DOI article:
Ridder, A. de: Dyo katoptra meta labōn
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14647#0076
123
ΔΥΟ ΚΑΤΟΠΤΡΑ ΜΕΤΑ ΛΑΒΩΝ
124
Ό αντανακλαστικός δίσκος είναι, ώς συνήθως,
λεπτός, μάλλον δέ κοίλος1. 'Αλλ' ή πρωτοτυπία
των κατόπτρων τούτων έγκειται έν τούτω, δτι κατά
τρόπον τέχνης άρχαιότατον έν χρήσει όντα άπό της
μυκηναϊκής εποχής, ή προσθία όψις των λαβών
καλύπτεται ύπο έλασμάτων επιθέτων, άτινα άφοΰ
ιδιαιτέρως είργάσΟησαν, κατόπιν τά εφήρμοσαν έπί
της λαβής. ΌρΟώς δέ παρετήρησαν, και πρώτος δ
Ρ ιΐΓίΛν&η§1βΓ? , δτι τά χαλκά ταΰτα ανάγλυφα
εχουσι σχέσιν μετά γνωστότατης κατηγορίας αρ-
χαϊκών άναγλύφων, τών άναγλύφων άτινα, έσφαλ-
μένως κατά τήν γνώμην μου, άποκαλουσιν α άρ-
γειοκορινθιακά» 3.
Οί δύο ε'ις τά κάτω άκρα τών λαβών κύκλοι κο-
σμούνται δ μεν διά κεφαλής Γοργούς, δ δ' έτερος
διά δύο αντιμέτωπων άλεκτρυόνων. Τό κύριον δέ
μέρος της λαβής, το όποιον κατά τό σχήμα ίκα-
νώς δμοιά'ζει προς τάς λαβάς τών αμφορέων τοϋ'
Νικοσθένους, κοσμείται δπως έκεϊναι διά μιας όρ-
θιας μορφής. Τέλος έπι της τετραγώνου πλακός
τοΟ ενός ύπάρχουσι δύο αντιμέτωποι σφίγγες, έπι
δέ της τοΟ ετέρου δύο έναντίοι λέοντες έχοντες τάς
κεφαλάς έστραμμένας προς τά οπίσω.
Άς έξετάσωμεν νΟν συντόμως έκάστην τών παρα-
στάσεων τούτων.
Τό θέμα τών άντιμετώπων άλεκτρυόνων 4άπαντα
συχνά έν τή αρχαϊκή τέχνη. Είναι αληθές ό'τι οί
αγγειογράφοι τής Κορίνθου πολλάκις παριστώσι
δύο άλεκτρυόνας άπέναντι άλλήλων (συχνοί είναι
πρό πάντων έπί τών αλαβάστρων), τά θέμα δμως
ού'τε έξευρέθη έν Κορίνθω ού'τε ιδιάζει μόνη τή κο-
ρινθιακή τέχνη. Διότι γνωστόν είναι δτι ήλθεν έξ
Ανατολής και δλόκληρος σειρά ιωνικών μνημείων
δεικνύει τήν δδόν, ήν ήκολούθησε μέχρι τής δρι-
στικής έγκλιματίσεώς του έπι τοΟ ελληνικού έδά-
φους5. Έν τή κυρίως Ελλάδι τά αρχαιότατα εϊς
1 Έν ΒΓΟΠΖ65 (1β ]& 8θΟ. ΕίΓΟίι., σ. 30-31 διώρθωσα τά περί
τούτου υπό ΡΊιιΊ\ναη£]<3Γ (ΗίδΙοπβοΗβ ΑιιΓδϋΙζβ, σ. 183) είρημ,ένα.
2 ΗϊβΙ. ΑιιΓβαΙζβ, σ. 179-193.
3 Εις τήν έξέτασιν και άνασκευήν της γνώμης ταύτης αφιέρωσα
(λίαν θίσιτ άβ βοΐ^ρϊδ .... (ίδε ανωτέρω).
* Ή κεφαλή του αριστερού άλεχρυο'νος λείπει, σώζεται ομως ή
χαρακτηριστική καμπύλη τοΰ στήθους. "Αξιον παρατηρήσεως δ' είναι
οτι ή παράστασις δεν καταλαμβάνει όλόκληρον τόν χώρον τοΰ χύ-
χλου, άλλα χορδή ύποτείνουσα έ'ν τέταρτον περίπου τής περιφερείας
χρησιμεύει, δπως έπί τών κυρηναϊκών γραφών, ώς έδαφος έφ' ου
Γστανται οί άλεχτρυο'νες.
5 60ΐγρί8, σ. 50 σημ.. 4-7.
έμέ γνωστά παραδείγματα είναι δύο πρωταττικαΐ
παραστάσεις έπί άγγείων ρυθμοΟ τοΟ Φαλήρου1.
Τά άγγεϊα ταύτα είναι πολύ άρχαιότερα τής άνα-
πτύξεως τής κορινθιακής κεραμεικής, κατ' άκολου-
θίαν ουδέν άναγκάζει νά δεχθώμεν ένεκα τών άλεκ-
τρυόνων σχέσιν τινά μεταξύ τής Κορίνθου και τών
ήμετέρων άγγείων . Άλλως δθεν δήποτε και άν
ήλθε τό θέμα τούτο, οί ποιήσαντες τά άργειοκοριν-
θιακά άνάγλυφα τεχνϊται μετεχειρίσθησαν αύτδ
συχνά. Εις άλεκτρυών εύρηται έπί ενός άλλου έκ
τών κατόπτρων ημών 2, ωσαύτως έπί έλασμάτων
έκ του Πτώου, άτινα είναι έκ τών αρχαιοτάτων
μεταξύ τών άναγλύφων ήμών 3.
Ή κεφαλή τής ΓοργοΟς4 διαφέρει άπό τών πο-
λυαρίθμων άποτροπαίων τών κοσμούντων τους πυθ-
μένας ιωνικών και-κορινθιακών φιαλών ή τά ώτα>
λαβάς και άρχαϊκά άνάγλυφα έκ μαρμάρου ή με-
τάλλου. Ό τύπος τής μορφής είναι κανονικός καΐ
δέν ύπάρχουσιν δφεις συμπεπλεγμένοι μετά τών
πλοκάμων και τής λοιπής κόμης, τούτου δ' ευρί-
σκονται παραδείγματα και έν αύταϊς ταϊς Αθή-
ναις 5. Ή αύτή είκών άπαντα έν τή αύτη θέσει έπί
τοΟ έν Βερολίνω κατόπτρου.
Οί έναντίον άλλήλων ιστάμενοι και τήν κεφα-
λήν πράς τά οπίσω στρέφοντες λέοντες, άπαντώσιν
ώσαύτως πολύ συχνά, δεκατρία δέ ζεύγη έση-
μείωσα έγώ ευρισκόμενα έπί άναγλύφων «άργειο-
κορινθιακών » 6, έξ ων τά έννέα προέρχονται έκ τής
ακροπόλεως τών Αθηνών 7. Δέν θά έκθέσω ένταΟθα
τήν ίστορίαν του* θέματος τούτου, διότι αύ'τη θά
ήτο άπέραντος. Ύπομιμνήσκω μόνον δ'τι ζώα στρέ-
φοντα τήν κεφαλήν προς τά οπίσω άπαντώσιν έν
Χαλδαία έπί τών άρχαιοτάτων έκ τών έγχαράκτων
κογχυλίων 8, έν τή μυκηναϊκή τέχνη και έπί τών
* ^^ι^I^ι)(1^^^, 1887, σ. 43, 4 Γ, είχ. 3; σ. 48-9, 4"*, είχ. 8.
2 Αηζβ'£6Γ, 1893. σ. 97, 6.
3 Β.Ο.Η. 1892, πίν. XIV. 3, XV. 2 = άθ βοΐ^ρίδ, 38, 40, σ. 18.
4 Ή κεφαλή αύ'τη περιβάλλεται, δπως και οί δύο άλεκτρυδνες, Οπό
χοκκίδων κειμένων μεταξύ δύο συγκεντρικών κύκλων, καθ' δμοιον δέ
τρόπον περιβάλλεται ή κεφαλή τής Γοργούς και έπί γραπτών αγγείων
πρβ. τήν φιάλην τοΰ Νικοσθε'νους, "ννίβΠβΓ νοΓίβ^βΙΐΙαΙΙβΓ 1890 1,
πίν. V, 1 Λ χα'ι τήν τοΰ Εργοτίμου, αυτόθι, 1888, πίν. IV. 3.
Γνωστόν δ' είναι δτι αϊ χοκκίδες μεταξύ κύκλων άπαντώσι χαί πέριξ
τών ροδάκων, ο'ι'τινες κοσμοΰσι τά βοιωτικά διαδήματα.
5 Βι·οηζβ8 <16 ΓΑοΓοροΙβ, 1456-7, σ. 160-2 κ.λ.
6 Όβ βοΐ^ρίδ, 4, 20, 35, 87-96, σ. 8, 14, 17, 24-5.
7 Όβ βοΐ^ρϊβ, 87-9, 91-6, σ. 24-5, είχ. 13-5.
8 Έν τω μουσείω τοΰ Λούβρου δπάρχουσί τινα έξ αυτών προερ-
χόμενα Ικ τών ανασκαφών τοΰ κ. άβ 83.ΓΖ66.
ΔΥΟ ΚΑΤΟΠΤΡΑ ΜΕΤΑ ΛΑΒΩΝ
124
Ό αντανακλαστικός δίσκος είναι, ώς συνήθως,
λεπτός, μάλλον δέ κοίλος1. 'Αλλ' ή πρωτοτυπία
των κατόπτρων τούτων έγκειται έν τούτω, δτι κατά
τρόπον τέχνης άρχαιότατον έν χρήσει όντα άπό της
μυκηναϊκής εποχής, ή προσθία όψις των λαβών
καλύπτεται ύπο έλασμάτων επιθέτων, άτινα άφοΰ
ιδιαιτέρως είργάσΟησαν, κατόπιν τά εφήρμοσαν έπί
της λαβής. ΌρΟώς δέ παρετήρησαν, και πρώτος δ
Ρ ιΐΓίΛν&η§1βΓ? , δτι τά χαλκά ταΰτα ανάγλυφα
εχουσι σχέσιν μετά γνωστότατης κατηγορίας αρ-
χαϊκών άναγλύφων, τών άναγλύφων άτινα, έσφαλ-
μένως κατά τήν γνώμην μου, άποκαλουσιν α άρ-
γειοκορινθιακά» 3.
Οί δύο ε'ις τά κάτω άκρα τών λαβών κύκλοι κο-
σμούνται δ μεν διά κεφαλής Γοργούς, δ δ' έτερος
διά δύο αντιμέτωπων άλεκτρυόνων. Τό κύριον δέ
μέρος της λαβής, το όποιον κατά τό σχήμα ίκα-
νώς δμοιά'ζει προς τάς λαβάς τών αμφορέων τοϋ'
Νικοσθένους, κοσμείται δπως έκεϊναι διά μιας όρ-
θιας μορφής. Τέλος έπι της τετραγώνου πλακός
τοΟ ενός ύπάρχουσι δύο αντιμέτωποι σφίγγες, έπι
δέ της τοΟ ετέρου δύο έναντίοι λέοντες έχοντες τάς
κεφαλάς έστραμμένας προς τά οπίσω.
Άς έξετάσωμεν νΟν συντόμως έκάστην τών παρα-
στάσεων τούτων.
Τό θέμα τών άντιμετώπων άλεκτρυόνων 4άπαντα
συχνά έν τή αρχαϊκή τέχνη. Είναι αληθές ό'τι οί
αγγειογράφοι τής Κορίνθου πολλάκις παριστώσι
δύο άλεκτρυόνας άπέναντι άλλήλων (συχνοί είναι
πρό πάντων έπί τών αλαβάστρων), τά θέμα δμως
ού'τε έξευρέθη έν Κορίνθω ού'τε ιδιάζει μόνη τή κο-
ρινθιακή τέχνη. Διότι γνωστόν είναι δτι ήλθεν έξ
Ανατολής και δλόκληρος σειρά ιωνικών μνημείων
δεικνύει τήν δδόν, ήν ήκολούθησε μέχρι τής δρι-
στικής έγκλιματίσεώς του έπι τοΟ ελληνικού έδά-
φους5. Έν τή κυρίως Ελλάδι τά αρχαιότατα εϊς
1 Έν ΒΓΟΠΖ65 (1β ]& 8θΟ. ΕίΓΟίι., σ. 30-31 διώρθωσα τά περί
τούτου υπό ΡΊιιΊ\ναη£]<3Γ (ΗίδΙοπβοΗβ ΑιιΓδϋΙζβ, σ. 183) είρημ,ένα.
2 ΗϊβΙ. ΑιιΓβαΙζβ, σ. 179-193.
3 Εις τήν έξέτασιν και άνασκευήν της γνώμης ταύτης αφιέρωσα
(λίαν θίσιτ άβ βοΐ^ρϊδ .... (ίδε ανωτέρω).
* Ή κεφαλή του αριστερού άλεχρυο'νος λείπει, σώζεται ομως ή
χαρακτηριστική καμπύλη τοΰ στήθους. "Αξιον παρατηρήσεως δ' είναι
οτι ή παράστασις δεν καταλαμβάνει όλόκληρον τόν χώρον τοΰ χύ-
χλου, άλλα χορδή ύποτείνουσα έ'ν τέταρτον περίπου τής περιφερείας
χρησιμεύει, δπως έπί τών κυρηναϊκών γραφών, ώς έδαφος έφ' ου
Γστανται οί άλεχτρυο'νες.
5 60ΐγρί8, σ. 50 σημ.. 4-7.
έμέ γνωστά παραδείγματα είναι δύο πρωταττικαΐ
παραστάσεις έπί άγγείων ρυθμοΟ τοΟ Φαλήρου1.
Τά άγγεϊα ταύτα είναι πολύ άρχαιότερα τής άνα-
πτύξεως τής κορινθιακής κεραμεικής, κατ' άκολου-
θίαν ουδέν άναγκάζει νά δεχθώμεν ένεκα τών άλεκ-
τρυόνων σχέσιν τινά μεταξύ τής Κορίνθου και τών
ήμετέρων άγγείων . Άλλως δθεν δήποτε και άν
ήλθε τό θέμα τούτο, οί ποιήσαντες τά άργειοκοριν-
θιακά άνάγλυφα τεχνϊται μετεχειρίσθησαν αύτδ
συχνά. Εις άλεκτρυών εύρηται έπί ενός άλλου έκ
τών κατόπτρων ημών 2, ωσαύτως έπί έλασμάτων
έκ του Πτώου, άτινα είναι έκ τών αρχαιοτάτων
μεταξύ τών άναγλύφων ήμών 3.
Ή κεφαλή τής ΓοργοΟς4 διαφέρει άπό τών πο-
λυαρίθμων άποτροπαίων τών κοσμούντων τους πυθ-
μένας ιωνικών και-κορινθιακών φιαλών ή τά ώτα>
λαβάς και άρχαϊκά άνάγλυφα έκ μαρμάρου ή με-
τάλλου. Ό τύπος τής μορφής είναι κανονικός καΐ
δέν ύπάρχουσιν δφεις συμπεπλεγμένοι μετά τών
πλοκάμων και τής λοιπής κόμης, τούτου δ' ευρί-
σκονται παραδείγματα και έν αύταϊς ταϊς Αθή-
ναις 5. Ή αύτή είκών άπαντα έν τή αύτη θέσει έπί
τοΟ έν Βερολίνω κατόπτρου.
Οί έναντίον άλλήλων ιστάμενοι και τήν κεφα-
λήν πράς τά οπίσω στρέφοντες λέοντες, άπαντώσιν
ώσαύτως πολύ συχνά, δεκατρία δέ ζεύγη έση-
μείωσα έγώ ευρισκόμενα έπί άναγλύφων «άργειο-
κορινθιακών » 6, έξ ων τά έννέα προέρχονται έκ τής
ακροπόλεως τών Αθηνών 7. Δέν θά έκθέσω ένταΟθα
τήν ίστορίαν του* θέματος τούτου, διότι αύ'τη θά
ήτο άπέραντος. Ύπομιμνήσκω μόνον δ'τι ζώα στρέ-
φοντα τήν κεφαλήν προς τά οπίσω άπαντώσιν έν
Χαλδαία έπί τών άρχαιοτάτων έκ τών έγχαράκτων
κογχυλίων 8, έν τή μυκηναϊκή τέχνη και έπί τών
* ^^ι^I^ι)(1^^^, 1887, σ. 43, 4 Γ, είχ. 3; σ. 48-9, 4"*, είχ. 8.
2 Αηζβ'£6Γ, 1893. σ. 97, 6.
3 Β.Ο.Η. 1892, πίν. XIV. 3, XV. 2 = άθ βοΐ^ρίδ, 38, 40, σ. 18.
4 Ή κεφαλή αύ'τη περιβάλλεται, δπως και οί δύο άλεκτρυδνες, Οπό
χοκκίδων κειμένων μεταξύ δύο συγκεντρικών κύκλων, καθ' δμοιον δέ
τρόπον περιβάλλεται ή κεφαλή τής Γοργούς και έπί γραπτών αγγείων
πρβ. τήν φιάλην τοΰ Νικοσθε'νους, "ννίβΠβΓ νοΓίβ^βΙΐΙαΙΙβΓ 1890 1,
πίν. V, 1 Λ χα'ι τήν τοΰ Εργοτίμου, αυτόθι, 1888, πίν. IV. 3.
Γνωστόν δ' είναι δτι αϊ χοκκίδες μεταξύ κύκλων άπαντώσι χαί πέριξ
τών ροδάκων, ο'ι'τινες κοσμοΰσι τά βοιωτικά διαδήματα.
5 Βι·οηζβ8 <16 ΓΑοΓοροΙβ, 1456-7, σ. 160-2 κ.λ.
6 Όβ βοΐ^ρίδ, 4, 20, 35, 87-96, σ. 8, 14, 17, 24-5.
7 Όβ βοΐ^ρϊβ, 87-9, 91-6, σ. 24-5, είχ. 13-5.
8 Έν τω μουσείω τοΰ Λούβρου δπάρχουσί τινα έξ αυτών προερ-
χόμενα Ικ τών ανασκαφών τοΰ κ. άβ 83.ΓΖ66.