DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.45382#0637
PANNONIA SVPERIOR
505
VINDOBONA
Vindobonae 1823 —1825 a. I. vol. 1 — 5; a. II. vol. 1 — 3; singula volu-
mina constant fasciculis ternis. Compilatio est magnae molis et exigui
usus, etiam fidei sublestae.
XII. F. kenner Vindobona. Eine archaeologische Untersuchung uber den
Zustand TViens wahrend der Herrschaft der Rbmer (inserta est in syllogen
Berichte und Mittheilungen des Alterthumsvereins in Wien vol. 9 a. 1866;
quorum actorum vidi ego vol. 1—9 a. 1856—1866).
Vindobonae nomen plene perscriptum in monumentis nondum habemus,
cum cippi et n. 4557 et miliarii complures exhibeant Vind., tegulae n. 4710
Vindob. tantum. Librarii autem id plus solito corruperunt, cum sinceram
formam non servarint nisi laterculi Peutingeranus (Vindobona) et Anto-
ninianus tribus ex quinque locis (p. 248. 266 bis). Contra Vindobono est
ibidem p. 261, Vendobona apud Victorem Caes. 16 (Vendobone cod. Brux.),
Bendobona in epitome Victoriana c. 16 (sic certe cod. Paris. 6810),
Oyiaiobona apud Ptolemaeum 2, 14, 3 (unde editores fecerunt fere Ίονλιό-
βονο), Vindomona sive Vindomana in itinerario Antonini p. 233, Vindo-
mina apud Iordanem c. 50 (sic certe cod. Heidelb.), Vindomara in No-
titia Dignitatum (p. 99 cf. p. 729 Boeck.); in quibus singulis qui quicquam
quaerunt praeter errores librariorum, mea quidem opinione egregie falluntur.
Male autem intrusum esse Vindobonae nomen et apud Plinium h. n. 3, 24,
146 et apud Pseudo-Agathemerum p. 496 ed. Muell. hodie constat, ut
pariter constat Fabianam (quod nomen, notissimum medio aevo propter
vitam Severini, saeculi duodecimi viri docti quidam et nostri temporis indocti
non pauci rettulerunt ad Vindobonam) non Pannoniae finibus comprehensam
fuisse, sed Norici, ubi agemus de ea in capite de Ips oppido et vico
Mauer prope Oeling ad n. 5670. — Romanam oppidi originem pro-
babiliter referemus ad Vespasianum; nam quo tempore is legionem XV
Apollinarem Carnunti statuit, item XIII geminam videtur collocasse Vin-
dobonae (v. p. 482), in cuius locum Traiana aetate successisse X
geminam item supra (p. 482) vidimus. Harum legionum, decimae
maxime, praeter tegulas etiam tituli mentionem faciunt Vindobonae
reperti; iidem etiam significant alam I Flaviam Augustam Brittonum
aliquamdiu ibi constitisse; denique classem Histricam a Carnunto trans-
latam esse Vindobonam Notitia tradit. Inter inscriptiones certae aetatis
antiquissima est imperatoris Traiani n. 4566; viarum autem cippi qui Vin-
dobonam nominant aeque atque Carnuntini incipiunt a Pio. Marcum im-
peratorem bellum gerentem contra Marcomanos ibi diem obiisse Victor (1. c.)
scribit; videntur tamen imperatores etiam belli gerendi causa Carnunti
potius constitisse quam Vindobonae. Quinam imperatorum primum rem
publicam Vindobonae condiderit, ignoramus; municipium factum est habuit-
que duoviros iure dicundo, aediles, quaestores, decuriones (cf. n. 4567),
collegium fabrum (cf. n. 4565) cum suo praefecto teste titulo n. 4557. —
Territorium quatenus pervenerit, difficile est demonstfare; sed non vide-
tur late patuisse, cum et Carnuntini fines obstent et provinciae. Ego
hoc capite cum Vindobonensibus ipsis coniunxi repertos in vicis Maria-
lanzendorf Vosendorf Inzersdorf Meidling.
4556 Viennae Austriae Ferdinandus Weidner doctoris Paulli Weidneri
filius, dum mortuo patre cellam profundiorem fodit, hanc tabulam eruit
cum aliquot lateribus legionum clusius.
Nympha Apollo stans Nympha
similis et lyram concham
infra tenens; ad- tenens
fracta stat grypus
apollini et nymphiS> · SAC ■ CLAUDA · ATTVIA
pro salute sua et -SVORVM · VlFORVM · SEC
so!ROR-EWGvkl4-IvL-LEG-X-G-E
Clusius ms. Hag.
liben TES · M
4 fin. puncta post m sustuli.
4557 Viennae superiori aestate, dum aggerem facerent, erutum lazius in
cod. 8457 scripto a. 1545. In nostris aedibus adservatur lazius (Vienn.).
Ibi frustra indagavit iam lambecius.
d e o r · p © s p
ERITATI · G · MA
RC · MARCIAN
VS·DEC·MVN
5 V I ND q V A E S t
A E D L 11 VIR Id
PRAEF · COZZ
FABR-V·S·L·L · M
Lazius cod. 8457 f. 33, cod. 7894 f. 23, Vienn. p. 14 melius quam r. r.
p. 214. 270. 725. 1155; Ant. Augustinus cod. Matrit. f. 51; Clusius ms.
Hag. (inde Grut. 4, 11 et Saxius).
Ex Lazianis exemplis non attendi nisi ad codd. 8457. 7894 et ed. in
Vienn. — 1 sic Laz. et Aug., prosp Cius. — 2. 3 ma|rc Aug., ma|/c
Cius., mar)c-c Laz. ed., mar|cian Laz. 8457, ma rcic Laz. 7894. —
3 MARCIAN Aug., MARCIAN Laz. ed., MARCIAN Laz. codd., MARCIAL CluS. —
4 mvni Laz. — 5 vindovaes/ Cius., vifdovaes Aug., vindo-vaes Laz. —
6 aedl Cius., om. Laz. cod. 8457. — iiviri / Cius., π vir-ix Aug., n vir e
Laz. 7894 et ed., n vir έ vates et Laz. 8457. — 7 prafec (sic) Laz.
8457. — co// Cius., con Aug., coh Laz. — 8 fabr Aug., fabi Laz., Apk
Cius. — v-s-l-l-n Aug., v-s-l-l-m Laz., vsn Cius.
Deorum prosperitati G. Marc(ius) Marcianus, dec(urio) mun(icipii)
Vind(pbonae), [g]uaes[t(or)]> aedUfsf II vir i(ure) [d(jcundof\, praef(ectus)
co\ll(egii)~\ fabr(um), v(ptum) s(plvit) l(ibens) l(aetus) m(erito). Lazius in
v. 7. 8 intulit quem esse voluit praefectum cohortis Fabianae.
4558 Viennae in cippo sive columna magna in cellario quodam profunde
sub terra eruta et in compluvio Lazii posita lazius 1160. Cippus
quadrangulus magna ex parte gypso inducto corruptus, Viennae in
aedibus Wolfgangi Latzii clusius. In aedibus Pfeifferianis auf dem
Graben vidit lambecius.
in dextro latere:
NOM BB FE / /
LAVACI / / o
m.VALLAVS
GE / MA Illi
5 F / AV / / INVS
SIBI / // / CO //
/POTENS
IVSTINVS
10 OSIMS COC
FORTVNAE CONSE
GENIOQ_HVIVS LOCI
IN HONOR T El/lIVN
TIBERIANICI TR
MIL LEG X G P P FEC
T CL VALENTINV /
cornicvlla///
EX VOTO I I I VI C1 * 3 4/
V IAL IVN AEMILI/
ET AQ_VILIN COS
in sinistro latere
nihil legere potui,
quia omnia cor-
rupta CLUSIUS.
p. C. 249
Lazius r. r. p. 561. 580. 670. 1160 et mon. Schallauczer. D, 4; Augustinus
cod. Matrit. f. 48; Clusius ms. Hag. A prioribus Grut. 74, 6. 130, 2 ex
Clusii ms. et Lazio; Pighius ms. f. 194 ex Lazio; Lips. ms. f. 45' ex
Lazio. Vidit, sed dedit ex libris Lambecius bibi. 2, 33. 39.
Ex Lazianis exemplis praetermisi p. 561. 580. · — 1 consec Laz.
(Schall.), consecratvm Laz. 670. 1160. — 2 CL om· Aug. — 3 in Cius.,
τι Aug., om. Laz. — τ ei/iivn de quattuor primis elementis dubitans Cius.,
teiivn Aug., ateiivni/ Laz. — 4 trib Laz. — 5 g-g pro g Aug. — fec
Cius., ffc Aug., ff Laz. — 6 clavd vel cla vel clad Laz. valen-
tinvs Laz. Aug. — cornicvlla/// Cius., cornicvllaro Aug., cornicv-
larivs Laz. — 8 ///vic’/ Cius., QVI Laz. Aug. — 9 vialivn Cius., vialiv/
Laz., vialivm Aug.; emendavit Gruterus. — aemil/ Laz. — 10 ec pro
et Cius. — aqvil / coss Laz. — Inscriptionem lateris habet unus Clusius;
praeterea Lambecius adnotavit non unam solam inscriptionem in cippo legi,
sed tres.
Fortunae conse[rv(atrici)~\ genioq(ue) huius loci in honor(em) T.
Tiberianici tr(ibuni) milfitum) legionis) X g(eminae) p(iae) [f(idelis)? D]e-
c(ianae)? Cl(audius) Valentinus cornicularius').... ex voto [pos]ui[f]
V [k]al. lun. Aemil(iano) I[I] et Aquilin(p) cos. In margine perscripta
fuerunt, ni fallor, nom(ina) b(ene)f(iciariorum). Cf. Borghesi opp. 4, 305.
505
VINDOBONA
Vindobonae 1823 —1825 a. I. vol. 1 — 5; a. II. vol. 1 — 3; singula volu-
mina constant fasciculis ternis. Compilatio est magnae molis et exigui
usus, etiam fidei sublestae.
XII. F. kenner Vindobona. Eine archaeologische Untersuchung uber den
Zustand TViens wahrend der Herrschaft der Rbmer (inserta est in syllogen
Berichte und Mittheilungen des Alterthumsvereins in Wien vol. 9 a. 1866;
quorum actorum vidi ego vol. 1—9 a. 1856—1866).
Vindobonae nomen plene perscriptum in monumentis nondum habemus,
cum cippi et n. 4557 et miliarii complures exhibeant Vind., tegulae n. 4710
Vindob. tantum. Librarii autem id plus solito corruperunt, cum sinceram
formam non servarint nisi laterculi Peutingeranus (Vindobona) et Anto-
ninianus tribus ex quinque locis (p. 248. 266 bis). Contra Vindobono est
ibidem p. 261, Vendobona apud Victorem Caes. 16 (Vendobone cod. Brux.),
Bendobona in epitome Victoriana c. 16 (sic certe cod. Paris. 6810),
Oyiaiobona apud Ptolemaeum 2, 14, 3 (unde editores fecerunt fere Ίονλιό-
βονο), Vindomona sive Vindomana in itinerario Antonini p. 233, Vindo-
mina apud Iordanem c. 50 (sic certe cod. Heidelb.), Vindomara in No-
titia Dignitatum (p. 99 cf. p. 729 Boeck.); in quibus singulis qui quicquam
quaerunt praeter errores librariorum, mea quidem opinione egregie falluntur.
Male autem intrusum esse Vindobonae nomen et apud Plinium h. n. 3, 24,
146 et apud Pseudo-Agathemerum p. 496 ed. Muell. hodie constat, ut
pariter constat Fabianam (quod nomen, notissimum medio aevo propter
vitam Severini, saeculi duodecimi viri docti quidam et nostri temporis indocti
non pauci rettulerunt ad Vindobonam) non Pannoniae finibus comprehensam
fuisse, sed Norici, ubi agemus de ea in capite de Ips oppido et vico
Mauer prope Oeling ad n. 5670. — Romanam oppidi originem pro-
babiliter referemus ad Vespasianum; nam quo tempore is legionem XV
Apollinarem Carnunti statuit, item XIII geminam videtur collocasse Vin-
dobonae (v. p. 482), in cuius locum Traiana aetate successisse X
geminam item supra (p. 482) vidimus. Harum legionum, decimae
maxime, praeter tegulas etiam tituli mentionem faciunt Vindobonae
reperti; iidem etiam significant alam I Flaviam Augustam Brittonum
aliquamdiu ibi constitisse; denique classem Histricam a Carnunto trans-
latam esse Vindobonam Notitia tradit. Inter inscriptiones certae aetatis
antiquissima est imperatoris Traiani n. 4566; viarum autem cippi qui Vin-
dobonam nominant aeque atque Carnuntini incipiunt a Pio. Marcum im-
peratorem bellum gerentem contra Marcomanos ibi diem obiisse Victor (1. c.)
scribit; videntur tamen imperatores etiam belli gerendi causa Carnunti
potius constitisse quam Vindobonae. Quinam imperatorum primum rem
publicam Vindobonae condiderit, ignoramus; municipium factum est habuit-
que duoviros iure dicundo, aediles, quaestores, decuriones (cf. n. 4567),
collegium fabrum (cf. n. 4565) cum suo praefecto teste titulo n. 4557. —
Territorium quatenus pervenerit, difficile est demonstfare; sed non vide-
tur late patuisse, cum et Carnuntini fines obstent et provinciae. Ego
hoc capite cum Vindobonensibus ipsis coniunxi repertos in vicis Maria-
lanzendorf Vosendorf Inzersdorf Meidling.
4556 Viennae Austriae Ferdinandus Weidner doctoris Paulli Weidneri
filius, dum mortuo patre cellam profundiorem fodit, hanc tabulam eruit
cum aliquot lateribus legionum clusius.
Nympha Apollo stans Nympha
similis et lyram concham
infra tenens; ad- tenens
fracta stat grypus
apollini et nymphiS> · SAC ■ CLAUDA · ATTVIA
pro salute sua et -SVORVM · VlFORVM · SEC
so!ROR-EWGvkl4-IvL-LEG-X-G-E
Clusius ms. Hag.
liben TES · M
4 fin. puncta post m sustuli.
4557 Viennae superiori aestate, dum aggerem facerent, erutum lazius in
cod. 8457 scripto a. 1545. In nostris aedibus adservatur lazius (Vienn.).
Ibi frustra indagavit iam lambecius.
d e o r · p © s p
ERITATI · G · MA
RC · MARCIAN
VS·DEC·MVN
5 V I ND q V A E S t
A E D L 11 VIR Id
PRAEF · COZZ
FABR-V·S·L·L · M
Lazius cod. 8457 f. 33, cod. 7894 f. 23, Vienn. p. 14 melius quam r. r.
p. 214. 270. 725. 1155; Ant. Augustinus cod. Matrit. f. 51; Clusius ms.
Hag. (inde Grut. 4, 11 et Saxius).
Ex Lazianis exemplis non attendi nisi ad codd. 8457. 7894 et ed. in
Vienn. — 1 sic Laz. et Aug., prosp Cius. — 2. 3 ma|rc Aug., ma|/c
Cius., mar)c-c Laz. ed., mar|cian Laz. 8457, ma rcic Laz. 7894. —
3 MARCIAN Aug., MARCIAN Laz. ed., MARCIAN Laz. codd., MARCIAL CluS. —
4 mvni Laz. — 5 vindovaes/ Cius., vifdovaes Aug., vindo-vaes Laz. —
6 aedl Cius., om. Laz. cod. 8457. — iiviri / Cius., π vir-ix Aug., n vir e
Laz. 7894 et ed., n vir έ vates et Laz. 8457. — 7 prafec (sic) Laz.
8457. — co// Cius., con Aug., coh Laz. — 8 fabr Aug., fabi Laz., Apk
Cius. — v-s-l-l-n Aug., v-s-l-l-m Laz., vsn Cius.
Deorum prosperitati G. Marc(ius) Marcianus, dec(urio) mun(icipii)
Vind(pbonae), [g]uaes[t(or)]> aedUfsf II vir i(ure) [d(jcundof\, praef(ectus)
co\ll(egii)~\ fabr(um), v(ptum) s(plvit) l(ibens) l(aetus) m(erito). Lazius in
v. 7. 8 intulit quem esse voluit praefectum cohortis Fabianae.
4558 Viennae in cippo sive columna magna in cellario quodam profunde
sub terra eruta et in compluvio Lazii posita lazius 1160. Cippus
quadrangulus magna ex parte gypso inducto corruptus, Viennae in
aedibus Wolfgangi Latzii clusius. In aedibus Pfeifferianis auf dem
Graben vidit lambecius.
in dextro latere:
NOM BB FE / /
LAVACI / / o
m.VALLAVS
GE / MA Illi
5 F / AV / / INVS
SIBI / // / CO //
/POTENS
IVSTINVS
10 OSIMS COC
FORTVNAE CONSE
GENIOQ_HVIVS LOCI
IN HONOR T El/lIVN
TIBERIANICI TR
MIL LEG X G P P FEC
T CL VALENTINV /
cornicvlla///
EX VOTO I I I VI C1 * 3 4/
V IAL IVN AEMILI/
ET AQ_VILIN COS
in sinistro latere
nihil legere potui,
quia omnia cor-
rupta CLUSIUS.
p. C. 249
Lazius r. r. p. 561. 580. 670. 1160 et mon. Schallauczer. D, 4; Augustinus
cod. Matrit. f. 48; Clusius ms. Hag. A prioribus Grut. 74, 6. 130, 2 ex
Clusii ms. et Lazio; Pighius ms. f. 194 ex Lazio; Lips. ms. f. 45' ex
Lazio. Vidit, sed dedit ex libris Lambecius bibi. 2, 33. 39.
Ex Lazianis exemplis praetermisi p. 561. 580. · — 1 consec Laz.
(Schall.), consecratvm Laz. 670. 1160. — 2 CL om· Aug. — 3 in Cius.,
τι Aug., om. Laz. — τ ei/iivn de quattuor primis elementis dubitans Cius.,
teiivn Aug., ateiivni/ Laz. — 4 trib Laz. — 5 g-g pro g Aug. — fec
Cius., ffc Aug., ff Laz. — 6 clavd vel cla vel clad Laz. valen-
tinvs Laz. Aug. — cornicvlla/// Cius., cornicvllaro Aug., cornicv-
larivs Laz. — 8 ///vic’/ Cius., QVI Laz. Aug. — 9 vialivn Cius., vialiv/
Laz., vialivm Aug.; emendavit Gruterus. — aemil/ Laz. — 10 ec pro
et Cius. — aqvil / coss Laz. — Inscriptionem lateris habet unus Clusius;
praeterea Lambecius adnotavit non unam solam inscriptionem in cippo legi,
sed tres.
Fortunae conse[rv(atrici)~\ genioq(ue) huius loci in honor(em) T.
Tiberianici tr(ibuni) milfitum) legionis) X g(eminae) p(iae) [f(idelis)? D]e-
c(ianae)? Cl(audius) Valentinus cornicularius').... ex voto [pos]ui[f]
V [k]al. lun. Aemil(iano) I[I] et Aquilin(p) cos. In margine perscripta
fuerunt, ni fallor, nom(ina) b(ene)f(iciariorum). Cf. Borghesi opp. 4, 305.