DOI article:
Skias, Andreas: Panarchaia Eleusiniakē nekropolis
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14647#0029
33
ΠΑΝΑΡΧΑΙΑ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑΚΗ ΝΕΚΡΟΠΟΛΙΣ
34
είδος και τό περίπλοκον των ευρημάτων περιέ-
πεσα εις πλείστα; απροόπτους και σοβαράς δυσχέ-
ρειας περί τήν έξακρίβωσιν των κατά τήν ανασκα-
φή ν παρατηρουμένων γεγονότων, οχι άπαξ δε αί
έν τω ήμερολογίω μου πρόχειροι σημειώσεις απε-
δείχθησαν ανεπαρκείς, ενώ τό πρώτον έφαίνοντο
επαρκέστατα».. "Οχι σπανίως όστρακόν τι μετακι-
νοΰμενον εις μιας παλάμης μόνον διάστημα ήδύ-
νατο ευκόλως να αναμιχθη μετά των οστράκων
παρακείμενης ή επαλλήλου πύρας, άλλοτε δε
όστρακα άνακαλυπτόμενα έντός τών άποκομι'ζομέ-
νων χωμάτων ουσκόλως έςηκριβοΟντο έν τίνι στρώ-
ματι άνευρέθησαν. Το έπ έμοί έπραξα πάν τό έφι-
κτόν, Γνα έςακριβώσω τά γεγονότα ώς ασφαλέ-
στατα , ή δέ σκαφή έξετελεΐτο βραδέως και μόνον
ύπά ένός έμπειροτάτου και δεξιωτάτου σκαφέως
ΰπηρετουμένου ύπο δύο άλλων επίσης εμπείρων
εργατών, και σχεδόν καΟ' άπαντα τάν χρόνον της
έντός και πέριξ του κτιρίου τούτου σκάφης παριστά-
μην και εγώ πλησίον τοΟ' σκαφέως. Αλλά και πάλιν
κατελείφΟησαν άμφιβολίαι τινές ώς προς τον αριθ-
μόν και τήν εκτασιν τών εύρεθεισών πυρών, αίτινες
όμως (ώς μοι φαίνεται τουλάχιστον) δεν έχουσιν
ευτυχώς μεγάλην σημασίαν, άμφιβάλλω δέ αν Οά
έ'λειπον και άλλως έχόντων τών πραγμάτων.Πλεί-
ονα περί τούτων Οά ρηθώσι περαιτέρω.Σημειωτέον
προσέτι και τούτο, ό'τι όχι ό'λως άσήμαντον μέρος
έκ της περιοχής του κτιρίου Α, ήτοι τό προς βορράν
μέρος μέχρι περίπου τοΟ άκρου τοΟ τοίχου ρ"καιτό
προς ανατολάς του τοίχου Ν' ήναγκάσΟην νά κατα-
λίπω άτελώς έξηρευνημένον, διότι ήπειλεϊτο κατα-
στροφή τοΟ κτιρίου τούτου ύποσκαπτομένων τών
θεμελίων. "Ωσαύτως έ'ξωθι αύτου μικρά τινα μέρη,
ήτοι τό παρά τό τοιχάριον ρ' και ολίγον τι πρός
νότον τοΟ τοίχου ρ δεν ήτο δυνατόν νά άνασκα-
φώσι τελείως διά τήν αυτήν αίτίαν.
Έν έτει 1897 πλήν τοΟ ύπολειπομένου μέρους
τοΟ κτιρίου Α άνεσκάφη και ό άλλος έν τω σχεδίω
δεδηλωμένος χώρος πράς βορράν και άνατολάς,
άλλά πάντοτε βορειότερον της σημερινής όδοΟ,
κατεστράφη δέ και πάλιν μέγα μέρος του ρωμαϊ-
κού οχετού πράς άνατολάς ολίγον έντεΰΟεν τοΟ
τοίχου Ξ. Της ανασκαφής τοΰ 1897 τά εύρήματα
ήσαν κατ' άριΟμόν όλιγώτερα τών άλλων έτών,
άλλ' ούδέν ήττον σπουδαιότατα διά τήν διευκρίνησιν
ΕΦΗΜΕΡΙΕ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ 1698
τών άσαφών δεδομένων της άνασκαφής του 1896,.
ούδέποτε δέ άλλοτε προήλΟον εις φώς πλείονα τεκ-
μήρια πράς καΟορισμάν της σχετικής χρονολογίας
τών ευρημάτων πρός άλληλα, δσα κατά τά έτος
1897. Τάφοι ορυκτοί κατά το έτος τούτο εύρέΟη-
σαν ολίγιστοι και πενιχροί και πυραί δέ οχι πολ-
λαί, άλλά τά έν αύταΐς ευρισκόμενα πολυαριΟμό-
τατα όστρακα μυκηναϊκών και άλλων αγγείων (ων
τινα απετέλεσαν και αγγεία κατά τό μάλλον ή
ήττον πλήρη), συλλεγόμενα μετά της δυνατής
ακριβείας και επιμελείας πιστεύω ό'τι Οά άποτελέ-
σωσι πολύτιμον όδηγάν πράς έξακρίβωσιν της
χρονολογίας της πανάρχαιας ελληνικής αγγειολο-
γίας, ώς άνήκοντα εις σαφώς άπ' άλλήλων διά
τών πυρών διακεχωρισμένα και προφανώς άδιατά-
ρακτα ύπά μεταγενεστέρων σκαφών διατελέσαντα
στρώματα. Πράς τούτοις έγένετο και μικρά τις
προέκτασις της άνασκαφής κατά τό δυτικάν της
νεκροπόλεως μέρος πράς βορραν τοΰ τάφου α πράς
έξερεύνησιν μικρών τινών τμημάτων άνεξερευνή-
των καταλειφΟέντων ύπά τοΰ Φιλίου, προέβη δ' αύ-
τόΟι ή σκαφή και ολίγον τι ύποκάτω τών ύπερκει-
μένων χωμάτων, έπειδή εύρέΟη έπ' αΰτοΰ του
βράχου κείμενος γεωμετρικός τις τάφος παρά τον
τοίχο ν Σ.
Τό τέρμα της νεκροπόλεως ή τουλάχιστον τών
πυκνοτέρων ομάδων τών τάφων δέν εύρέΟη ουδέ
κατά τό έτος 1897, άναμφιβόλως δέ ύπάρχουσι
και άλλοι τάφοι οχι ολίγοι, άλλά καί τό μέχρι
τούδε άνασκαφέν μέρος άπεκάλυψεν ικανά άξιο—
παρατήρητα γεγονότα και έπλούτισε τά ημέτερα
μουσεία δι' εύρημάτων σπουδαίων, ώστε Οά ήτο
άτοπον νά άναβληΟή ή δημοσίευσις της παρούσης
μελέτης μέχρι τοΟ πέρατος της αυτόθι άνασκαφής.
Τό έν τω παρενΟέτω πίνακι σελ. 29-30 δη-
μοσιευόμενον σχεδιαγράφημα της άνασκαφής έξε-
πονήθη ύπά του άρχιτέκτονος Α. Αυκάκη μετά
τό πέρας τών άνασκαφικών εργασιών, συνεπληρώΟη
δέ έ'ν τισιν έκ τών έμών προχείρων διαγραμμάτων.
Έν αύτώ δέν σημειοΰνται ειμή έκεΐνοι μόνον οί
τάφοι, όσων ύπελείφθησαν ίχνη καί μετά τήν άνα-
σκαφήν καί οί πράς τό άνατολικώτερον μέρος κεί-
μενοι, ων ή Οέσις ένεκα της γειτονείας πολλών
τοίχων ήδύνατο νά όρισθή ευχερώς διά τών προ-
χείρων μέσων. Τών άλλων τήν θέσιν δέν ήδυνάμην
3
ΠΑΝΑΡΧΑΙΑ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑΚΗ ΝΕΚΡΟΠΟΛΙΣ
34
είδος και τό περίπλοκον των ευρημάτων περιέ-
πεσα εις πλείστα; απροόπτους και σοβαράς δυσχέ-
ρειας περί τήν έξακρίβωσιν των κατά τήν ανασκα-
φή ν παρατηρουμένων γεγονότων, οχι άπαξ δε αί
έν τω ήμερολογίω μου πρόχειροι σημειώσεις απε-
δείχθησαν ανεπαρκείς, ενώ τό πρώτον έφαίνοντο
επαρκέστατα».. "Οχι σπανίως όστρακόν τι μετακι-
νοΰμενον εις μιας παλάμης μόνον διάστημα ήδύ-
νατο ευκόλως να αναμιχθη μετά των οστράκων
παρακείμενης ή επαλλήλου πύρας, άλλοτε δε
όστρακα άνακαλυπτόμενα έντός τών άποκομι'ζομέ-
νων χωμάτων ουσκόλως έςηκριβοΟντο έν τίνι στρώ-
ματι άνευρέθησαν. Το έπ έμοί έπραξα πάν τό έφι-
κτόν, Γνα έςακριβώσω τά γεγονότα ώς ασφαλέ-
στατα , ή δέ σκαφή έξετελεΐτο βραδέως και μόνον
ύπά ένός έμπειροτάτου και δεξιωτάτου σκαφέως
ΰπηρετουμένου ύπο δύο άλλων επίσης εμπείρων
εργατών, και σχεδόν καΟ' άπαντα τάν χρόνον της
έντός και πέριξ του κτιρίου τούτου σκάφης παριστά-
μην και εγώ πλησίον τοΟ' σκαφέως. Αλλά και πάλιν
κατελείφΟησαν άμφιβολίαι τινές ώς προς τον αριθ-
μόν και τήν εκτασιν τών εύρεθεισών πυρών, αίτινες
όμως (ώς μοι φαίνεται τουλάχιστον) δεν έχουσιν
ευτυχώς μεγάλην σημασίαν, άμφιβάλλω δέ αν Οά
έ'λειπον και άλλως έχόντων τών πραγμάτων.Πλεί-
ονα περί τούτων Οά ρηθώσι περαιτέρω.Σημειωτέον
προσέτι και τούτο, ό'τι όχι ό'λως άσήμαντον μέρος
έκ της περιοχής του κτιρίου Α, ήτοι τό προς βορράν
μέρος μέχρι περίπου τοΟ άκρου τοΟ τοίχου ρ"καιτό
προς ανατολάς του τοίχου Ν' ήναγκάσΟην νά κατα-
λίπω άτελώς έξηρευνημένον, διότι ήπειλεϊτο κατα-
στροφή τοΟ κτιρίου τούτου ύποσκαπτομένων τών
θεμελίων. "Ωσαύτως έ'ξωθι αύτου μικρά τινα μέρη,
ήτοι τό παρά τό τοιχάριον ρ' και ολίγον τι πρός
νότον τοΟ τοίχου ρ δεν ήτο δυνατόν νά άνασκα-
φώσι τελείως διά τήν αυτήν αίτίαν.
Έν έτει 1897 πλήν τοΟ ύπολειπομένου μέρους
τοΟ κτιρίου Α άνεσκάφη και ό άλλος έν τω σχεδίω
δεδηλωμένος χώρος πράς βορράν και άνατολάς,
άλλά πάντοτε βορειότερον της σημερινής όδοΟ,
κατεστράφη δέ και πάλιν μέγα μέρος του ρωμαϊ-
κού οχετού πράς άνατολάς ολίγον έντεΰΟεν τοΟ
τοίχου Ξ. Της ανασκαφής τοΰ 1897 τά εύρήματα
ήσαν κατ' άριΟμόν όλιγώτερα τών άλλων έτών,
άλλ' ούδέν ήττον σπουδαιότατα διά τήν διευκρίνησιν
ΕΦΗΜΕΡΙΕ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ 1698
τών άσαφών δεδομένων της άνασκαφής του 1896,.
ούδέποτε δέ άλλοτε προήλΟον εις φώς πλείονα τεκ-
μήρια πράς καΟορισμάν της σχετικής χρονολογίας
τών ευρημάτων πρός άλληλα, δσα κατά τά έτος
1897. Τάφοι ορυκτοί κατά το έτος τούτο εύρέΟη-
σαν ολίγιστοι και πενιχροί και πυραί δέ οχι πολ-
λαί, άλλά τά έν αύταΐς ευρισκόμενα πολυαριΟμό-
τατα όστρακα μυκηναϊκών και άλλων αγγείων (ων
τινα απετέλεσαν και αγγεία κατά τό μάλλον ή
ήττον πλήρη), συλλεγόμενα μετά της δυνατής
ακριβείας και επιμελείας πιστεύω ό'τι Οά άποτελέ-
σωσι πολύτιμον όδηγάν πράς έξακρίβωσιν της
χρονολογίας της πανάρχαιας ελληνικής αγγειολο-
γίας, ώς άνήκοντα εις σαφώς άπ' άλλήλων διά
τών πυρών διακεχωρισμένα και προφανώς άδιατά-
ρακτα ύπά μεταγενεστέρων σκαφών διατελέσαντα
στρώματα. Πράς τούτοις έγένετο και μικρά τις
προέκτασις της άνασκαφής κατά τό δυτικάν της
νεκροπόλεως μέρος πράς βορραν τοΰ τάφου α πράς
έξερεύνησιν μικρών τινών τμημάτων άνεξερευνή-
των καταλειφΟέντων ύπά τοΰ Φιλίου, προέβη δ' αύ-
τόΟι ή σκαφή και ολίγον τι ύποκάτω τών ύπερκει-
μένων χωμάτων, έπειδή εύρέΟη έπ' αΰτοΰ του
βράχου κείμενος γεωμετρικός τις τάφος παρά τον
τοίχο ν Σ.
Τό τέρμα της νεκροπόλεως ή τουλάχιστον τών
πυκνοτέρων ομάδων τών τάφων δέν εύρέΟη ουδέ
κατά τό έτος 1897, άναμφιβόλως δέ ύπάρχουσι
και άλλοι τάφοι οχι ολίγοι, άλλά καί τό μέχρι
τούδε άνασκαφέν μέρος άπεκάλυψεν ικανά άξιο—
παρατήρητα γεγονότα και έπλούτισε τά ημέτερα
μουσεία δι' εύρημάτων σπουδαίων, ώστε Οά ήτο
άτοπον νά άναβληΟή ή δημοσίευσις της παρούσης
μελέτης μέχρι τοΟ πέρατος της αυτόθι άνασκαφής.
Τό έν τω παρενΟέτω πίνακι σελ. 29-30 δη-
μοσιευόμενον σχεδιαγράφημα της άνασκαφής έξε-
πονήθη ύπά του άρχιτέκτονος Α. Αυκάκη μετά
τό πέρας τών άνασκαφικών εργασιών, συνεπληρώΟη
δέ έ'ν τισιν έκ τών έμών προχείρων διαγραμμάτων.
Έν αύτώ δέν σημειοΰνται ειμή έκεΐνοι μόνον οί
τάφοι, όσων ύπελείφθησαν ίχνη καί μετά τήν άνα-
σκαφήν καί οί πράς τό άνατολικώτερον μέρος κεί-
μενοι, ων ή Οέσις ένεκα της γειτονείας πολλών
τοίχων ήδύνατο νά όρισθή ευχερώς διά τών προ-
χείρων μέσων. Τών άλλων τήν θέσιν δέν ήδυνάμην
3