DOI article:
Kabbadias, Panagiōtēs: Peri tou naou tēs Apterou Nikēs kat' epigraphēn ek tēs Akropoleōs
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14646#0098
175
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΑΠΤΕΡΟΥ ΝΙΚΗΣ
176
-ωσάν τό ζήτημα ό Ιαΐϊαβ1 και ό Β<Λη 2 έκ τεχνι-
κών κυρίως όρμηθέντες λόγων. Ούτοι δηλ. θέλον-
τες νά άνεύρωσι τον λόγον δι' όν τά Προπύλαια
κατά το μεσημβρινοδυτικόν αύτών μέρος φαίνον-
ται ήμιτελή, υπεστήριζαν δτι μετά τήν εναρξιν
της οικοδομής των Προπυλαίων (μετά το 437 π.
Χ.) απεφασίσθη νά οίκοδομηθη έπί του πύργου ό
ναός της Άπτέρου Νίκης και τούτου ένεκα Ό Μνη-
σικλής ήναγκάσθη νά μεταβάλη κατά τήν έκτέ-
λεσιν τό προς τό μέρος τοΟ πύργου σχέδιον τών
Προπυλαίων. Ό ΚοββΓΐ3 θεωρεί τον ναάν της Νί-
κης ώς άποτελοΟντα όλον τι μετά τών Προπυλαίων,
υποστηρίζει δηλ. δτι αμφότερα τά οικοδομήματα
ταΰτα κατεσκευάσθησαν συγχρόνως κατά ένιαϊον
σχέδιον του αύτου άρχιτέκτονος" ωκοδομήθη άρα
κατά τούτον δ ναός καθ ους χρόνους ωκοδομήθη-
σαν και τά Προπύλαια, δηλ κατά τά έ'τη 437-
432. Ό Οόφίβΐϋ 4 έκ τεχνικών δρμώμενος λόγων
ισχυρίζεται δτι τό σχέδιον τών Προπυλαίων έ'μει-
νεν ημιτελές κατά τό μεσημβρινάν και μεσημβρι-
νοδυτικόν μέρος, διότι έκεϊ της Ακροπόλεως ύπήρ-
χεν ιερόν τι^οδ μέρος κατελαμβάνετο ύπό τών Προ-
πυλαίων τούτου δ' ένεκα οί ίερεϊς ήγειραν αντιρ-
ρήσεις κατά της έκτελέσεως τοΟ σχεδίου και υπερί-
σχυσαν. Τό ιερόν τούτο, τό έπί του πύργου, δ \¥ο1-
16Γ8 5 έκλαμβάνει ώς ιερόν της Νίκης και ύποστη-
ρίζει δτι μετά τήν έ'ναρξιν της οικοδομής τών Προ-
πυλαίων μετεποιήθη τό ίερόν τοΟτο διά της εν αύτώ
οικοδομής του ναοΟ6. Τέλος δ ΡαΓΐνναη§1θΓ7 ισχυ-
ρίζεται δτι δ ναός της Νίκης εΐνε ύστερωτερος τών
1 Μί111ιβί1υΐ)£βη <1β8 θ,ιόΙι. ΙηδίϊΙαΙδ ίηΑίΙιβη, I (1876), σ. 216.
2 ϋίβ ΡΓορϊΙ&ίβη νοη Αΐΐιβη, 1887, σ. 31. ΑγοΙι. ΖβίΙυη£,
1880, σ. 85.
3 Ρ1ιϋο]ο§Ϊ5θ1ΐ6 υηΙβΓδίιοΙιυη^βη. I. Αυβ Κ^άαΐΐιβη (1880)
σ. 173 κ. ί.
* Μϋΐ!)6ϋιιη§βη <3βΓ άτοϊι. ΙηδΙϊΙυΙδ ΐη Αΐΐιβη, Χ(1885),σ.45.
» Έν τταΐξ Βοηηβι- ΒΙυΛίβη, 1890, σ. 92 χ. έ.
6 Σημειωτέον δτι ό βοΓρίβΙά έν τη μνημονευθείσα διατριβή του
έπεφυλάχθη εις ά'λλην εΰκαιρίαν δπως άποφανθή περί του ναοΰ της
Νίκης, 'έχει σχηματίσει δμως πρό ετών γνώμην δτι ό ναός ούτος ήτο
αρχαιότερος τών Προπυλαίων. Τοιαύτην γνώμην έχει άποφανθή και
ό Μίοΐιαβίίδ (ΑΐΌΓΐ ΖβίΙυη£. 1862 σ. 260), ούτος δηλ. δπεστη"-
ρ ιξεν οτι ό ναός της Νίκης πάντως ωκοδομήθη πρό τών Προπυλαίων,
διότι έκ του σχεδίου τών Προπυλαίων προκύπτει δτι ό Μνησικλής
κατά τήν σύνταξιν και έκτέλεσιν τοΰ σχεδίου τούτου είχεν δπ' δψιν
τόν νυν σωζόμεν.ον ναόν της Νίκης" άνήγαγεν δμως ούτος τήν οϊκο-
δομήν τοΰ ναού", ώς και ανωτέρω ε'ίπομεν, εις τούς χρόνους του Κί-
μωνος.
7 Μβι'ΒίβΓννβΛβ σ. 207 κ. I. Πρβ. καί ΟοΠί^ΠΟΠ: ΗίδΙΟΪΓΘ άβ
\& δοιιΐρΐυΐ'β £Γ6οςιιβ II σ. 97.
Προπυλαίων, δ'τι ωκοδομήθη δηλ. μετά τόν θάνα-
τον του Περικλέους, έπί Νικίου, προς άνάμνησιν
τών κατά τό 426/5 νικών τών Αθηναίων καί ιδίως
της έν τω Άμφιλοχικφ πολέμω νίκης τοΟ στρα-
τηγού Δημοσθένους.
Ως προς δέ τήν έπι του πύργου ΰπαρξιν ίεροΰ
της Νίκης προ τής οικοδομής τοΟ ναοΟ, σημειωτέον
δτι δ Κβΐίϋΐβ 1 ύπεστήριζεν δτι ύπήρχεν έκεϊ που
ίερόν τής Νίκης καί δή έκ παλαιτάτων χρόνων,
έν ή έλατρεύετο ή Νίκη, ήτοι ή Άθηνα Νίκη, ής
ή έν τή Άκροπόλει λατρεία προήλθεν έκ τής Α-
θήνας Πολιάδος, εξ ιδιότητος δηλ. τής Οεας ταύ-
της ώς θεας τής νίκης. Αλλά τήν έκ παλαιών
χρόνων λατρείαν τής Νίκης άρνεϊται δ ΒβηηοΙυΓί"2,
έν ω ό ΚοόβΓΐ3 οΰδένα λόγον ευρίσκει δπως δεχθή
δτι ύπήρχεν έπί τοΟ πύργου ίερόν τής Νίκης προ-
τής συν τη οικοδομή τών Προπυλαίων οικοδομής
τοΟ ναοΟ.
Τήν λύσιν τών ζητημάτων τούτων παρέχει ή-
μϊν τό έν τω φωτοτυπικώ πινάκι 11 άπεικονιζό-
μενον έπιγραφικόν εύρημα τών περί τήν Άκρόπο -
λιν άνασκαφών 4 , δπερ προς τούτοις καί άλλα
σπουδαία διδάσκει ήμα.ς.
Ύπό τάς Μακράς, πρός ανατολάς τοΟ ύδατος
τής Κλεψύδρας, άπεκαλύφθη άρχαΐόν τι οικοδό-
μημα, έν ω ευρέθησαν κατά Μάϊον του έτους τού-
του αί έν σελ. 87 δημοσιευμέναι έπιγραφαί, άλλα
τινά τεμάχια έπιγραφών, έκ τής Ακροπόλεως
προφανώς καταπεσόντα, καί ή προκειμένη στήλη
ή έν τω πίνακι 11 άπεικονισμένη.
Αύτη ή έκ πεντελησίου μαρμάρου στήλη εινε
άποκεκομμένη τό κάτω μέρος καί έλλιπής τό άνω
(σωζόμενον ύψος αύτής 0,30, πλάτος 0,38, πά-
χος 0,09 )' κατά τό άνω δηλ. μέρος έλλείπει τε-
μάχιον τής πλακός, δ ήτο πρόσθετον, συνδεδεμέ-
νον διά δύο γόμφων, ώς δηλοΟται έκ τών σωζομέ-
νων δύο έν τω λίθω οπών 5. Φέρει δέ ή στήλη αύτη
δύο έπιγραφάς, ψηφίσματα του δήμου τών Άθη-
1 Όίβ ΒαΙυκίΓ&άβ άβδ Τβωρβίδ άβί Αΐΐιβιια Νίΐίβ, 1896, σ. 36.
2 υβΙ)βΓ άβ» ΚυΙΛίΙά (ΙβΓ ΑΙΙιβηα Νίΐιβ.
3 Αιΐδ Κ^άίΐΙΙιβη, σ. 185-187.
4 Περί τών άνασκαφών τούτων Ί'δε σ. 1 καί σ. 87 κ. ε.
8 Παράδοξον εινε δτι τό άνω μέρος της πλακός, δπου έπετίθετο το
έλλεΐπον άνώτερον μέρος, δέν εΐνε οριζοντίως άλλά πλαγίως άποκε-
κομμενον.
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΑΠΤΕΡΟΥ ΝΙΚΗΣ
176
-ωσάν τό ζήτημα ό Ιαΐϊαβ1 και ό Β<Λη 2 έκ τεχνι-
κών κυρίως όρμηθέντες λόγων. Ούτοι δηλ. θέλον-
τες νά άνεύρωσι τον λόγον δι' όν τά Προπύλαια
κατά το μεσημβρινοδυτικόν αύτών μέρος φαίνον-
ται ήμιτελή, υπεστήριζαν δτι μετά τήν εναρξιν
της οικοδομής των Προπυλαίων (μετά το 437 π.
Χ.) απεφασίσθη νά οίκοδομηθη έπί του πύργου ό
ναός της Άπτέρου Νίκης και τούτου ένεκα Ό Μνη-
σικλής ήναγκάσθη νά μεταβάλη κατά τήν έκτέ-
λεσιν τό προς τό μέρος τοΟ πύργου σχέδιον τών
Προπυλαίων. Ό ΚοββΓΐ3 θεωρεί τον ναάν της Νί-
κης ώς άποτελοΟντα όλον τι μετά τών Προπυλαίων,
υποστηρίζει δηλ. δτι αμφότερα τά οικοδομήματα
ταΰτα κατεσκευάσθησαν συγχρόνως κατά ένιαϊον
σχέδιον του αύτου άρχιτέκτονος" ωκοδομήθη άρα
κατά τούτον δ ναός καθ ους χρόνους ωκοδομήθη-
σαν και τά Προπύλαια, δηλ κατά τά έ'τη 437-
432. Ό Οόφίβΐϋ 4 έκ τεχνικών δρμώμενος λόγων
ισχυρίζεται δτι τό σχέδιον τών Προπυλαίων έ'μει-
νεν ημιτελές κατά τό μεσημβρινάν και μεσημβρι-
νοδυτικόν μέρος, διότι έκεϊ της Ακροπόλεως ύπήρ-
χεν ιερόν τι^οδ μέρος κατελαμβάνετο ύπό τών Προ-
πυλαίων τούτου δ' ένεκα οί ίερεϊς ήγειραν αντιρ-
ρήσεις κατά της έκτελέσεως τοΟ σχεδίου και υπερί-
σχυσαν. Τό ιερόν τούτο, τό έπί του πύργου, δ \¥ο1-
16Γ8 5 έκλαμβάνει ώς ιερόν της Νίκης και ύποστη-
ρίζει δτι μετά τήν έ'ναρξιν της οικοδομής τών Προ-
πυλαίων μετεποιήθη τό ίερόν τοΟτο διά της εν αύτώ
οικοδομής του ναοΟ6. Τέλος δ ΡαΓΐνναη§1θΓ7 ισχυ-
ρίζεται δτι δ ναός της Νίκης εΐνε ύστερωτερος τών
1 Μί111ιβί1υΐ)£βη <1β8 θ,ιόΙι. ΙηδίϊΙαΙδ ίηΑίΙιβη, I (1876), σ. 216.
2 ϋίβ ΡΓορϊΙ&ίβη νοη Αΐΐιβη, 1887, σ. 31. ΑγοΙι. ΖβίΙυη£,
1880, σ. 85.
3 Ρ1ιϋο]ο§Ϊ5θ1ΐ6 υηΙβΓδίιοΙιυη^βη. I. Αυβ Κ^άαΐΐιβη (1880)
σ. 173 κ. ί.
* Μϋΐ!)6ϋιιη§βη <3βΓ άτοϊι. ΙηδΙϊΙυΙδ ΐη Αΐΐιβη, Χ(1885),σ.45.
» Έν τταΐξ Βοηηβι- ΒΙυΛίβη, 1890, σ. 92 χ. έ.
6 Σημειωτέον δτι ό βοΓρίβΙά έν τη μνημονευθείσα διατριβή του
έπεφυλάχθη εις ά'λλην εΰκαιρίαν δπως άποφανθή περί του ναοΰ της
Νίκης, 'έχει σχηματίσει δμως πρό ετών γνώμην δτι ό ναός ούτος ήτο
αρχαιότερος τών Προπυλαίων. Τοιαύτην γνώμην έχει άποφανθή και
ό Μίοΐιαβίίδ (ΑΐΌΓΐ ΖβίΙυη£. 1862 σ. 260), ούτος δηλ. δπεστη"-
ρ ιξεν οτι ό ναός της Νίκης πάντως ωκοδομήθη πρό τών Προπυλαίων,
διότι έκ του σχεδίου τών Προπυλαίων προκύπτει δτι ό Μνησικλής
κατά τήν σύνταξιν και έκτέλεσιν τοΰ σχεδίου τούτου είχεν δπ' δψιν
τόν νυν σωζόμεν.ον ναόν της Νίκης" άνήγαγεν δμως ούτος τήν οϊκο-
δομήν τοΰ ναού", ώς και ανωτέρω ε'ίπομεν, εις τούς χρόνους του Κί-
μωνος.
7 Μβι'ΒίβΓννβΛβ σ. 207 κ. I. Πρβ. καί ΟοΠί^ΠΟΠ: ΗίδΙΟΪΓΘ άβ
\& δοιιΐρΐυΐ'β £Γ6οςιιβ II σ. 97.
Προπυλαίων, δ'τι ωκοδομήθη δηλ. μετά τόν θάνα-
τον του Περικλέους, έπί Νικίου, προς άνάμνησιν
τών κατά τό 426/5 νικών τών Αθηναίων καί ιδίως
της έν τω Άμφιλοχικφ πολέμω νίκης τοΟ στρα-
τηγού Δημοσθένους.
Ως προς δέ τήν έπι του πύργου ΰπαρξιν ίεροΰ
της Νίκης προ τής οικοδομής τοΟ ναοΟ, σημειωτέον
δτι δ Κβΐίϋΐβ 1 ύπεστήριζεν δτι ύπήρχεν έκεϊ που
ίερόν τής Νίκης καί δή έκ παλαιτάτων χρόνων,
έν ή έλατρεύετο ή Νίκη, ήτοι ή Άθηνα Νίκη, ής
ή έν τή Άκροπόλει λατρεία προήλθεν έκ τής Α-
θήνας Πολιάδος, εξ ιδιότητος δηλ. τής Οεας ταύ-
της ώς θεας τής νίκης. Αλλά τήν έκ παλαιών
χρόνων λατρείαν τής Νίκης άρνεϊται δ ΒβηηοΙυΓί"2,
έν ω ό ΚοόβΓΐ3 οΰδένα λόγον ευρίσκει δπως δεχθή
δτι ύπήρχεν έπί τοΟ πύργου ίερόν τής Νίκης προ-
τής συν τη οικοδομή τών Προπυλαίων οικοδομής
τοΟ ναοΟ.
Τήν λύσιν τών ζητημάτων τούτων παρέχει ή-
μϊν τό έν τω φωτοτυπικώ πινάκι 11 άπεικονιζό-
μενον έπιγραφικόν εύρημα τών περί τήν Άκρόπο -
λιν άνασκαφών 4 , δπερ προς τούτοις καί άλλα
σπουδαία διδάσκει ήμα.ς.
Ύπό τάς Μακράς, πρός ανατολάς τοΟ ύδατος
τής Κλεψύδρας, άπεκαλύφθη άρχαΐόν τι οικοδό-
μημα, έν ω ευρέθησαν κατά Μάϊον του έτους τού-
του αί έν σελ. 87 δημοσιευμέναι έπιγραφαί, άλλα
τινά τεμάχια έπιγραφών, έκ τής Ακροπόλεως
προφανώς καταπεσόντα, καί ή προκειμένη στήλη
ή έν τω πίνακι 11 άπεικονισμένη.
Αύτη ή έκ πεντελησίου μαρμάρου στήλη εινε
άποκεκομμένη τό κάτω μέρος καί έλλιπής τό άνω
(σωζόμενον ύψος αύτής 0,30, πλάτος 0,38, πά-
χος 0,09 )' κατά τό άνω δηλ. μέρος έλλείπει τε-
μάχιον τής πλακός, δ ήτο πρόσθετον, συνδεδεμέ-
νον διά δύο γόμφων, ώς δηλοΟται έκ τών σωζομέ-
νων δύο έν τω λίθω οπών 5. Φέρει δέ ή στήλη αύτη
δύο έπιγραφάς, ψηφίσματα του δήμου τών Άθη-
1 Όίβ ΒαΙυκίΓ&άβ άβδ Τβωρβίδ άβί Αΐΐιβιια Νίΐίβ, 1896, σ. 36.
2 υβΙ)βΓ άβ» ΚυΙΛίΙά (ΙβΓ ΑΙΙιβηα Νίΐιβ.
3 Αιΐδ Κ^άίΐΙΙιβη, σ. 185-187.
4 Περί τών άνασκαφών τούτων Ί'δε σ. 1 καί σ. 87 κ. ε.
8 Παράδοξον εινε δτι τό άνω μέρος της πλακός, δπου έπετίθετο το
έλλεΐπον άνώτερον μέρος, δέν εΐνε οριζοντίως άλλά πλαγίως άποκε-
κομμενον.