnik Spytka Jordana i jego rodziny znajdujący się w południowej nawie bocznej
kościoła św. Katarzyny w Krakowie jest dziełem znanym i wielokrotnie publiko-
wanym. To jeden z najwspanialszych późnorenesansowych pomników nurtu ma-
nierystycznego w sztuce polskiej. Ufundował go sobie i rodzinie Spytek Wawrzyniec Jor-
dan z Zakliczyna i Melsztyna, kasztelan krakowski, pierwszy senator w Królestwie* 1. Była
to postać nietuzinkowa, wyróżniająca się rozumem politycznym, umiarkowanymi poglą-
dami w sprawach religii (nie zmienił wyznania, mimo że „sam Kalwin zachęcał go do
przyjęcia nowej wiary”). Mecenasował ludziom nauki i literatom. Swe dzieła dedykowali
mu: Jakub Przyhiski - prawnik, Wojciech Nowopolski - biblista, Bernard Wojewódka -
matematyk, Stanisław Orzechowski - pisarz polityczny, a także uczeni zagraniczni. Sła-
wili go w swych utworach poeci: Andrzej Trzycieski, Piotr Rojzjusz i Mikołaj Rey, który
Zwierciadło pisał w willi Jordana w Mogilanach pod Krakowem (1567). Spytek często
jeździł do Włoch, także po to aby ratować swoje słabe zdrowie u wód w Caldero koło
Werony (1555). Miał w Weronie kontakt z artystami, kupował obrazy, stamtąd sprowadził
na pewien czas do Polski sztukatora Bartolomeo Ridolfiego, o czym pisał Giorgio Vasari2.
Stan badań
Dziwnym zbiegiem okoliczności w badaniach nad pomnikiem Spytka Jordana narosło
wiele nieporozumień i niejasności. Stały się one powodem, dla którego to niezwykłe dzie-
ło nie zajęło dotychczas wysokiego miejsca w dziejach sztuki polskiej, na jakie - moim
zdaniem - w pełni zasługuje. Od 165 lat, mniej lub bardziej wnikliwie, nagrobkiem
w kościele augustianów interesowali się wybitni badacze dawnej sztuki, tacy jak Łepkow-
ski, Łuszczkiewicz, Sokołowski, Kopera, Pagaczewski, Walicki, Komornicki, Sinko-Po-
pielowa, Kieszkowski, Fischinger, czy Kozakiewiczowa.
* Tekst artykułu został wygłoszony na posiedzeniu naukowym Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału PAN w Krako-
wie w dniu 14 III 1991 r. oraz na posiedzeniu naukowym Oddziału SHS w Warszawie w dniu 21 V 1991 r. Streszczenie
referatu zostało opublikowane w: Sprawozdania Komisji Teorii i Historii Sztuki 0/PAN w Krakowie za rok 1991, Kra-
ków 1993, s. 130-132.
1 Adam KAMIŃSKI, „Jordan Spytek Wawrzyniec”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XI, Wrocław 1964-1965,
s. 282-283.
2 Giorgio VASARI, Vite de’ piu eccelenti pittori scultori e architetti, t. VII, Siena 1792, s. 89. Na to źródło pierwszy
zwrócił uwagę Józef LEPKO WSKI, „Zasługi Jordanów w Polsce”, Przyjaciel Ludu, 15: 1848, t. 1, nr 4, s. 31.