DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły i Komunikaty
DOI article:Przywoźna-Leśniak, Katarzyna: O początkach mody na "delfty" na terenie Rzeczypospolitej - rezydencje Jana III Sobieskiego w Żółkwi, Jaworowie i Wilanowie*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70769#0433
O POCZĄTKACH MODY NA „DELFTY” NA TERENIE RZECZYPOSPOLITEJ
431
3. Flizy z przedstawieniami rodzajowymi -
tzw. Granda tegels,
a) płytka z wytwórni Schritsen/Raamstraat,
Harlingen ok. 1670-1680,
Keramiekmuseum Princessehof
w Leeuwarden.
Fot. Collection Ottema-Kingma Stichting,
Leeuwarden, Holandia
b) płytka z nieokreślonej wytwórni
w Harlingen, ok. 1675-1699,
Hannemahuis Harlingen.
Fot. Collection Ottema-Kingma Stichting,
Leeuwarden, Holandia
położone w tym pomieszczeniu flizy są na-
śladującą wyroby holenderskie produkcją
rodzimą. Powołał się przy tym na opinię
specjalistów holenderskich, którzy „mimo
cech zbliżających wilanowskie płytki do
wyrobów z Delft i Rotterdamu stwierdzili,
że nie jest to import z Holandii”29.
Moim zdaniem za holenderską prowe-
niencją malowanych kobaltem płytek z Ga-
binetu Farfurowego przemawiają argumenty
natury historycznej i, przede wszystkim,
technologicznej i artystycznej, które jedno-
cześnie wykluczają ich powstanie nie tylko na
terenie Rzeczypospolitej30, ale też w działają-
cych pod koniec XVII i w 1. poł. XVIII w.
europejskich warsztatach naśladujących ho-
lenderską produkcję31. Zarówno materiał,
z którego zostały wykonane, rodzaj szkliwa,
wymiary, układ spijkergaatjes32, jak i typy
motywów narożnikowych, styl malatury
oraz ikonografia przedstawień33 wskazują,
29 Wojciech FIJAŁKOWSKI, Wnętrza pałacu w Wilano-
wie, wyd. I Warszawa 1977, wyd. II Warszawa 1986,
s. 55-57, 85-87 i 189. Także w najnowszej publikacji au-
tor określił płytki jako produkt „naśladujący tego typu wy-
roby holenderskie z Delft”; id., Sademecum Wilanowa,
Warszawa 2011, s. 140.
30 Flizy z Wilanowa różnią się zarówno kolorem glinki,
jak i jakością szkliwa od wyrobów polskich warsztatów
zduńskich produkujących piece i kafle. Brak jest też ja-
kichkolwiek przesłanek świadczących o tym, by wyrabia-
no w nich płytki ścienne, podobnie jak i w pierwszych
polskich farfumiach w Białej, Świerżniu i Żółkwi (nota-
bene ich właściciel Michał Kazimierz Radziwiłł sprowa-
dzał flizy z Holandii); o tym, że płytek nie wytwarzano
także w Gdańsku pisała Elżbieta KILARSKA, Fajanse
z Delft w dawnym Gdańsku, Gdańsk 2003, s. 21.
31 Np. w wytwórniach niemieckich we Frankfurcie, Dreź-
nie, Ansbach czy Norymberdze (Siegfried STAHL, Deut-
sche Fliesen: Fayence-Fliesen des 18. Jahrhunderts,
Brunschweig 1977), a nawet w kopenhaskiej wytwórni
Store Kongensgade (działającej od 1723 r.), której wyro-
by uważane są za najbliższe holenderskim (LEMMEN,
Delfter..., s. 86-87).
32 Jest to długość przekątnej łączącej widoczne na awersie
płytki ślady po gwoździach przytrzymujących szablon
(przepróchę).
33 W wystroju wilanowskiego Gabinetu występują także
płytki o tematyce biblijnej, a jak napisał Jan PLUIS, Bij-
beltegels. Bijbelse voorstellingen op Nederlandse wand-
tegels van de 17e tot de 20e eeuw / Bibelfliesen. Biblische
431
3. Flizy z przedstawieniami rodzajowymi -
tzw. Granda tegels,
a) płytka z wytwórni Schritsen/Raamstraat,
Harlingen ok. 1670-1680,
Keramiekmuseum Princessehof
w Leeuwarden.
Fot. Collection Ottema-Kingma Stichting,
Leeuwarden, Holandia
b) płytka z nieokreślonej wytwórni
w Harlingen, ok. 1675-1699,
Hannemahuis Harlingen.
Fot. Collection Ottema-Kingma Stichting,
Leeuwarden, Holandia
położone w tym pomieszczeniu flizy są na-
śladującą wyroby holenderskie produkcją
rodzimą. Powołał się przy tym na opinię
specjalistów holenderskich, którzy „mimo
cech zbliżających wilanowskie płytki do
wyrobów z Delft i Rotterdamu stwierdzili,
że nie jest to import z Holandii”29.
Moim zdaniem za holenderską prowe-
niencją malowanych kobaltem płytek z Ga-
binetu Farfurowego przemawiają argumenty
natury historycznej i, przede wszystkim,
technologicznej i artystycznej, które jedno-
cześnie wykluczają ich powstanie nie tylko na
terenie Rzeczypospolitej30, ale też w działają-
cych pod koniec XVII i w 1. poł. XVIII w.
europejskich warsztatach naśladujących ho-
lenderską produkcję31. Zarówno materiał,
z którego zostały wykonane, rodzaj szkliwa,
wymiary, układ spijkergaatjes32, jak i typy
motywów narożnikowych, styl malatury
oraz ikonografia przedstawień33 wskazują,
29 Wojciech FIJAŁKOWSKI, Wnętrza pałacu w Wilano-
wie, wyd. I Warszawa 1977, wyd. II Warszawa 1986,
s. 55-57, 85-87 i 189. Także w najnowszej publikacji au-
tor określił płytki jako produkt „naśladujący tego typu wy-
roby holenderskie z Delft”; id., Sademecum Wilanowa,
Warszawa 2011, s. 140.
30 Flizy z Wilanowa różnią się zarówno kolorem glinki,
jak i jakością szkliwa od wyrobów polskich warsztatów
zduńskich produkujących piece i kafle. Brak jest też ja-
kichkolwiek przesłanek świadczących o tym, by wyrabia-
no w nich płytki ścienne, podobnie jak i w pierwszych
polskich farfumiach w Białej, Świerżniu i Żółkwi (nota-
bene ich właściciel Michał Kazimierz Radziwiłł sprowa-
dzał flizy z Holandii); o tym, że płytek nie wytwarzano
także w Gdańsku pisała Elżbieta KILARSKA, Fajanse
z Delft w dawnym Gdańsku, Gdańsk 2003, s. 21.
31 Np. w wytwórniach niemieckich we Frankfurcie, Dreź-
nie, Ansbach czy Norymberdze (Siegfried STAHL, Deut-
sche Fliesen: Fayence-Fliesen des 18. Jahrhunderts,
Brunschweig 1977), a nawet w kopenhaskiej wytwórni
Store Kongensgade (działającej od 1723 r.), której wyro-
by uważane są za najbliższe holenderskim (LEMMEN,
Delfter..., s. 86-87).
32 Jest to długość przekątnej łączącej widoczne na awersie
płytki ślady po gwoździach przytrzymujących szablon
(przepróchę).
33 W wystroju wilanowskiego Gabinetu występują także
płytki o tematyce biblijnej, a jak napisał Jan PLUIS, Bij-
beltegels. Bijbelse voorstellingen op Nederlandse wand-
tegels van de 17e tot de 20e eeuw / Bibelfliesen. Biblische