DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Recenzje
DOI Artikel:Kostrzyńska-Miłosz, Anna: Jarosław Zieliński, Pałac Kultury i Nauki, Dom Wydawniczy Książęcy Młyn, Łódź 2012, ss. 98, il.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.70649#0794
786
Anna Kostrzyńska-Miłosz
3. Żyrandol, proj. H. Jastrzębowskiej,
W. Zawidzkiej-Manteuffel, H. Gaczyńskiego,
widownia Sali Kongresowej PKiN,
repr. wg Renowacje i Zabytki ...
budynku. Zainaugurowano ją 1 maja 1952 r. Autor,
by uzmysłowić czytelnikowi wielkość inwestycji, po-
daje wymiary wykopu: „Ogromna dziura w ziemi
o wymiarach poziomych 80 x 80 m i głębokości 9 m,
sprawiała wrażenie, że w centrum miasta uderzył gi-
gantyczny meteor”. Roboty fundamentowe ukończo-
no już 4 października. Szybkość budowy Zieliński
„ilustruje” liczbami: w ciągu doby wznoszono 500 m3
murów, w ciągu 8 minut montowano 1 tonę konstruk-
cji stalowej. W rozdziale tym mowa również, o pew-
nych „manipulacjach” materiałami wykończeniowy-
mi, np. powyżej 19 m elewację pokrywały płyty
ceramiczne imitujące kamień dopiero dolną część,
dobrze widoczną licowano prawdziwym kamieniem.
Szybkość budowy powszechnie podziwiano, ko-
rzystając ze specjalnie w tym celu wzniesionego
drewnianego pomostu. W listopadzie 1952 r. powoła-
no nawet Stację Naukowo Badawczą PAN, której
„zadaniem było udokumentowanie sowieckiej tech-
nologii, organizacji i techniki pracy oraz zagadnień
materiałowych” (s. 39). Placówka ta wydała 115 mo-
2 Szczególną uwagę jeśli chodzi o to zagadnienie należa-
łoby zwrócić na artykuły zamieszczone w monograficz-
nym numerze czasopisma „Renowacje i Zabytki” (2005,
nr 3), w którym znalazło się kilka świetnych artykułów
dotyczących wyposażenia wnętrz pałacowych autorstwa
nografii na temat budowy. Jej działalność była źle wi-
dziana przez Rosjan ze względu na „sowiecką obse-
sję na punkcie szpiegostwa przemysłowego” (s. 39).
Wnętrza pałacu w dużej części wykańczali Pola-
cy. Nad „wystrojem wnętrz pałacowych pracowała
Komisja Oceny Projektów Wnętrz PKiN, powołana
przy Urzędzie Rady Ministrów” (s. 40). Nie można
się jednak zgodzić z wymienieniem przez Zieliń-
skiego jedynie wytwórni w Rydze i Charkowie jako
tych, w których powstało oświetlenie Pałacu, oraz
ze stwierdzeniem, że zwykłe meble biurowe i ku-
chenne strona radziecka kupowała od polskich pro-
ducentów, natomiast meble ozdobne, przeznaczone
do sal i gabinetów reprezentacyjnych pochodziły
z ZSRR (s. 40). Co prawda część żyrandoli rzeczy-
wiście była zaprojektowana i wykonana przez Ro-
sjan, ale dużą część zleceń otrzymali także polscy
artyści tej miary co Halina Jastrzębowska, Wanda
Zawidzka-Manteuffel czy Henryk Gaczyński. Wy-
konywano je również w polskich wytwórniach np.
Hucie Szkła Kryształowego „Józefina” w Szklar-
skiej Porębie. Z kolei meble, i to w pomieszczeniach
reprezentacyjnych, również projektowali w wielu
przypadkach polscy artyści, znani już w okresie mię-
dzywojennym, np. Czesław Knothe, Marian Sig-
mund, Władysław Wincze, Olgierd Szlekys. Wytwa-
rzano je w Spółdzielniach CPLiA, Ład, a także
warsztatach „Mebli Artystycznych” w Kalwarii Ze-
brzydowskiej. Rola Polaków w wyposażeniu wnętrz
Pałacu była duża i choć Zieliński przyznaje, że
w ostatniej fazie budowy polscy pracownicy stano-
wili prawie połowę zatrudnionych, nie można mó-
wić tu jedynie o wykonawstwie, a również o współ-
projektowaniu wyposażenia wnętrz2.
Oficjalne przekazanie Pałacu Kultury i Nauki
„narodowi polskiemu” nastąpiło 21 lipca 1955 r.
Jego olbrzymie jak na ówczesne czasy rozmiary pre-
zentuje rozdział Gigant w opisie i liczbach. Zawiera
on szczegółowe dane dotyczące kubatury, wysoko-
ści poszczególnych części pomieszczeń, liczby
okien, długości przewodów elektrycznych itp. Uzu-
pełniono je rysunkiem aksonometrycznym, na któ-
rym podano wyniki działalności osiągnięte do poło-
wy 1961, tj. liczbę widzów w pałacowych teatrach
czy uczestników zajęć w Pałacu Młodzieży.
Obraz wystroju PKiN, omówiony częściowo
przez autora wcześniej, pojawia się także w rozdzia-
le Program plastyczny czyli meandry ideologii. Au-
tor w dużej mierze powołuje się na analizę progra-
mu wystroju rzeźbiarskiego PKiN, autorstwa
Anny Demskiej, Anny Frąckiewicz, Anny Magi. Jarosław
Zieliński uwzględnia te opracowania w bibliografii, mam
jednak wrażenie, że nie skorzystał z nich w sposób dosta-
teczny.
Anna Kostrzyńska-Miłosz
3. Żyrandol, proj. H. Jastrzębowskiej,
W. Zawidzkiej-Manteuffel, H. Gaczyńskiego,
widownia Sali Kongresowej PKiN,
repr. wg Renowacje i Zabytki ...
budynku. Zainaugurowano ją 1 maja 1952 r. Autor,
by uzmysłowić czytelnikowi wielkość inwestycji, po-
daje wymiary wykopu: „Ogromna dziura w ziemi
o wymiarach poziomych 80 x 80 m i głębokości 9 m,
sprawiała wrażenie, że w centrum miasta uderzył gi-
gantyczny meteor”. Roboty fundamentowe ukończo-
no już 4 października. Szybkość budowy Zieliński
„ilustruje” liczbami: w ciągu doby wznoszono 500 m3
murów, w ciągu 8 minut montowano 1 tonę konstruk-
cji stalowej. W rozdziale tym mowa również, o pew-
nych „manipulacjach” materiałami wykończeniowy-
mi, np. powyżej 19 m elewację pokrywały płyty
ceramiczne imitujące kamień dopiero dolną część,
dobrze widoczną licowano prawdziwym kamieniem.
Szybkość budowy powszechnie podziwiano, ko-
rzystając ze specjalnie w tym celu wzniesionego
drewnianego pomostu. W listopadzie 1952 r. powoła-
no nawet Stację Naukowo Badawczą PAN, której
„zadaniem było udokumentowanie sowieckiej tech-
nologii, organizacji i techniki pracy oraz zagadnień
materiałowych” (s. 39). Placówka ta wydała 115 mo-
2 Szczególną uwagę jeśli chodzi o to zagadnienie należa-
łoby zwrócić na artykuły zamieszczone w monograficz-
nym numerze czasopisma „Renowacje i Zabytki” (2005,
nr 3), w którym znalazło się kilka świetnych artykułów
dotyczących wyposażenia wnętrz pałacowych autorstwa
nografii na temat budowy. Jej działalność była źle wi-
dziana przez Rosjan ze względu na „sowiecką obse-
sję na punkcie szpiegostwa przemysłowego” (s. 39).
Wnętrza pałacu w dużej części wykańczali Pola-
cy. Nad „wystrojem wnętrz pałacowych pracowała
Komisja Oceny Projektów Wnętrz PKiN, powołana
przy Urzędzie Rady Ministrów” (s. 40). Nie można
się jednak zgodzić z wymienieniem przez Zieliń-
skiego jedynie wytwórni w Rydze i Charkowie jako
tych, w których powstało oświetlenie Pałacu, oraz
ze stwierdzeniem, że zwykłe meble biurowe i ku-
chenne strona radziecka kupowała od polskich pro-
ducentów, natomiast meble ozdobne, przeznaczone
do sal i gabinetów reprezentacyjnych pochodziły
z ZSRR (s. 40). Co prawda część żyrandoli rzeczy-
wiście była zaprojektowana i wykonana przez Ro-
sjan, ale dużą część zleceń otrzymali także polscy
artyści tej miary co Halina Jastrzębowska, Wanda
Zawidzka-Manteuffel czy Henryk Gaczyński. Wy-
konywano je również w polskich wytwórniach np.
Hucie Szkła Kryształowego „Józefina” w Szklar-
skiej Porębie. Z kolei meble, i to w pomieszczeniach
reprezentacyjnych, również projektowali w wielu
przypadkach polscy artyści, znani już w okresie mię-
dzywojennym, np. Czesław Knothe, Marian Sig-
mund, Władysław Wincze, Olgierd Szlekys. Wytwa-
rzano je w Spółdzielniach CPLiA, Ład, a także
warsztatach „Mebli Artystycznych” w Kalwarii Ze-
brzydowskiej. Rola Polaków w wyposażeniu wnętrz
Pałacu była duża i choć Zieliński przyznaje, że
w ostatniej fazie budowy polscy pracownicy stano-
wili prawie połowę zatrudnionych, nie można mó-
wić tu jedynie o wykonawstwie, a również o współ-
projektowaniu wyposażenia wnętrz2.
Oficjalne przekazanie Pałacu Kultury i Nauki
„narodowi polskiemu” nastąpiło 21 lipca 1955 r.
Jego olbrzymie jak na ówczesne czasy rozmiary pre-
zentuje rozdział Gigant w opisie i liczbach. Zawiera
on szczegółowe dane dotyczące kubatury, wysoko-
ści poszczególnych części pomieszczeń, liczby
okien, długości przewodów elektrycznych itp. Uzu-
pełniono je rysunkiem aksonometrycznym, na któ-
rym podano wyniki działalności osiągnięte do poło-
wy 1961, tj. liczbę widzów w pałacowych teatrach
czy uczestników zajęć w Pałacu Młodzieży.
Obraz wystroju PKiN, omówiony częściowo
przez autora wcześniej, pojawia się także w rozdzia-
le Program plastyczny czyli meandry ideologii. Au-
tor w dużej mierze powołuje się na analizę progra-
mu wystroju rzeźbiarskiego PKiN, autorstwa
Anny Demskiej, Anny Frąckiewicz, Anny Magi. Jarosław
Zieliński uwzględnia te opracowania w bibliografii, mam
jednak wrażenie, że nie skorzystał z nich w sposób dosta-
teczny.