DOI Artikel:
Staēs, Balerios N.: Gigantomachias skēnai
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14587#0069
91
γιγαντομαχίας ςκηναι
92
τος ΟύρανοΟ. Ό "Ησίοδος άποκαλείτούτους «κρα-
τερούς μεγάλους τε » και δή — εάν ό στίχος άνεπι-
λήπτωςεχη—τεύχεσι λαμπομένους, δολίχ εγχεα
χερσίν έχοντας » (1). Ή αρχαϊκή τέχνη παρέστη-
σεν ες άει τούς γίγαντας συμφώνως προς τήν περι·
γραφήν ταύτην. Περιττών εϊνε νά μνημονεύσωμεν
ένταΟθα των γνωστών της πλαστικής τέχνης μνη-
μείων ή των πολυαρίθμων επί αγγείων αρχαϊκών
παραστάσεων έ'νθα οί γίγαντες καθαρώς ως δπλίται
παρίστανται. Μέχρι τών μέσων της ο715 π. χ. εκα-
τονταετηρίδας (2) άπαντα μονίμως ή ύπό τοιαύτην
μορφήν τών γιγάντων παράστασις. Εντεύθεν άρ-
χεται έτερα τις περίοδος καθ' ήν έτηρήΟη μεν ή
ανθρωπινή, ούτως ειπείν, τών γιγάντων μορφή,
μεταβολήν δμως ύπέστη ή παράστασις τούτων ως
προς τον όπλισμόν και τήν στολήν' άλλά περί τού-
του διαλάβω μεν κατωτέρω. Νον έζετάσωμεν το
πρώτον τήν της ολικής, άπλώς ειπείν, της μορφής
αυτών μεταλλαγήν.
Οί γίγαντες της τελευταίας περιόδου είσί καθα-
ρώς μυθικά δντα, τέρατα, ων το άνω του σώματος
άνθρωπου μετέχει οί πόδες δέ άπολήγουσιν εις φο-
λίδας δρακόντων, ϊό πρώτον παρ' Άπολλοδώρω
(VI. 2) γνωρίζεται ήμΐν τοιαύτη τις περί της μορ-
φής τών γιγάντων ύπόληψις' οί άρχαιότεροι τών
συγγραφέων, δσοι τυχόν έξοδικώς ή εν παρόδω περί
τούτων διέλαβον, δεν γινώσκουσιν τούτους ή ύπό
τήν άνθρωπίνην αυτών δψιν. Πότε τά πρώτον ακρι-
βώς ή τοιαύτη τών γιγάντων παράστασις—ή προελ-
θουσα πάντως εξ ανατολικών ή αιγυπτιακών πα-
ραστάσεων του Τυφώνος ή «Τυφωέος» του εν τοις
έπειτα μεταξύ τών γιγάντων καταταχθέντος— εις
φώς ήχθη , δύσκολον εϊνε νά έξακριβωθή (3). Έν
τη τέχνη ή παράστασις αύτη τών γιγάντων άπαντα
πρωϊαίτερον. Έπί τών έν Λονδίνω ανάγλυφων τών
(1) Ό ΟοΙΙΙΪη^ θεωρεί τούτον ώς παρεμβληΟέντα υπό ραψωδού
τινός έν νω Ενόντος τόν όμ. στιχ. Ίλ. 18. 510. Προσθέτει δμως λίαν
παραδόξως: ζ)ιιί8 α[ΐκ|ϋαιιι Γα,ικίο αικϋνίΐ Ιοί'ϊοϊβ Ϊη5ΐι·υο1θ5
ϊυΪ85β ^ί^&ηΐβδ αϊ Ιοη^ίδ ΙιακΙϊδ 11805 658β » ! !
(2) Τήν μορφήν ταύτην έ'χουσιν οί γίγαντες και έν ταϊς μετδπαις
τοΰ νεωτε'ρου ναοϋ έν Σελινοΰντι Ί'δ. ΒβηικΙϋΓΓ: (Πβ ΜβΙορβα νοη.
8β1ϊιιυηΙ σελ. 26 καί Ιξ.
(3) Περίεργος εϊνε ό'ντως ό Παυσανίας (8. 29. 3) όστις πειράτα^
ν' αποδ;ίξη εκ της άνθρωποφυοΰς συστάσειυς τών όστών τοΰ Όρόντου
τήν μή ϋπαρζιν (!) δρακοντοπόδων γιγάντων, άποκαλών τόν μύθον
«εΰήθη». Δικαίως δέ ό Καυα1-ΚθθΙΐ6ΐΙβ (811Γ Ιβδ ΓβρΓ. ίΐ£. ά'ΑΙΙ&δ
ρ. 39.) μέμιρεται τω περιηγητή άπλο'τητα, άποκαλών αυτόν «ραδδα-
1)ΐ6πιβη1 εύηΌη » !
έκ του ναοΟ της Αθηνάς έν Πριήνη άνευρίσκομεν
τό πρώτον (1) γίγαντα ύπό τοιαύτην μορφήν. Δύσκο-
λον εϊνε ν' άποδειχθή αν οί γλύπται της Πριήνης
τότε τό πρώτον έκ παραστάσεων, ώς είπομεν,
άνατολικής άρχής, τήν μορφήν ταύτην διά τούς
γίγαντας αύτών άπεπλάττοντο. Άποδεκτόν δμως
εϊνε δτι ό χρόνος της κτίσεως του ναοΟ τούτου,
έπομένως και τών περί ων ό λόγος ανάγλυφων,
δέον ώς ό πρωϊαίτατος νά θεωρηθή πράς τήν μετά-
πτωσιν ταύτην της τών Γιγάντων μορφής. Έξε-
τάσαντες ταύτα και ήμείς άλλοτε μετ' έπιστασίας
έκλίναμεν μάλλον πιστεύσαντες εις τήν σχετικώς
πρωτόχρονον αύτών ποίησιν. Ή σύγκρισις τούτων
προς τά μεταγενέστερα της Περγάμου, ων οί γλύ-
πται, κατά Ονβΐ'υβοΐί, πιθανώς έκ τούτων πολλά,
ώς έξ αρχετύπων, ήρύσθησαν,ή σύγκρισις λέγομεν,
καθίστα μάλλον αίσθητήν τήν πρωτόχρονον τέχνην
τών της Πριήνης ανάγλυφων τόσον εις τήν σύλ-
ληψιν δσον καί εις έκτέλεσιν άφορα. "Ωστε έάν
δεχθή τις τον χρόνον της ποιήσεως τών ανάγλυφων
τούτων, ήτοι τά μέσα που της τετάρτης π. Χ.
έκατονταετηρίδος ώς τήν άρχήν της ύπό τοιαύτην
μορφήν παραστάσεως τών γιγάντων δεν Οά άπέχη
της αληθείας. Ή πλαστική παρεδέξατο προθύμως
τόν νέον τούτον τύπον ώς παρέχοντα εύρύτερον και
ποίκιλώτερον τή εμπνεύσει καί τη τέχνη στάδιον (2).
Άλλ' έν τή κεραμογραφία (3) δεν έ'σχεν όμοίαν
ύποδοχήν. Ουδεμία μέχρι τούδε γνωστή ύπάρχει
αγγείου είκών, τούς γίγαντας ύπό τοιαύτην μορφήν
παριστώσα. Ο δέ διαπρεπής ήμών καθηγητής
Ηβγθβιπαηη ήμαρτεν δντως ισχυρισθείς (1. ΗαΙΙ.
\νΐπο1ί. ΓβδΙρΓΟ^ρ.) καί έπιμείναςίβ. ΗαΙΙ. ννίηοΐί.
Ρβ8ίρΐΌ§Γ.) δτι ή έπί της έκδοθείσης ύπ' αύτοΟ οινο-
χόης παράστασις εκείνη γίγαντα είκόνιζεν,ένω πάν-
τως ό Τυφωεύς παρίσταται (πρβλ. ΚΙϋξΠίαηη ΒαΙΙ.
ΛβΙΓ Ιηβί. 1877 καί Ιίι. ββηΐΓ&ΙΜ. Ν° 3 σελ. 94).
(1) ΟνβΛβοΙί, Οεδοΐι. ά. ΡΙ&βΙ. II. σελ. 102.
(2) Μαρτύριον δέ τοΰ δτι χάριν ποικιλίας κυρίως ό νέος ούτος τύπος
έν τη πλαστική κοινός έγένετο και συνη'Οης εϊνε τό δτι έν άπασι σχεδόν
τοις μνημείοις, άτινα ούτω τους γίγαντας παριστώσι, ευρίσκονται άνα-
μ'ιξ και άνΟρωπόμορφοι γίγαντες. Έξαίρεσιν ποιοϋσιν ή σαρκοφάγος έν
Βατικανώ (Ί'δ. ΟνβΓββοΙί ΑΙΙαδ Ζ. ΚΜ. Ν. 9 και άνάγλυφδν τι έξ
Αφροδισίας της Καριάς \νίβ56ΐθΓ ϋ. ά. α. Κ. II. 845 α. 1>.),ά'τινα
έκ λίαν μεταγενεστέρων χρόνων προέρχονται.
(3) "Ισως και ένεκα τοΰ υστέρου χρόνου καθ' ον ό τύπος ούτος ή'ρ-
ξατο νά γενικεύηται, όποτε δηλ. ή κεραμευτική έκλινεν ή'δη πρός τήν
κατάπτωσιν.
γιγαντομαχίας ςκηναι
92
τος ΟύρανοΟ. Ό "Ησίοδος άποκαλείτούτους «κρα-
τερούς μεγάλους τε » και δή — εάν ό στίχος άνεπι-
λήπτωςεχη—τεύχεσι λαμπομένους, δολίχ εγχεα
χερσίν έχοντας » (1). Ή αρχαϊκή τέχνη παρέστη-
σεν ες άει τούς γίγαντας συμφώνως προς τήν περι·
γραφήν ταύτην. Περιττών εϊνε νά μνημονεύσωμεν
ένταΟθα των γνωστών της πλαστικής τέχνης μνη-
μείων ή των πολυαρίθμων επί αγγείων αρχαϊκών
παραστάσεων έ'νθα οί γίγαντες καθαρώς ως δπλίται
παρίστανται. Μέχρι τών μέσων της ο715 π. χ. εκα-
τονταετηρίδας (2) άπαντα μονίμως ή ύπό τοιαύτην
μορφήν τών γιγάντων παράστασις. Εντεύθεν άρ-
χεται έτερα τις περίοδος καθ' ήν έτηρήΟη μεν ή
ανθρωπινή, ούτως ειπείν, τών γιγάντων μορφή,
μεταβολήν δμως ύπέστη ή παράστασις τούτων ως
προς τον όπλισμόν και τήν στολήν' άλλά περί τού-
του διαλάβω μεν κατωτέρω. Νον έζετάσωμεν το
πρώτον τήν της ολικής, άπλώς ειπείν, της μορφής
αυτών μεταλλαγήν.
Οί γίγαντες της τελευταίας περιόδου είσί καθα-
ρώς μυθικά δντα, τέρατα, ων το άνω του σώματος
άνθρωπου μετέχει οί πόδες δέ άπολήγουσιν εις φο-
λίδας δρακόντων, ϊό πρώτον παρ' Άπολλοδώρω
(VI. 2) γνωρίζεται ήμΐν τοιαύτη τις περί της μορ-
φής τών γιγάντων ύπόληψις' οί άρχαιότεροι τών
συγγραφέων, δσοι τυχόν έξοδικώς ή εν παρόδω περί
τούτων διέλαβον, δεν γινώσκουσιν τούτους ή ύπό
τήν άνθρωπίνην αυτών δψιν. Πότε τά πρώτον ακρι-
βώς ή τοιαύτη τών γιγάντων παράστασις—ή προελ-
θουσα πάντως εξ ανατολικών ή αιγυπτιακών πα-
ραστάσεων του Τυφώνος ή «Τυφωέος» του εν τοις
έπειτα μεταξύ τών γιγάντων καταταχθέντος— εις
φώς ήχθη , δύσκολον εϊνε νά έξακριβωθή (3). Έν
τη τέχνη ή παράστασις αύτη τών γιγάντων άπαντα
πρωϊαίτερον. Έπί τών έν Λονδίνω ανάγλυφων τών
(1) Ό ΟοΙΙΙΪη^ θεωρεί τούτον ώς παρεμβληΟέντα υπό ραψωδού
τινός έν νω Ενόντος τόν όμ. στιχ. Ίλ. 18. 510. Προσθέτει δμως λίαν
παραδόξως: ζ)ιιί8 α[ΐκ|ϋαιιι Γα,ικίο αικϋνίΐ Ιοί'ϊοϊβ Ϊη5ΐι·υο1θ5
ϊυΪ85β ^ί^&ηΐβδ αϊ Ιοη^ίδ ΙιακΙϊδ 11805 658β » ! !
(2) Τήν μορφήν ταύτην έ'χουσιν οί γίγαντες και έν ταϊς μετδπαις
τοΰ νεωτε'ρου ναοϋ έν Σελινοΰντι Ί'δ. ΒβηικΙϋΓΓ: (Πβ ΜβΙορβα νοη.
8β1ϊιιυηΙ σελ. 26 καί Ιξ.
(3) Περίεργος εϊνε ό'ντως ό Παυσανίας (8. 29. 3) όστις πειράτα^
ν' αποδ;ίξη εκ της άνθρωποφυοΰς συστάσειυς τών όστών τοΰ Όρόντου
τήν μή ϋπαρζιν (!) δρακοντοπόδων γιγάντων, άποκαλών τόν μύθον
«εΰήθη». Δικαίως δέ ό Καυα1-ΚθθΙΐ6ΐΙβ (811Γ Ιβδ ΓβρΓ. ίΐ£. ά'ΑΙΙ&δ
ρ. 39.) μέμιρεται τω περιηγητή άπλο'τητα, άποκαλών αυτόν «ραδδα-
1)ΐ6πιβη1 εύηΌη » !
έκ του ναοΟ της Αθηνάς έν Πριήνη άνευρίσκομεν
τό πρώτον (1) γίγαντα ύπό τοιαύτην μορφήν. Δύσκο-
λον εϊνε ν' άποδειχθή αν οί γλύπται της Πριήνης
τότε τό πρώτον έκ παραστάσεων, ώς είπομεν,
άνατολικής άρχής, τήν μορφήν ταύτην διά τούς
γίγαντας αύτών άπεπλάττοντο. Άποδεκτόν δμως
εϊνε δτι ό χρόνος της κτίσεως του ναοΟ τούτου,
έπομένως και τών περί ων ό λόγος ανάγλυφων,
δέον ώς ό πρωϊαίτατος νά θεωρηθή πράς τήν μετά-
πτωσιν ταύτην της τών Γιγάντων μορφής. Έξε-
τάσαντες ταύτα και ήμείς άλλοτε μετ' έπιστασίας
έκλίναμεν μάλλον πιστεύσαντες εις τήν σχετικώς
πρωτόχρονον αύτών ποίησιν. Ή σύγκρισις τούτων
προς τά μεταγενέστερα της Περγάμου, ων οί γλύ-
πται, κατά Ονβΐ'υβοΐί, πιθανώς έκ τούτων πολλά,
ώς έξ αρχετύπων, ήρύσθησαν,ή σύγκρισις λέγομεν,
καθίστα μάλλον αίσθητήν τήν πρωτόχρονον τέχνην
τών της Πριήνης ανάγλυφων τόσον εις τήν σύλ-
ληψιν δσον καί εις έκτέλεσιν άφορα. "Ωστε έάν
δεχθή τις τον χρόνον της ποιήσεως τών ανάγλυφων
τούτων, ήτοι τά μέσα που της τετάρτης π. Χ.
έκατονταετηρίδος ώς τήν άρχήν της ύπό τοιαύτην
μορφήν παραστάσεως τών γιγάντων δεν Οά άπέχη
της αληθείας. Ή πλαστική παρεδέξατο προθύμως
τόν νέον τούτον τύπον ώς παρέχοντα εύρύτερον και
ποίκιλώτερον τή εμπνεύσει καί τη τέχνη στάδιον (2).
Άλλ' έν τή κεραμογραφία (3) δεν έ'σχεν όμοίαν
ύποδοχήν. Ουδεμία μέχρι τούδε γνωστή ύπάρχει
αγγείου είκών, τούς γίγαντας ύπό τοιαύτην μορφήν
παριστώσα. Ο δέ διαπρεπής ήμών καθηγητής
Ηβγθβιπαηη ήμαρτεν δντως ισχυρισθείς (1. ΗαΙΙ.
\νΐπο1ί. ΓβδΙρΓΟ^ρ.) καί έπιμείναςίβ. ΗαΙΙ. ννίηοΐί.
Ρβ8ίρΐΌ§Γ.) δτι ή έπί της έκδοθείσης ύπ' αύτοΟ οινο-
χόης παράστασις εκείνη γίγαντα είκόνιζεν,ένω πάν-
τως ό Τυφωεύς παρίσταται (πρβλ. ΚΙϋξΠίαηη ΒαΙΙ.
ΛβΙΓ Ιηβί. 1877 καί Ιίι. ββηΐΓ&ΙΜ. Ν° 3 σελ. 94).
(1) ΟνβΛβοΙί, Οεδοΐι. ά. ΡΙ&βΙ. II. σελ. 102.
(2) Μαρτύριον δέ τοΰ δτι χάριν ποικιλίας κυρίως ό νέος ούτος τύπος
έν τη πλαστική κοινός έγένετο και συνη'Οης εϊνε τό δτι έν άπασι σχεδόν
τοις μνημείοις, άτινα ούτω τους γίγαντας παριστώσι, ευρίσκονται άνα-
μ'ιξ και άνΟρωπόμορφοι γίγαντες. Έξαίρεσιν ποιοϋσιν ή σαρκοφάγος έν
Βατικανώ (Ί'δ. ΟνβΓββοΙί ΑΙΙαδ Ζ. ΚΜ. Ν. 9 και άνάγλυφδν τι έξ
Αφροδισίας της Καριάς \νίβ56ΐθΓ ϋ. ά. α. Κ. II. 845 α. 1>.),ά'τινα
έκ λίαν μεταγενεστέρων χρόνων προέρχονται.
(3) "Ισως και ένεκα τοΰ υστέρου χρόνου καθ' ον ό τύπος ούτος ή'ρ-
ξατο νά γενικεύηται, όποτε δηλ. ή κεραμευτική έκλινεν ή'δη πρός τήν
κατάπτωσιν.