DOI Artikel:
Kabbadias, Panagiōtēs: Topographika Athēnōn kata tas peri tēn Akropolin anaskaphas
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14646#0025
29
ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΘΗΝΩΝ
30
τό πρώτον και των μετά τούτον γνωστή έν μέρει
κάθοδος άπό της Ακροπόλεως. Ωσαύτως το σπη-
λαιώδες χάσμα Σ, δπερ ήτο κεκλεισμένον δια
νεωτέρου τείχους, ήτο γνωστόν. ΤοΟτο δηλ. είνε
το σπήλαιον έκεϊνο, ό εκλαμβάνεται ύπό τίνων [Λεν
μετά πιθανότητος, ύπ' άλλων δε μετά βεβαιότητος
ώς το ιερόν τής Άγραύλου.1 Σημειωτέον ό'μως ό'τι
περι των εικασιών και περιγραφών τούτων δεν είνε
ανάγκη νά γείνη ενταύθα λόγος, διότι αύται δεν
έστηρίζοντο επί τών πραγμάτων, καθότι, ώς ει-
πον, δεν ήσαν ακριβώς γνωστά ή τε δίοδος και τό
σπήλαιον 2. Δια τών νυν ένεργηθεισών ανασκαφών
γνωρίζομεν άκριβώς ταΟτα πρώτην ήδη φοράν.
Άφ' οδ άνεσκάφη ή κατά το πλείστον πλήρης
χωμάτων ύπόγειος δίοδος,κατηδαφίσΟη τό προς άνα-
πολάς τείχος, ό'περ εκλειε καθ' ολοκληρίαν τό σπη-
λαιώδες χάσμα Σ κατά τήν έν τώ πίνακι 1 διεύ-
'θυνσιν τήν δεδηλωμένην δι'άπλής γραμμής.Έντώ
τείχει τούτω ευρέθησαν έντετειχισμένα αρχιτεκτο-
νικά τινα τεμάχια και γλυπτά τινα, ανάξια λόγου,
.και μικράτινα τεμάχια έπιγραφών ευρέθη δ'ωσαύ-
τως έντετειχισμένη και μαρμάρινη πλάξ έφ' ης
τουρκική επιγραφή, εξ ού δήλον γίνεται ό'τι τό τεί-
χος τοΟτο είχε κατασ/.ευασθή ούνί κατά τον με-
σαιώνα ή κατά τήν τουρκικήν περίοδον, άλλά κατά
τούς άπο της ελληνικής έπαναστάσεως χρόνους .
Ή περί ής ό λόγος υπόγειος δίοδος διήκει, ώς
.είπομεν, εκ δυσμών προς άνατολάς, του τείχους
της Ακροπόλεως έδραζομένου ένιαχοΰ ύπέρ αυ-
τήν' διά δέ μικροΟ τίνος χάσματος έν τώ βράχω
συγκοινωνεί μετά της Ακροπόλεως. Τό χάσμα
( "Ιδε κυρίως ΒοΙΙίοΙιβΓ: ΒβποΜ ίί1)βΓ (Ιίβ υηΙβΓ8υοΙιυη£οη
&ιιί άβΓ Αοΐ'οροΐϊδ, σ. ?20. Ββυΐβ: ΓΑοΐ'οροΙβ (ΓΑίΙιβηβδ, I, σ.
157. ΛνΛοΙιβπιιιΙΙι: Οίε δί,αώΐ Αΐΐιβη, I, σ. 219, κτλ. Σημειω-
τέον οτι τό σπήλαιον τοϋτο κείται ακριβώς υπέρ την γνωστήν κατε-
ρειπωμένην έκκλησίαν τών Σεραφείμ.
2 Πάντες οί άπό της Ακροπόλεως κατελθόντες εις τήν έν τω βράχω
•δίοδον ταύτην δέν έδύναντο νά έξακριβώσωσι τά κατ' αυτήν, διότι τό
μέν πρός δυσμάς μείζον μέρος αυτής ήτο ό'λως πλήρες χωμάτων, τό
δέ πρός άνατολάς μέρος, ό'που τό υποτιθέμενον Αγραύλιον, ήτο κε-
■κλεισμένον διά του μνημονευΟε'ντος νεωτε'ρου τεί'/ους.
3 Ή περί ής ό λόγος τουρκική επιγραφή δέν ήτο όρατή, διότι ήτο
ίτιός τοϋ τείχους έντετειχισμένη. Έκ τούτου δηλοϋται ότι είχε έν-
τειχισΟή αίίτη ώς άχρηστον υλικόν. ΓΗ κατασκευή δέ του τείχους τού-
του είχε σκοπάν τήν άμυναν τών έν τή Ακροπόλει, διότι άνευ αύτοΰ
βά έδύνατο ό έχΟρός νά άνέλΟη διά της υπογείου έν τώ βράχ οι διόδου
■εις τήν Ακρόπολιν. Ή ετέρα στενή ει'σοδος της διόδου, ή πρός δυ-
σμάς ( πίν. 1, π) δέν ήτο ανάγκη νά κλεισΟή διά τείχους, διότι αΰτη
ήτο αόρατος, άτε κεκαλυμμένη υπό χωμάτων.
τούτο (πίν. 1, Ξ) κείται βορειοδυτικώς του Ερε-
χθείου έντός του καλουμένου οικήματος τών Άρ-
ρηφόρων. Ή σημερινή δ' αύτου διασκευή προέρ-
χεται έκ τών φραγκικών ή έκ τών τουρκικών χρό-
νων. Διά κλίμακος δηλ. έξ έννέα βαθμίδων,έκ πλα-
κών μαρμάρου μετά πλίνθων και άσβεστου κατε-
σκευασμένης,κατέρχεται τις άπό του Οπό τό τείχος
της Ακροπόλεως χάσματος τούτου μέχρι σημείου
τινός της υπογείου καθόδου, της τελευταίας έν-
ταΰθα βαθμίδος της κλίμακος αποτελούμενης κατά
μεν τό ήμισυ έκ μαρμάρου, κατά δέ τό έτερον ή-
μισυ έκ ξύλου. Κατελθών δέ τις εις τήν τελευ-
ταίαν ταύτην βαθμίδα δέν δύναται νΟν νά καταβη
εις τήν δίοδον, ενθα σώζεται παρεμφερής τήν κατα-
σκευήν κλϊμαξ έκ πέντε βαθμίδων (πίν. 1, π'),
διότι μεταξύ τών δύο τούτων κλιμάκων (μεταξύ
δηλ. της κατωτάτης βαθμίδος της άνω και της
άνωτάτης της κάτω κλίμακος) υπάρχει κενόν
6 '/„ μέτρων άποτελούμενον έκ του άποτόμως κε-
κομμένου καθέτως βράχου του άποτελουντος άμ-
φοτέρας τάς παρειάς, τήν τε πρός νότον και τήν
προς βορραν, της ύπογείου διόδου. Τον κενόν τοΟ-
τον χώρον θά κατήρχετό τις, ώς φαίνεται, διά ξύ-
λινης κρεμαστής κλίμακος. Ούτως ειχεν ή άπό της
Ακροπόλεως κάθοδος κατά τούς φραγκικούς ή
τουρκικούς, ώς είπομεν, χρόνους.
Κατά τούς παλαιούς ό'μως ελληνικούς χρόνους ή
άπό τοΟ έν τώ βράχω χάσματος (έν ω σώζεται νΟν
ή μνημονευθείσα φραγκική ή τουρκική κλϊμαξ) κά-
θοδος Οά έγίνετο διά κλίμακος άποτελουμένης, ώς
φαίνεται,έκ ξύλινων βαθμίδων έρειδομένων εκατέρω-
θεν έπί τοΰ βράχου .Τούτο συμπεραίνω έκ σωζομένων
νυν έν άμφοτέραις ταΐςπαρειαϊς τοΟ βράχου κλιμα-
κηδον βαινόντων λαξευμάτων, έφ'ων θά έστηρίζετο
κινητόν τι πράγμα, ώς φαίνεται, (τό όπισθεν σχε-
δίασμα δεικνύει τήν μορφήν και διάθεσιν τών λα-
ξευμάτων τούτων). Έβαινε δ' αΰτη ή έκ κινητών
ξύλινων βαθμίδων άποτελουμένη κλϊμαξ άπό του
έν τώ βράχω χάσματος πρός δυσμάς, άκολούθως
δ' έκαμπτε πρός άνατολάς καθήκουσα μέχρι τοΰ
σπηλαίου Σ, δηλ. μέχρι τοΟ ύποτιθεμένου ίεροϋ"
τής Άγραύλου (τό όπισθεν σχεδίασμα δεικνύει
τήν διεύθυνσιν ταύτην τής κλίμακος). Σημειωτέον
δέ δτι κατά τήν καμπήν τής κλίμακος ή μετάβα-
βασις άπό τών άνω εις τάς κάτω ξυλίνας βαθμίδας
ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΘΗΝΩΝ
30
τό πρώτον και των μετά τούτον γνωστή έν μέρει
κάθοδος άπό της Ακροπόλεως. Ωσαύτως το σπη-
λαιώδες χάσμα Σ, δπερ ήτο κεκλεισμένον δια
νεωτέρου τείχους, ήτο γνωστόν. ΤοΟτο δηλ. είνε
το σπήλαιον έκεϊνο, ό εκλαμβάνεται ύπό τίνων [Λεν
μετά πιθανότητος, ύπ' άλλων δε μετά βεβαιότητος
ώς το ιερόν τής Άγραύλου.1 Σημειωτέον ό'μως ό'τι
περι των εικασιών και περιγραφών τούτων δεν είνε
ανάγκη νά γείνη ενταύθα λόγος, διότι αύται δεν
έστηρίζοντο επί τών πραγμάτων, καθότι, ώς ει-
πον, δεν ήσαν ακριβώς γνωστά ή τε δίοδος και τό
σπήλαιον 2. Δια τών νυν ένεργηθεισών ανασκαφών
γνωρίζομεν άκριβώς ταΟτα πρώτην ήδη φοράν.
Άφ' οδ άνεσκάφη ή κατά το πλείστον πλήρης
χωμάτων ύπόγειος δίοδος,κατηδαφίσΟη τό προς άνα-
πολάς τείχος, ό'περ εκλειε καθ' ολοκληρίαν τό σπη-
λαιώδες χάσμα Σ κατά τήν έν τώ πίνακι 1 διεύ-
'θυνσιν τήν δεδηλωμένην δι'άπλής γραμμής.Έντώ
τείχει τούτω ευρέθησαν έντετειχισμένα αρχιτεκτο-
νικά τινα τεμάχια και γλυπτά τινα, ανάξια λόγου,
.και μικράτινα τεμάχια έπιγραφών ευρέθη δ'ωσαύ-
τως έντετειχισμένη και μαρμάρινη πλάξ έφ' ης
τουρκική επιγραφή, εξ ού δήλον γίνεται ό'τι τό τεί-
χος τοΟτο είχε κατασ/.ευασθή ούνί κατά τον με-
σαιώνα ή κατά τήν τουρκικήν περίοδον, άλλά κατά
τούς άπο της ελληνικής έπαναστάσεως χρόνους .
Ή περί ής ό λόγος υπόγειος δίοδος διήκει, ώς
.είπομεν, εκ δυσμών προς άνατολάς, του τείχους
της Ακροπόλεως έδραζομένου ένιαχοΰ ύπέρ αυ-
τήν' διά δέ μικροΟ τίνος χάσματος έν τώ βράχω
συγκοινωνεί μετά της Ακροπόλεως. Τό χάσμα
( "Ιδε κυρίως ΒοΙΙίοΙιβΓ: ΒβποΜ ίί1)βΓ (Ιίβ υηΙβΓ8υοΙιυη£οη
&ιιί άβΓ Αοΐ'οροΐϊδ, σ. ?20. Ββυΐβ: ΓΑοΐ'οροΙβ (ΓΑίΙιβηβδ, I, σ.
157. ΛνΛοΙιβπιιιΙΙι: Οίε δί,αώΐ Αΐΐιβη, I, σ. 219, κτλ. Σημειω-
τέον οτι τό σπήλαιον τοϋτο κείται ακριβώς υπέρ την γνωστήν κατε-
ρειπωμένην έκκλησίαν τών Σεραφείμ.
2 Πάντες οί άπό της Ακροπόλεως κατελθόντες εις τήν έν τω βράχω
•δίοδον ταύτην δέν έδύναντο νά έξακριβώσωσι τά κατ' αυτήν, διότι τό
μέν πρός δυσμάς μείζον μέρος αυτής ήτο ό'λως πλήρες χωμάτων, τό
δέ πρός άνατολάς μέρος, ό'που τό υποτιθέμενον Αγραύλιον, ήτο κε-
■κλεισμένον διά του μνημονευΟε'ντος νεωτε'ρου τεί'/ους.
3 Ή περί ής ό λόγος τουρκική επιγραφή δέν ήτο όρατή, διότι ήτο
ίτιός τοϋ τείχους έντετειχισμένη. Έκ τούτου δηλοϋται ότι είχε έν-
τειχισΟή αίίτη ώς άχρηστον υλικόν. ΓΗ κατασκευή δέ του τείχους τού-
του είχε σκοπάν τήν άμυναν τών έν τή Ακροπόλει, διότι άνευ αύτοΰ
βά έδύνατο ό έχΟρός νά άνέλΟη διά της υπογείου έν τώ βράχ οι διόδου
■εις τήν Ακρόπολιν. Ή ετέρα στενή ει'σοδος της διόδου, ή πρός δυ-
σμάς ( πίν. 1, π) δέν ήτο ανάγκη νά κλεισΟή διά τείχους, διότι αΰτη
ήτο αόρατος, άτε κεκαλυμμένη υπό χωμάτων.
τούτο (πίν. 1, Ξ) κείται βορειοδυτικώς του Ερε-
χθείου έντός του καλουμένου οικήματος τών Άρ-
ρηφόρων. Ή σημερινή δ' αύτου διασκευή προέρ-
χεται έκ τών φραγκικών ή έκ τών τουρκικών χρό-
νων. Διά κλίμακος δηλ. έξ έννέα βαθμίδων,έκ πλα-
κών μαρμάρου μετά πλίνθων και άσβεστου κατε-
σκευασμένης,κατέρχεται τις άπό του Οπό τό τείχος
της Ακροπόλεως χάσματος τούτου μέχρι σημείου
τινός της υπογείου καθόδου, της τελευταίας έν-
ταΰθα βαθμίδος της κλίμακος αποτελούμενης κατά
μεν τό ήμισυ έκ μαρμάρου, κατά δέ τό έτερον ή-
μισυ έκ ξύλου. Κατελθών δέ τις εις τήν τελευ-
ταίαν ταύτην βαθμίδα δέν δύναται νΟν νά καταβη
εις τήν δίοδον, ενθα σώζεται παρεμφερής τήν κατα-
σκευήν κλϊμαξ έκ πέντε βαθμίδων (πίν. 1, π'),
διότι μεταξύ τών δύο τούτων κλιμάκων (μεταξύ
δηλ. της κατωτάτης βαθμίδος της άνω και της
άνωτάτης της κάτω κλίμακος) υπάρχει κενόν
6 '/„ μέτρων άποτελούμενον έκ του άποτόμως κε-
κομμένου καθέτως βράχου του άποτελουντος άμ-
φοτέρας τάς παρειάς, τήν τε πρός νότον και τήν
προς βορραν, της ύπογείου διόδου. Τον κενόν τοΟ-
τον χώρον θά κατήρχετό τις, ώς φαίνεται, διά ξύ-
λινης κρεμαστής κλίμακος. Ούτως ειχεν ή άπό της
Ακροπόλεως κάθοδος κατά τούς φραγκικούς ή
τουρκικούς, ώς είπομεν, χρόνους.
Κατά τούς παλαιούς ό'μως ελληνικούς χρόνους ή
άπό τοΟ έν τώ βράχω χάσματος (έν ω σώζεται νΟν
ή μνημονευθείσα φραγκική ή τουρκική κλϊμαξ) κά-
θοδος Οά έγίνετο διά κλίμακος άποτελουμένης, ώς
φαίνεται,έκ ξύλινων βαθμίδων έρειδομένων εκατέρω-
θεν έπί τοΰ βράχου .Τούτο συμπεραίνω έκ σωζομένων
νυν έν άμφοτέραις ταΐςπαρειαϊς τοΟ βράχου κλιμα-
κηδον βαινόντων λαξευμάτων, έφ'ων θά έστηρίζετο
κινητόν τι πράγμα, ώς φαίνεται, (τό όπισθεν σχε-
δίασμα δεικνύει τήν μορφήν και διάθεσιν τών λα-
ξευμάτων τούτων). Έβαινε δ' αΰτη ή έκ κινητών
ξύλινων βαθμίδων άποτελουμένη κλϊμαξ άπό του
έν τώ βράχω χάσματος πρός δυσμάς, άκολούθως
δ' έκαμπτε πρός άνατολάς καθήκουσα μέχρι τοΰ
σπηλαίου Σ, δηλ. μέχρι τοΟ ύποτιθεμένου ίεροϋ"
τής Άγραύλου (τό όπισθεν σχεδίασμα δεικνύει
τήν διεύθυνσιν ταύτην τής κλίμακος). Σημειωτέον
δέ δτι κατά τήν καμπήν τής κλίμακος ή μετάβα-
βασις άπό τών άνω εις τάς κάτω ξυλίνας βαθμίδας