DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły i Komunikaty
DOI article:Nowiński, Janusz: O najstarszym przedstawieniu cudownego obrazu Matki Bożej Czerwińskiej na rycinie z 1672 roku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70769#0098
98
Janusz Nowiński
Krotka Historia Obrazu i Mieysca tego Czerwieńskiego w Xięstwie Mazo= / wieckim
w Powiecie Wyszogrodzkim dawnymi czasy słynącego. / lako Annales Świadczą od Roku
Pańskiego 1410 die 2 Julij, albowiem tego Roku za Panowania Włady / sława lagiellona
Króla Polskiego, Który wyprawuiąc się przeciwko Krzyżakom na tym Mieyscu offiarował
sie z / woyskiem swoim zkąd ruszywszy się znaczne zwycięstwo otrzymały powracaiąc na
tym mieyscu dzięki oddał P. Bo / gu. Zkąd ludzie rożnych stanów od tych czas ze wszyst-
kich stron to mieysce z nabożeństwem wielkim nawiedzali / y do niego się w potrzebach
swoich iako do Asyllum uciekali. Niechcąc tedy Bóg wszechmogący mieysca tego odpo-
stro / nych Narodów w zapomnienie puścić nowymi cudami Obraz Matki Swoiey Pan:
Nasw dawnych czasów w iednym zchowaniu będący, potym w Ołtarz wielki wstawiony
Światłem y ogniem po kilka / razy przez siedm świec w nocy cudownie zapalonych goraia-
cych obiasnił, który ogień namiey nie palił y świec w goraniu nieubywało. Te sie Cuda
poczęły RP. 1647 die 5ta Augusti, za Rządzenia / Stolice Apostolskiey Innocentiusza Xza
Panowania Sczęsliwego Władysława IV Króla Polskiego y do tych czas wielkimiy co-
dziennymi cudami słynie, albowiem do tego Obrazu uciekaiący / się wielkie w potrzebach
swoich skutki odbieraią. Zmarli żywot, Paraliżem ruszeni, Powietrzem morowym
y roznemi cięzkiemi chorobami złozeni zdrowie, ślepi wzrok, głuszy słuch, niemowią / cy
mowę, chromi chód, tonący ratunek, Więźniowie uwolnienie, Pożarem ogiennym nawie-
dzeni ratunek obrony biorą, zkąd Bogu naywyzszemu y Matce iego Przenas: za takie sczo-
drobliwe / łaski niech będzie wieczna chwała Amen.
Tekst kończy strofa pieśni do Matki Bożej Czerwińskiej zapisana w dwóch kolumnach
odmiennym, archaicznym krojem liter: O Gwiazdo Wschodu w Zachód wchodząca /
W Xiestwie Mazowszu cudy słynąca / Do ciebie prośby nasze oddajem / Niech w twey
opiece prosiem zostajem. / Tyś Matką Synów zgodnych w Koronie / Zechciey mieć Polskę
w swoiey obronie.
Dla autora tekstu - przeora czerwińskiego klasztoru, momentem inicjującym historię
czerwińskiego sanktuarium była skuteczność modlitwy w tym miejscu króla Władysława
Jagiełły, potwierdzona złożonym przez zwycięskiego wodza dziękczynnym wotum - po-
wracaiąc na tym mieyscu dzięki oddał P. Bogu. 19 lipca 1410 r., wracając spod Grunwal-
du, król złożył w czerwińskiej świątyni swój rycerski hełm i srebrne wotum16. Warto
zwrócić uwagę na fakt, że w zarysie historii sanktuarium nie pojawił się żaden inny polski
monarcha, a przecież w 1647 r. dziękczynne wotum złożył przed cudownym obrazem król
Władysław IV, w 1651 r.; po zwycięskiej bitwie pod Beresteczkiem, król Jan Kazimierz
ofiarował w podzięce czerwińskiej świątyni 21 kozackich chorągwi (8 przesłał na Jasną
Górę do Częstochowy a 2 do katedry we Lwowie); w 1661 r. srebrne wotum w podzięko-
waniu za odzyskane zdrowie przesłał do Czerwińska król Michał Korybut Wiśniowiecki.
Data powstania miedziorytu - 5 sierpnia 1672 r., nie jest przypadkowa. W tym właśnie
dniu upłynęło 25 lat od pierwszego cudownego wydarzenia, które rozsławiło obraz Matki
Bożej Czerwińskiej. Obie daty dzienne odnoszą się do historii rzymskiej bazyliki Santa
Maria Maggiore i czczonego w niej cudownego wizerunku Matki Bożej Śnieżnej. Według
tradycji budowę bazyliki poprzedziło cudowne zdarzenie - 5 sierpnia 352 r. śnieg pokrył
16 Oba królewskie wota nie zachowały się. Jak podaje W. H. Gawarecki, po kasacie opactwa wraz z klasztorną biblioteką
zostały wywiezione do Warszawy: „ Hełm rzeczony był z drutu żelaznego, tak zwana misiurka, i łącznie z biblioteką
dnia 26 maja 1819 r. do Warszawy wzięty został”, GAWARECKI, Opis miasta ..., s. 40. Bibliotekę czerwińską przejmo-
wał Samuel Bogumił Linde, który jako dyrektor Biblioteki Publicznej przy Uniwersytecie Warszawskim zajmował na
jej rzecz księgozbiory skasowanych w 1819 r. klasztorów. Zob. Marian ŁODYŃSKI, Materiały do dziejów Państwowej
Biblioteki Publicznej w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim (1807-1831), Wrocław 1958, s. 33 .
Janusz Nowiński
Krotka Historia Obrazu i Mieysca tego Czerwieńskiego w Xięstwie Mazo= / wieckim
w Powiecie Wyszogrodzkim dawnymi czasy słynącego. / lako Annales Świadczą od Roku
Pańskiego 1410 die 2 Julij, albowiem tego Roku za Panowania Włady / sława lagiellona
Króla Polskiego, Który wyprawuiąc się przeciwko Krzyżakom na tym Mieyscu offiarował
sie z / woyskiem swoim zkąd ruszywszy się znaczne zwycięstwo otrzymały powracaiąc na
tym mieyscu dzięki oddał P. Bo / gu. Zkąd ludzie rożnych stanów od tych czas ze wszyst-
kich stron to mieysce z nabożeństwem wielkim nawiedzali / y do niego się w potrzebach
swoich iako do Asyllum uciekali. Niechcąc tedy Bóg wszechmogący mieysca tego odpo-
stro / nych Narodów w zapomnienie puścić nowymi cudami Obraz Matki Swoiey Pan:
Nasw dawnych czasów w iednym zchowaniu będący, potym w Ołtarz wielki wstawiony
Światłem y ogniem po kilka / razy przez siedm świec w nocy cudownie zapalonych goraia-
cych obiasnił, który ogień namiey nie palił y świec w goraniu nieubywało. Te sie Cuda
poczęły RP. 1647 die 5ta Augusti, za Rządzenia / Stolice Apostolskiey Innocentiusza Xza
Panowania Sczęsliwego Władysława IV Króla Polskiego y do tych czas wielkimiy co-
dziennymi cudami słynie, albowiem do tego Obrazu uciekaiący / się wielkie w potrzebach
swoich skutki odbieraią. Zmarli żywot, Paraliżem ruszeni, Powietrzem morowym
y roznemi cięzkiemi chorobami złozeni zdrowie, ślepi wzrok, głuszy słuch, niemowią / cy
mowę, chromi chód, tonący ratunek, Więźniowie uwolnienie, Pożarem ogiennym nawie-
dzeni ratunek obrony biorą, zkąd Bogu naywyzszemu y Matce iego Przenas: za takie sczo-
drobliwe / łaski niech będzie wieczna chwała Amen.
Tekst kończy strofa pieśni do Matki Bożej Czerwińskiej zapisana w dwóch kolumnach
odmiennym, archaicznym krojem liter: O Gwiazdo Wschodu w Zachód wchodząca /
W Xiestwie Mazowszu cudy słynąca / Do ciebie prośby nasze oddajem / Niech w twey
opiece prosiem zostajem. / Tyś Matką Synów zgodnych w Koronie / Zechciey mieć Polskę
w swoiey obronie.
Dla autora tekstu - przeora czerwińskiego klasztoru, momentem inicjującym historię
czerwińskiego sanktuarium była skuteczność modlitwy w tym miejscu króla Władysława
Jagiełły, potwierdzona złożonym przez zwycięskiego wodza dziękczynnym wotum - po-
wracaiąc na tym mieyscu dzięki oddał P. Bogu. 19 lipca 1410 r., wracając spod Grunwal-
du, król złożył w czerwińskiej świątyni swój rycerski hełm i srebrne wotum16. Warto
zwrócić uwagę na fakt, że w zarysie historii sanktuarium nie pojawił się żaden inny polski
monarcha, a przecież w 1647 r. dziękczynne wotum złożył przed cudownym obrazem król
Władysław IV, w 1651 r.; po zwycięskiej bitwie pod Beresteczkiem, król Jan Kazimierz
ofiarował w podzięce czerwińskiej świątyni 21 kozackich chorągwi (8 przesłał na Jasną
Górę do Częstochowy a 2 do katedry we Lwowie); w 1661 r. srebrne wotum w podzięko-
waniu za odzyskane zdrowie przesłał do Czerwińska król Michał Korybut Wiśniowiecki.
Data powstania miedziorytu - 5 sierpnia 1672 r., nie jest przypadkowa. W tym właśnie
dniu upłynęło 25 lat od pierwszego cudownego wydarzenia, które rozsławiło obraz Matki
Bożej Czerwińskiej. Obie daty dzienne odnoszą się do historii rzymskiej bazyliki Santa
Maria Maggiore i czczonego w niej cudownego wizerunku Matki Bożej Śnieżnej. Według
tradycji budowę bazyliki poprzedziło cudowne zdarzenie - 5 sierpnia 352 r. śnieg pokrył
16 Oba królewskie wota nie zachowały się. Jak podaje W. H. Gawarecki, po kasacie opactwa wraz z klasztorną biblioteką
zostały wywiezione do Warszawy: „ Hełm rzeczony był z drutu żelaznego, tak zwana misiurka, i łącznie z biblioteką
dnia 26 maja 1819 r. do Warszawy wzięty został”, GAWARECKI, Opis miasta ..., s. 40. Bibliotekę czerwińską przejmo-
wał Samuel Bogumił Linde, który jako dyrektor Biblioteki Publicznej przy Uniwersytecie Warszawskim zajmował na
jej rzecz księgozbiory skasowanych w 1819 r. klasztorów. Zob. Marian ŁODYŃSKI, Materiały do dziejów Państwowej
Biblioteki Publicznej w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim (1807-1831), Wrocław 1958, s. 33 .