DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rewski, Zbigniew: Konieczność poznania dawnej sztuki Szwajcarii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37712#0046
ZBIGNIEW REWSKI
KONIECZNOŚĆ POZNANIA
DAWNEJ SZTUKI SZWAJCARII
Historia sztuki w Polsce od dość dawna zwróciła słuszną uwagę na zażyłe
w XVI — XVII w. w. stosunki artystyczne dwu połudn.-wschodnich kantonów
Szwajcarii: Tessynu (Tessin, Ticino) oraz Gryzonii (Graubunden) z Polską.
Jeden z pierwszych podniósł ważność tego zagadnienia Wł. Łoziński 1)
publikując wiele cennego materiału historycznego. Również K. Chłędowski za-
mieścił kilka trafnych zdań w swej „Sienie” (1904) o odwiecznych uzdolnie-
niach artystycznych górskiej przeważnie ludności znad Como, tzw. Komasków,
zamieszkujących obecnie po obydwu stronach granicy szwajcarsko-włoskiej,
szczególniej południową część kantonu Ticino, kanton Gryzoński oraz okolice
jeziora Como po włoskiej stronie. Sporo materiału dorzucili tu później ks.
J. Wadowski, Ad. Chmiel, J. Riabinin, K. Malinowski i E. Łopaciński. Specjalną
rozprawkę poświęcił temu tematowi T. Mańkowski.2 )
Zakres terytorialny tych prac jest dość szczupły, ogranicza się do niektó-
rych regionów Polski. Brak jest jednak nadal bardziej gruntownych i systema-
tycznych badań, przeprowadzonych na ten temat w Szwajcarii i Włoszech oraz
u nas, a obejmujących całość ziem Rzeczypospolitej Polskiej z jej pomniejszymi
środowiskami kulturalnymi.
Tymczasem zajęli się tym zagadnieniem nawet Włosi, którzy pomimo bo-
gactwa własnej sztuki i plejady wybitnych artystów dostrzegli niezwykle aktyw-
ny i twórczy współudział Tessyńczyków, podobnie jak i włoskich Komasków,
na całym obszarze Włoch, nie wyłączając Piemontu i Sycylii.3) Również nauka
czeska interesuje się tym tematem od dość dawna. 4) W badaniach nad budo-
wnictwem Tessynu wyprzedzili nas Niemcy, choć to temat dla ich rozumienia
metod pracy naukowej wielce nieprzyjemny. M. i. wysłali oni w trzydziestych
latach bieżącego stulecia do Tessynu architekta, który zajął się zagadnieniem
sytuowania przez starych budowniczych tessyńskich kościołów i dzwonnic
1) WŁ. ŁOZIŃSKI, Sztuka lwowska w XVI i XVII w, Lwów 1901.
2) Ks. J. WADOWSKI, Kościoły lubelskie, Kraków 1907, s. 33. — A. CHMIEL.
Źródła do historii sztuki i cywilizacji w Polisce, T. I. Kraków 1911. — J. RIABININ, Mu-
rarze, malarze i rzeźbiarze lubelscy w XVII w., BHSK I 1932. — K. MALINOWSKI, Mu-
ratorzy poznańscy XVI w. W. 1946 (Materiały do dziejów sztuki i kultury IV). -— E.
ŁOPACIŃSKI, Nieznane dane archiwalne do historii sztuki. Prace SHS III Wilno- (1938
--9), s. 49 —- 107. — T. MAŃKOWSKI, Pochodzenie osiadłych we Lwowie budowni-
czych włoskich. Księga pamiątkowa ku czci L. Pinińsikiego. Lwów 1936, s. 133 — 146.
3) R. VIGH1, artykuł o ważności architektów tessyńskich dla rozprzestrzeniania się
sztuki włoskiej za granicą... Pallaclio IV s. 115 — 117. — R. PANE, Architettura del Ri-
nascimento in Napołi, Napoli, 1937; tenże Architettura delPeta Barocca in Napoli,
Napoił 1939. Wydawnictwa Tourimg Club Italiano, Milano 1930 — 1947. — C. BRUN,
Schweizerisches Kiinstler-Lexikon, Frauenfeld, 1905, oraz Dictionnaire Historique et Bio-
graphique de la Suisse, Neufchatel 1924.
ł) K. CHYTIL, Maestri Luganesi in Boemia nel secol-o XVI, Ldtalia e Tarte stra-
niera. Roma 1922.
KONIECZNOŚĆ POZNANIA
DAWNEJ SZTUKI SZWAJCARII
Historia sztuki w Polsce od dość dawna zwróciła słuszną uwagę na zażyłe
w XVI — XVII w. w. stosunki artystyczne dwu połudn.-wschodnich kantonów
Szwajcarii: Tessynu (Tessin, Ticino) oraz Gryzonii (Graubunden) z Polską.
Jeden z pierwszych podniósł ważność tego zagadnienia Wł. Łoziński 1)
publikując wiele cennego materiału historycznego. Również K. Chłędowski za-
mieścił kilka trafnych zdań w swej „Sienie” (1904) o odwiecznych uzdolnie-
niach artystycznych górskiej przeważnie ludności znad Como, tzw. Komasków,
zamieszkujących obecnie po obydwu stronach granicy szwajcarsko-włoskiej,
szczególniej południową część kantonu Ticino, kanton Gryzoński oraz okolice
jeziora Como po włoskiej stronie. Sporo materiału dorzucili tu później ks.
J. Wadowski, Ad. Chmiel, J. Riabinin, K. Malinowski i E. Łopaciński. Specjalną
rozprawkę poświęcił temu tematowi T. Mańkowski.2 )
Zakres terytorialny tych prac jest dość szczupły, ogranicza się do niektó-
rych regionów Polski. Brak jest jednak nadal bardziej gruntownych i systema-
tycznych badań, przeprowadzonych na ten temat w Szwajcarii i Włoszech oraz
u nas, a obejmujących całość ziem Rzeczypospolitej Polskiej z jej pomniejszymi
środowiskami kulturalnymi.
Tymczasem zajęli się tym zagadnieniem nawet Włosi, którzy pomimo bo-
gactwa własnej sztuki i plejady wybitnych artystów dostrzegli niezwykle aktyw-
ny i twórczy współudział Tessyńczyków, podobnie jak i włoskich Komasków,
na całym obszarze Włoch, nie wyłączając Piemontu i Sycylii.3) Również nauka
czeska interesuje się tym tematem od dość dawna. 4) W badaniach nad budo-
wnictwem Tessynu wyprzedzili nas Niemcy, choć to temat dla ich rozumienia
metod pracy naukowej wielce nieprzyjemny. M. i. wysłali oni w trzydziestych
latach bieżącego stulecia do Tessynu architekta, który zajął się zagadnieniem
sytuowania przez starych budowniczych tessyńskich kościołów i dzwonnic
1) WŁ. ŁOZIŃSKI, Sztuka lwowska w XVI i XVII w, Lwów 1901.
2) Ks. J. WADOWSKI, Kościoły lubelskie, Kraków 1907, s. 33. — A. CHMIEL.
Źródła do historii sztuki i cywilizacji w Polisce, T. I. Kraków 1911. — J. RIABININ, Mu-
rarze, malarze i rzeźbiarze lubelscy w XVII w., BHSK I 1932. — K. MALINOWSKI, Mu-
ratorzy poznańscy XVI w. W. 1946 (Materiały do dziejów sztuki i kultury IV). -— E.
ŁOPACIŃSKI, Nieznane dane archiwalne do historii sztuki. Prace SHS III Wilno- (1938
--9), s. 49 —- 107. — T. MAŃKOWSKI, Pochodzenie osiadłych we Lwowie budowni-
czych włoskich. Księga pamiątkowa ku czci L. Pinińsikiego. Lwów 1936, s. 133 — 146.
3) R. VIGH1, artykuł o ważności architektów tessyńskich dla rozprzestrzeniania się
sztuki włoskiej za granicą... Pallaclio IV s. 115 — 117. — R. PANE, Architettura del Ri-
nascimento in Napołi, Napoli, 1937; tenże Architettura delPeta Barocca in Napoli,
Napoił 1939. Wydawnictwa Tourimg Club Italiano, Milano 1930 — 1947. — C. BRUN,
Schweizerisches Kiinstler-Lexikon, Frauenfeld, 1905, oraz Dictionnaire Historique et Bio-
graphique de la Suisse, Neufchatel 1924.
ł) K. CHYTIL, Maestri Luganesi in Boemia nel secol-o XVI, Ldtalia e Tarte stra-
niera. Roma 1922.