DOI Artikel:
Couve, Louis: Amphoreus rythmou prōtattikou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14646#0045
69
ΑΜΦΟΡΕΥΣ ΡΥΘΜΟΥ ΠΡΩΤΑΤΤΙΚΟΥ
70
τις ν άντείπη ότι 6 αλέκτωρ δεν είνε πάντοτε σύμ-
βολον νεκρικόν. Αληθώς έπι των ευάριθμων αγ-
γείων του αρχαιοτέρου ΚορινθιακοΟ ρυθμού, έ'νθα
ήδη έμφανίζεται ούτος1,έπι αγγείων του προηγμέ-
νου ΚορινθιακοΟ ρυθμού2 και των έκ Ναυκράτιος
και Κυρηναίας3 ενθα συχνότερον άπαντα, έπι των
μελανόμορφων, τέλος, αττικών ενθα επίσης συχνό-
τατα εικονίζεται δ αλέκτωρ, χρησιμεύει άπλώς ως
κοσμητική παράστασις μετά των λοιπών ζώων,
μεθ' ων συμπαρίσταται. Έκτος δε τούτου εικονί-
ζεται ένίοτε ώς σύμβολον έν έρωτικαϊς σκηναϊς ή
και έν ρωπογραφικαϊς ώς λ. χ. έν τη συχνά άπει-
κονιζομένη και άρεστή λίαν τοις Έλλησι πάλη
τών άλεκτρυόνων.'Αλλ' έξ άλλου εϊνε άνεπίδεκτον
άντιρρήσεως δ'τι δ άλέκτωρ εικονίζεται συχνά έπι
μνημείων έχόντων προορισμόν καθαρώς νεκρικόν,
και τά δποϊα ούδεμίαν δυνατόν να εχωσι σχέσιν
προς σκηνάς έρωτικάς ή ρωπογραφικάς (δοβηβδ (1β
^βητβ) ώς λ. χ. έπι τών έπιτυμβίων μνημείων της
ώάνθου4, έπι σαρκοφάγου τίνος έκ Κλαζου,ενών5
και έπι πλείστων έπιτυμβίων στηλών6.
Δεν θά ήτο δ1 ίσως τολμηράν νά είκάση τις, εί
και τοιούτου είδους έρμηνεΐαι δυνατόν νά φανώσιν
εΐ'ς τινας ποιητικαί μάλλον ή ύπόστασίν τινα εχου-
σαι ότι οί αρχαίοι έΟεώρουν τον αλέκτορα ώς
τό πτηνόν τό προαγγέλλον τήν ηώ και έκδιώκον
τους ολέθριους δαίμονας τοΟ σκότους 8. "Οπως και
αν εχη το πράγμα,το γεγονός δτι δ τεχνίτης ημών
έςέλεςεν δ'πως κόσμηση έπιτύμβιον άγγεϊον ακρι-
βώς αλέκτορα, υπερηφάνως άνεγειρόμενον έπι τών
πλήκτρων αύτου και έτοιμον νά φωνήση, μοί φαί-
νεται λίαν χαρακτηριστικόν, και προ παντός εάν
λάβη τις ύπ' όψιν δτι τά άγγεϊον τούτο ί'δρυτο έπι
τάφου και έχρησίμευε διττώς, εις τε τήν έξωτε-
< ΈΟν. Μουσ. αριθ. 333, 984, 985. ΌυιιιοηΙ, ΟβΓαηι. Ια
ΟΓέοβ ρΓΟρί'β, I σ. 182 σημ. 3.
2 ϋυιηοηΐ. έ'νΟ. άνωτ. σ. 256, 258, 279. Έθν. Μουσ. αριθ.
533, 535, 546, 942.
3 ΌυηιοηΙ, έ'νΟ. άνωτ. σ. 299-304. ΡυοΙίδΙβίη, ΑγοΙι. ΖβϊΙ.,
1880 σ. 185, 1881, σ. 215.
■+· ΟοΙΗ^ηοη, ΗΐβΙ. (1β \ά κουΐρ. Οι·. I, εϊκ. 121, 130.
5 Εοββοΐιοΐίβ, Αυδ (ΙβΓ υηΙβΓννΘίΙ, Όοΐ'ρειΙ, 1888.
6 ΡυιΊλν&οηβΙβί', ΟοΙΙ. ΒεώοιίΓοίΓ I Είσαγ. σ. 7. ΑΙΙι. ΜίΗ,Η.
VIII, πίν. 3.
7 ΡΓ.ιβηΙνβΙ, ΑγοΙι. ΖβϊΙ. 1884, σ. 139.
8 βιιιΉΙΙ, ΗίδΙ. υ. ΡΙιίΙ. Αυίδ. ζ. 70 ΟβΙιυΓίβΙ. ΟυιΊίιΐδ σ.
154. ΒοβΙΙι^βη, άβ νί αο δίςηίίίοδίίοηβ §&11ί, Οο11ίη§βη. ΡδδοΙι-
οΐίβ, &ιΐδ άβτ ϋηίβηνβΐΐ.
ρικήν δηλ. αύτοΟ διακόσμησιν καϊ εις τάς τελου-
μένας έπι του τάφου θρησκευτικάς τελετάς τάς
έπιμαρτυρούσας τήν πίστιν εις τό δτι αί ψυχαΐ
έπιζώσι του σώματος.
Τό υπό μελέτην άγγεϊον τούτο εϊνε ωσαύ-
τως ένδιαφέρον υπόδειγμα της ιστορικής εξελί-
ξεως του Αττικού άμφορέως, ήτις θά έχρηζε λε-
πτομεροΟς αναπτύξεως. Δεν άξιώ ούδ' δτι θά σκια-
γραφήσω καν ταύτην ένταυθα ,άλλά τυχούσης της
εύκαιρίας θά έπεθύμουν νά καταδείξω τίνι τρόπω
φαίνεται μοι δυνατή έν τω συνόλω ή ταξινόμησις,
ώς πράς τό σχήμα, τών διαφόρου ρυθμού άρχαϊ-
κών άμφορέων, τών κατατεθειμένων έν τω έθνικώ
Μουσείω Αθηνών 1.
Τρεις κύριοι τύποι, λίαν διάφοροι προς αλλή-
λους, άνεπτύχθησαν ύπό διαφόρους περιπτώσεις:
Α'. Ό πρώτος τών τύπων δέον νά χαρακτηρι-
σθή ούτω: λαιμός του άγγείου εύρύς, σχεδόν ίσου
εύρους πρός τήν γαστέρα, ήτις είνε λίαν έστρογ-
γυλωμένη' ώτα εκατέρωθεν διπλά, προσκεκολλη-
μένα έπι της γαστρός" βάσις (πους) ύψηλή σχή-
ματος κώνου τετμημένου κατά τήν κορυφήν.
Παραδείγματα άξιολογώτατα και άρχαϊκώτατα
τοΟ τύπου τούτου είσίν οί έκ Μήλου άμφορεΐς2.
Ακολούθως τό σχήμα, άνευ ουσιώδους τινός
μετατροπής, καθίσταται λαγαρώτερον δ λαιμός
άποχωρίζεται έναργέστερον της γαστράς και λε-
πτύνεται. Ή κοιλία αυτή μηκύνεται μάλλον και
το δλον τοΟ άγγείου προσλαμβάνει κομψότητα τινά
και ελαφρότητα. Ή νέα αύτη βαθμϊς γνωρίζεται
ήμϊν διά του πρωτοβοιωτικοΰ άμφορέως του δημο-
σιευθέντος έν τώ περιοδικώ τούτω3. Έν τή επο-
μένη περιόδω τό σχήμα δεν τροποποιείται ειμή
μόνον κατά τούτο, δτι τά ώτα, άτινα έξακολου-
θουσι μένοντα δίπλα και έπϊ της γαστρός προσκε-
κολλημένα, εχουσι κάθετον διεύθυνσιν' φέρουσι δέ
τά άγγεϊα τα.υτα πάντοτε πώμα. Ή νέα αύτη περίο-
δος έκπροσωπεΐται ύπό σειράς δλης μεγάλων άγ-
γείων,ών τά πλείστα προέρχονται έξ Ερέτριας. Τά
1 Δέν θά ομιλήσω η μόνον περί τών αγγείων του Μουσείου Αθη-
νών, πρώτον, διότι είνε τό πλουσιώτατον εις αγγεία του πρωταττικου
ρυθμοΐί, και δεύτερον, διο'τι εις τά περί τοΰ' σχήματος αυτών εχω
ιδιαιτέρως άσ^οληθη έν Αθήναις διατριβών.
2 Οοπζο, Μβΐίδοΐιο ΤΙιοηβ-βΓϋδδβ. Έφ. Αρ/ν. 1894, πίν. 12.
,Γ£ΐ1ιιΊ)ΐι<;1ι, 1887. πίν. 12.
3 Υ^οΙΙβΓδ, Έφ. Άρ/.· 1892, π. 10 (Έθν. Μουσ. άριθ. 220).
ΑΜΦΟΡΕΥΣ ΡΥΘΜΟΥ ΠΡΩΤΑΤΤΙΚΟΥ
70
τις ν άντείπη ότι 6 αλέκτωρ δεν είνε πάντοτε σύμ-
βολον νεκρικόν. Αληθώς έπι των ευάριθμων αγ-
γείων του αρχαιοτέρου ΚορινθιακοΟ ρυθμού, έ'νθα
ήδη έμφανίζεται ούτος1,έπι αγγείων του προηγμέ-
νου ΚορινθιακοΟ ρυθμού2 και των έκ Ναυκράτιος
και Κυρηναίας3 ενθα συχνότερον άπαντα, έπι των
μελανόμορφων, τέλος, αττικών ενθα επίσης συχνό-
τατα εικονίζεται δ αλέκτωρ, χρησιμεύει άπλώς ως
κοσμητική παράστασις μετά των λοιπών ζώων,
μεθ' ων συμπαρίσταται. Έκτος δε τούτου εικονί-
ζεται ένίοτε ώς σύμβολον έν έρωτικαϊς σκηναϊς ή
και έν ρωπογραφικαϊς ώς λ. χ. έν τη συχνά άπει-
κονιζομένη και άρεστή λίαν τοις Έλλησι πάλη
τών άλεκτρυόνων.'Αλλ' έξ άλλου εϊνε άνεπίδεκτον
άντιρρήσεως δ'τι δ άλέκτωρ εικονίζεται συχνά έπι
μνημείων έχόντων προορισμόν καθαρώς νεκρικόν,
και τά δποϊα ούδεμίαν δυνατόν να εχωσι σχέσιν
προς σκηνάς έρωτικάς ή ρωπογραφικάς (δοβηβδ (1β
^βητβ) ώς λ. χ. έπι τών έπιτυμβίων μνημείων της
ώάνθου4, έπι σαρκοφάγου τίνος έκ Κλαζου,ενών5
και έπι πλείστων έπιτυμβίων στηλών6.
Δεν θά ήτο δ1 ίσως τολμηράν νά είκάση τις, εί
και τοιούτου είδους έρμηνεΐαι δυνατόν νά φανώσιν
εΐ'ς τινας ποιητικαί μάλλον ή ύπόστασίν τινα εχου-
σαι ότι οί αρχαίοι έΟεώρουν τον αλέκτορα ώς
τό πτηνόν τό προαγγέλλον τήν ηώ και έκδιώκον
τους ολέθριους δαίμονας τοΟ σκότους 8. "Οπως και
αν εχη το πράγμα,το γεγονός δτι δ τεχνίτης ημών
έςέλεςεν δ'πως κόσμηση έπιτύμβιον άγγεϊον ακρι-
βώς αλέκτορα, υπερηφάνως άνεγειρόμενον έπι τών
πλήκτρων αύτου και έτοιμον νά φωνήση, μοί φαί-
νεται λίαν χαρακτηριστικόν, και προ παντός εάν
λάβη τις ύπ' όψιν δτι τά άγγεϊον τούτο ί'δρυτο έπι
τάφου και έχρησίμευε διττώς, εις τε τήν έξωτε-
< ΈΟν. Μουσ. αριθ. 333, 984, 985. ΌυιιιοηΙ, ΟβΓαηι. Ια
ΟΓέοβ ρΓΟρί'β, I σ. 182 σημ. 3.
2 ϋυιηοηΐ. έ'νΟ. άνωτ. σ. 256, 258, 279. Έθν. Μουσ. αριθ.
533, 535, 546, 942.
3 ΌυηιοηΙ, έ'νΟ. άνωτ. σ. 299-304. ΡυοΙίδΙβίη, ΑγοΙι. ΖβϊΙ.,
1880 σ. 185, 1881, σ. 215.
■+· ΟοΙΗ^ηοη, ΗΐβΙ. (1β \ά κουΐρ. Οι·. I, εϊκ. 121, 130.
5 Εοββοΐιοΐίβ, Αυδ (ΙβΓ υηΙβΓννΘίΙ, Όοΐ'ρειΙ, 1888.
6 ΡυιΊλν&οηβΙβί', ΟοΙΙ. ΒεώοιίΓοίΓ I Είσαγ. σ. 7. ΑΙΙι. ΜίΗ,Η.
VIII, πίν. 3.
7 ΡΓ.ιβηΙνβΙ, ΑγοΙι. ΖβϊΙ. 1884, σ. 139.
8 βιιιΉΙΙ, ΗίδΙ. υ. ΡΙιίΙ. Αυίδ. ζ. 70 ΟβΙιυΓίβΙ. ΟυιΊίιΐδ σ.
154. ΒοβΙΙι^βη, άβ νί αο δίςηίίίοδίίοηβ §&11ί, Οο11ίη§βη. ΡδδοΙι-
οΐίβ, &ιΐδ άβτ ϋηίβηνβΐΐ.
ρικήν δηλ. αύτοΟ διακόσμησιν καϊ εις τάς τελου-
μένας έπι του τάφου θρησκευτικάς τελετάς τάς
έπιμαρτυρούσας τήν πίστιν εις τό δτι αί ψυχαΐ
έπιζώσι του σώματος.
Τό υπό μελέτην άγγεϊον τούτο εϊνε ωσαύ-
τως ένδιαφέρον υπόδειγμα της ιστορικής εξελί-
ξεως του Αττικού άμφορέως, ήτις θά έχρηζε λε-
πτομεροΟς αναπτύξεως. Δεν άξιώ ούδ' δτι θά σκια-
γραφήσω καν ταύτην ένταυθα ,άλλά τυχούσης της
εύκαιρίας θά έπεθύμουν νά καταδείξω τίνι τρόπω
φαίνεται μοι δυνατή έν τω συνόλω ή ταξινόμησις,
ώς πράς τό σχήμα, τών διαφόρου ρυθμού άρχαϊ-
κών άμφορέων, τών κατατεθειμένων έν τω έθνικώ
Μουσείω Αθηνών 1.
Τρεις κύριοι τύποι, λίαν διάφοροι προς αλλή-
λους, άνεπτύχθησαν ύπό διαφόρους περιπτώσεις:
Α'. Ό πρώτος τών τύπων δέον νά χαρακτηρι-
σθή ούτω: λαιμός του άγγείου εύρύς, σχεδόν ίσου
εύρους πρός τήν γαστέρα, ήτις είνε λίαν έστρογ-
γυλωμένη' ώτα εκατέρωθεν διπλά, προσκεκολλη-
μένα έπι της γαστρός" βάσις (πους) ύψηλή σχή-
ματος κώνου τετμημένου κατά τήν κορυφήν.
Παραδείγματα άξιολογώτατα και άρχαϊκώτατα
τοΟ τύπου τούτου είσίν οί έκ Μήλου άμφορεΐς2.
Ακολούθως τό σχήμα, άνευ ουσιώδους τινός
μετατροπής, καθίσταται λαγαρώτερον δ λαιμός
άποχωρίζεται έναργέστερον της γαστράς και λε-
πτύνεται. Ή κοιλία αυτή μηκύνεται μάλλον και
το δλον τοΟ άγγείου προσλαμβάνει κομψότητα τινά
και ελαφρότητα. Ή νέα αύτη βαθμϊς γνωρίζεται
ήμϊν διά του πρωτοβοιωτικοΰ άμφορέως του δημο-
σιευθέντος έν τώ περιοδικώ τούτω3. Έν τή επο-
μένη περιόδω τό σχήμα δεν τροποποιείται ειμή
μόνον κατά τούτο, δτι τά ώτα, άτινα έξακολου-
θουσι μένοντα δίπλα και έπϊ της γαστρός προσκε-
κολλημένα, εχουσι κάθετον διεύθυνσιν' φέρουσι δέ
τά άγγεϊα τα.υτα πάντοτε πώμα. Ή νέα αύτη περίο-
δος έκπροσωπεΐται ύπό σειράς δλης μεγάλων άγ-
γείων,ών τά πλείστα προέρχονται έξ Ερέτριας. Τά
1 Δέν θά ομιλήσω η μόνον περί τών αγγείων του Μουσείου Αθη-
νών, πρώτον, διότι είνε τό πλουσιώτατον εις αγγεία του πρωταττικου
ρυθμοΐί, και δεύτερον, διο'τι εις τά περί τοΰ' σχήματος αυτών εχω
ιδιαιτέρως άσ^οληθη έν Αθήναις διατριβών.
2 Οοπζο, Μβΐίδοΐιο ΤΙιοηβ-βΓϋδδβ. Έφ. Αρ/ν. 1894, πίν. 12.
,Γ£ΐ1ιιΊ)ΐι<;1ι, 1887. πίν. 12.
3 Υ^οΙΙβΓδ, Έφ. Άρ/.· 1892, π. 10 (Έθν. Μουσ. άριθ. 220).