Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (10.1948)

Recenzje i sprawozdania

341

(1 !)


Hyc. 105. Rembrandt. Wymarsz strzelców.

wszelkiej dynamicznej kompozycji terminy — przestrzeń „chasmiczna”, ku
której skierowany jest ruch i pojęcie „dorsalnego” brzegu, o który się on opie-
ra. Rafael ma skłonności do ujęć statycznych, Diirer do dynamicznych. Misją
Rembrandta będzie je powiązać. Przykładem kompozycji dynamicznej jest
misa z polowaniem Chosroesa (Paryż, Bibl. Nat.), statycznej tzw. „Clipseus”
Theodosiusa (w Madrycie). W tej ostatniej widzi autor schemat, który naizywa
„Kathisma” 33); odnajduje go w wielu kompozycjach renesansowych. Klasy-
fikacja typów płaszczyzny: bywa ona „widzialnie” symetryczna; ponderowa-
ma (równoważność form lub (i) znaczeń) ; oparta na „deaksacji” (przesunięciu
na bok elementu symetrycznego), wydzielającej maksymalną przestrzeli „exer-
giczną” zawierającą postacie „epizodyczne”. Tendencję powiązania kompozycji
statycznej z dynamiczną śledzi autor od mozaiki raweńskiej, która pod pozo-
rami statyki kryje ruch procesyjny- Szczytem tego rozwoju jest „Wymarsz
strzelców”, wiążący ruch postaci, dzięki jego jednokierunkowości i jednostaj-
ności z tłem statycznym i tektonicznym.
Drugim zespołem środków jest układ linii zawartych w obrazie, a które peł-
nią funkcję „epidyktyczną”, kierunkową sugerując oku ruch w określoną stro-
nę a jednocześnie dzieląc przestrzeń („rola dysheretyczna”). Linie te wielo-
krotnie służą do wydobywania, akcentowania ważnych postaci, których warum-

33) Uparty na kształcie loży cesarskiej z konstantynopolitańskiego hippodromu.