DOI Artikel:
Keramopulos, Antōnios D.: Amphissaïkēs epigraphēs ekdosis deutera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14658#0096
161
ΑΜΦΙΣΣΑΪΚΗΣ ΒΠΙΓΡΑΦΗΣ ΕΚΔΟΣΙΣ ΔΕΓΤΕΡΑ
162
Ιήν άμφισσαϊκήν έπιγραφήν, ήν έγνώρισεν ο κ.
Ρ. Ρθΐ'άνϊζθΐ; τω 1901, έδημοσίευσε δέ έν τω Βιιΐ-
Ιθίίη άβ ΟοΓΓθβροηάαηοθ Ηθΐΐόηίφΐθ τοΟ αύτοΟ
έτους σ. 284- έξ. δ κ. \ν. νο1§τ&£ί, είχονευρει καΐ
καταστήσει γνωστήν τοις έν Δελφοϊς Γάλλοις εγώ
ήδη πρότερον κατά το εαρ του 1899 1. Επειδή δέ ή
γενομένη δημοσίευσις δεν καθίστα περιττήν τήν γε-
νομένην ΰπ' έμοΟ περί της επιγραφής έργασίαν, δια
τούτο έκρινα καλόν, άναΟεωρήσας τον λϊ'Οον έν'Αμ-
φίσση, νά δώσω αυτήν προς δημοσίευση/.
Ό τιτανόλιθος, έφ'ου εΐνε κεχαραγμένη ή έπι-
γραφή, εκείτο έν κηπευτικώ οΐκοπέδω του Γ. I ια-
λέσα. Επειδή δέ μέρος του οικοπέδου τούτου κατε-
λάμβανε τό σ/έδιον της πόλεως, συνέ-εσεν, ώστε,
ό'τε τω 1899 έκτίσΟη εκεί ή οικία τοΰ Γιαλέσα, δ
λίθος εμεινεν έν τη εύρυνΟείση δδω, όθεν μετηνέ-
χΟη εις το Γυμνάσιον της πόλεως. Ο λίθος αρχι-
κώς δέν ήτο πιθανώς μακράν της θέσεως της ευ-
ρέσεως, διότι εΐνε δυσμετακόμιστος ένεκα τοΟ με-
γάλου βάρους και διότι πρέπει νά ΟεωρηΟη αναπό-
σπαστος από δημοσίου τινός οικοδομήματος, οδτινος
τά θεμέλια, εκ μεγάλων ϊσοδομικών λίθων έκτισμέ-
να, ευρίσκονται ύπΌ τήν οΐκίαν του Γιαλέσα και έν
τω γείτονι κήπω των κληρονόμων του θ.Λαχανά 2.
Περι τά δημόσια οικοδομήματα ώς πολυσύχναστα
άνεγράφοντο συνήθως δημόσια έγγραφα
Εΐνε δ' ο λίθος τμήμα κυλίνδρου άποτελοΰν το
αριστερον μέρος του ερεισινωτου εςεορας, ης το οε-
ξιΌν λείπει Ή έσωτερική αύτοΟ κοίλη επιφάνεια
1 Όοα Α&ηνας XVI (1904) σελ. 161 «ό Κΰρο; και τό Ύρκά-
νιον πεδίον (Α. Κεραμόπουλλος).
2 Κατά τήν θεμελίωσιν της οικίας Γ. Γιαλέσα άνεσκάφησαν διά-
φοροι επάλληλοι τοίχοι διασταυρούμενοι και ανήκοντες εις διαφόρους
παλαιούς -/ρόνους. "Εν τινι τών δψηλοτέρων στρωμάτων απεκαλύφθη
ΰδοαγωγεϊον, ρωμαϊκόν βεβαίως, άποτελούμενον έκ μολύβδινου σωλήνος
πεοιβείληαένου διά μίγματος άσβεστου και άμμου και διαπεπερασμε-
νου εις όχετόν έκ σωλήνων πηλίνων μείζονος διαμέτρου. Μεταξύ δε
των άναριΟμήτων οστράκων αγγείων (του 4ου αιώνος και εντεύθεν) ευ_
ρέΟησαν είς λύχνος άπλοΰς φέρων κατά τήν κοιλίαν εξοχήν τινα σχη-
μ.ατισΟείσαν διά συμ.πιέσεως τίον δακτύλων τοΰ κεραμέως επί τοΰ μα-
λακού πηλοΰ και διατρηΟεϊσαν είτα καθέτως, Διά της οπής ταύτης
διεπεράτο σχοινίον και ούτω έφέρετο ό λύχνος ούτος μ,ετ' άλλων υπό
πλανοδίου τινός λυχνοπώλου (ΒβΜΰβΤ ΟϋΙΙ, ΟΙίαΐ'ΠίΙθΒ II, σ.
192) ή άνηρτάτο εί; τό έργαστήριον αΰτοΰ. ΙΙροσέτι ευρέθησαν εν-
ταύθα νηίαάγννϋες <όρα Ν. Ζωγίδην ϊ'ΐ'Αϋηνας τόμ. Χ σελ. 541 έ?.Ι,
ων μ.ία δακτυλιόο.ορφος αί δε λοιπαί οκτώ φακοειδείς. Έκ τούτων
πάλιν μία εΐνε έκ λευκάζοντας πηλοΰ ά'τρητος άμεταχείριστος και φέ-
ρει επί τής ετέρας πλευράς έντυπον μικρόν βόδακα, έ'τεοαι δέ δύο φέ-
ρουσι κακογράφου; έγχαράκτου; έπιγραφά; έπί νωπυΰ εισέτι τοΰ πη-
λοΰ ή μεν ΟΩ, 5) δέ ΚΛ6Α.
εχει μήκος 1,18 μ., ή δέ έπιγεγραμμένη πλευρά 1
έ'χει ΰψος 0,87 μ. καϊ πλ.0,58 μ. Ή κάτω άκμή
τοΟ λίθου κατά τήν ένεπίγραφον πλευράν και τήν
κοίλην κοσμείται υπό -κροέγ^οντος κυματίου, ή άνω
άκμή τής ενεπίγραφου πλευράς εΐνε άποκεκρου-
σμένη, ή «δεςιά» πλευρά φέρει άναΟύρωσιν. Ή
όπισθεν καμπύλη εΐνε καλώς είργασμένη.
Εκ τής ένεπιγράφου πλευράς εΐνε άποκεκρου-
σμένη μάλλον μεν ή άριστερά άκρα, ήττον δέ ή
οεςια και μέρος του κυματιου της κατω γωνίας,
έφ ού εΐνε έγκεχαραγμένη ένεκα στενοχώριας ή
τελευταία γραμμή τής επιγραφής. Προς το άνω
και άριστερον μέρος τής πλευράς ταύτης τά γράμ-
ματα εΐνε άποτετριμμένα, διότι έπ' αυτής έκοπά-
νιζον άρτι αί γυναίκες τά φορέματα, άτινα έπλυ-
νον εί; τήν γείτονα κρήνην. Τό ΰπόλοιπον άριστε-
ρον μέρος τής έπιγραφής έβλάβη Οπό πωρώδους
στρώματος σχηματισθέντος Οπό τών ύδάτοον και ή
καλύψαντος τά γράμματα ή άπο~εσόντος μετά τής
έπιδερμίδος του λίθου. Κάτω δεξιά Ό λίθος ήτο
ήδη βεβλαμμένος, ό'τε έπεγράφη, ένεκα φυσικής
τίνος φλεβός' διό διακόπτονται έκεΐ λέξεις τινές ώς
στ. 22 ΣΥΜΠΑΡΑΠ Ο Μ'/' Π Ο ΥΣ, στ. 27 ΠΡΟ
ΞΕΝΙΑΝ στ. 28 ΕΠΙΝΟΜΙΑ'Ν'ΙΚΑΙ 2.
1 Ή αναγραφή ψηφισμάτων έπί έςεδρών ώρίζετο πολλάκις ΰπ' αυ-
τού τούτου τοΰ ψηφίσματος.1 Εγίνετο δ'ή έπί ιδίας στήλης τοποΟετου-
μένης ύστερον έπί τής έί-έδρας ΟΙΑ, II, 595 10 «άναγράψαι δε
τόδε το ψήφισμα τον γραμματέα τον δήμου είς οτήλην λιϋίνην καϊ
οτήσαι εις τήν έξέδραν» ή αμέσως έπ'αΰτής τής εξέδρας, ώς Ηοβϋΐΰΐΐ
ΟΙΟ, 27155 κάναγραφήναι δε το ψήφισμα έν τι] εξέδρα τον βον-
λευτηρίου έν δεξιά». Ή άμφισσαϊκή έπιγραφή ε'ινε έν αριστερά τής
έςέδρας· δρα και τά παραδείγματα τοΰ κ. νΌ11|>Ταίί έ.ά. 221 σημ.1.
Πλείστα παραδείγματα επιγραφών έπί έςεδρών παρέχουσιν οί Δελφοί.
Έπί τών έςεδρών, αί'τινες και αΰταί συνήθως ήσαν άναθήαατα (πρβλ.
ΒΟΗ. 1889 σ. 179-80), ίδρύοντο άλλα αναθήματα, όις φαίνεται
και έκ τών σωΟεισών έ?εδρών (Δελφοί, Δήλος κλ.) και ές επιγρα-
φών πρβλ. ΟΙΟ, 383α8 Ό%ϋβηΙ>βι·ξ)βτ 8.ν1Ιο§θ2 935, 34.Όπή
τις επί τή; άνω έπιφανείας τοΰ άμφισσαίκοΰ λίθου προέρχεται έκ
γόμφου συνδέοντος ΰπερκείμενόν ποτε λίθον, τήν κορωνίδα τής έίέδρας.
Ή δημοσιευομένη εΐκών τής έπιγραφή; ελήφθη, οτε άκόμη δέν
είχε βεβαιωΟή πανταχού ή άνάγνωσι; αυτής (πρβ. στ. 1, 2, 5, 10,
19, 23) και άφ' ου —ρώτον κακώς διά μολυβδίδος έμελανώΟησαν τά
γράμ.μ.ατα. 'Αλλά και τοιαύτην οϋσαν δημοσιεύω αυτήν, ινα Ί'δη τι;
τήν σχετικήν Οέσιν τών γραμμών και τών γραμμάτων πρός άλληλα
ώς και τό σχήμα τών γραμμάτων.Ένιαχοΰ έγένοντο, τό μεν έ; άμα-
Οία; τό δέ έκ δυσχέρεια; πραγματικής, παραγνωρίσεις και παραση-
μειώσει; γραμμάτων, άλλ' όμως έκ τοΰ συνόλου δύναται τις νά πορι-
ρισΟή τήν κανονικήν μορφήν αυτών. Πόσον έφΟαρμένα εΐνε τά γράμ
ματα κάτω και αριστερά, φαίνεται έκ τίνων μερών μή μελανωθεντων.
Νεωτέρα φοιτογραφία τοΰ λίθου δέν έγένετο δυνατή ένεκα τής Οεσεω;,
ήν κατέχει ούτος νΰν έν τω Γυμνασίω 'Λμφίσσης. Διά τήν άκρίβειαν
τοΰ κειμένου ά; μή άποβλέπη τι; εί; τήν φωτογραφίαν άλλ ει; το
δημοσιευόμενον άντίγραφον.
ΑΜΦΙΣΣΑΪΚΗΣ ΒΠΙΓΡΑΦΗΣ ΕΚΔΟΣΙΣ ΔΕΓΤΕΡΑ
162
Ιήν άμφισσαϊκήν έπιγραφήν, ήν έγνώρισεν ο κ.
Ρ. Ρθΐ'άνϊζθΐ; τω 1901, έδημοσίευσε δέ έν τω Βιιΐ-
Ιθίίη άβ ΟοΓΓθβροηάαηοθ Ηθΐΐόηίφΐθ τοΟ αύτοΟ
έτους σ. 284- έξ. δ κ. \ν. νο1§τ&£ί, είχονευρει καΐ
καταστήσει γνωστήν τοις έν Δελφοϊς Γάλλοις εγώ
ήδη πρότερον κατά το εαρ του 1899 1. Επειδή δέ ή
γενομένη δημοσίευσις δεν καθίστα περιττήν τήν γε-
νομένην ΰπ' έμοΟ περί της επιγραφής έργασίαν, δια
τούτο έκρινα καλόν, άναΟεωρήσας τον λϊ'Οον έν'Αμ-
φίσση, νά δώσω αυτήν προς δημοσίευση/.
Ό τιτανόλιθος, έφ'ου εΐνε κεχαραγμένη ή έπι-
γραφή, εκείτο έν κηπευτικώ οΐκοπέδω του Γ. I ια-
λέσα. Επειδή δέ μέρος του οικοπέδου τούτου κατε-
λάμβανε τό σ/έδιον της πόλεως, συνέ-εσεν, ώστε,
ό'τε τω 1899 έκτίσΟη εκεί ή οικία τοΰ Γιαλέσα, δ
λίθος εμεινεν έν τη εύρυνΟείση δδω, όθεν μετηνέ-
χΟη εις το Γυμνάσιον της πόλεως. Ο λίθος αρχι-
κώς δέν ήτο πιθανώς μακράν της θέσεως της ευ-
ρέσεως, διότι εΐνε δυσμετακόμιστος ένεκα τοΟ με-
γάλου βάρους και διότι πρέπει νά ΟεωρηΟη αναπό-
σπαστος από δημοσίου τινός οικοδομήματος, οδτινος
τά θεμέλια, εκ μεγάλων ϊσοδομικών λίθων έκτισμέ-
να, ευρίσκονται ύπΌ τήν οΐκίαν του Γιαλέσα και έν
τω γείτονι κήπω των κληρονόμων του θ.Λαχανά 2.
Περι τά δημόσια οικοδομήματα ώς πολυσύχναστα
άνεγράφοντο συνήθως δημόσια έγγραφα
Εΐνε δ' ο λίθος τμήμα κυλίνδρου άποτελοΰν το
αριστερον μέρος του ερεισινωτου εςεορας, ης το οε-
ξιΌν λείπει Ή έσωτερική αύτοΟ κοίλη επιφάνεια
1 Όοα Α&ηνας XVI (1904) σελ. 161 «ό Κΰρο; και τό Ύρκά-
νιον πεδίον (Α. Κεραμόπουλλος).
2 Κατά τήν θεμελίωσιν της οικίας Γ. Γιαλέσα άνεσκάφησαν διά-
φοροι επάλληλοι τοίχοι διασταυρούμενοι και ανήκοντες εις διαφόρους
παλαιούς -/ρόνους. "Εν τινι τών δψηλοτέρων στρωμάτων απεκαλύφθη
ΰδοαγωγεϊον, ρωμαϊκόν βεβαίως, άποτελούμενον έκ μολύβδινου σωλήνος
πεοιβείληαένου διά μίγματος άσβεστου και άμμου και διαπεπερασμε-
νου εις όχετόν έκ σωλήνων πηλίνων μείζονος διαμέτρου. Μεταξύ δε
των άναριΟμήτων οστράκων αγγείων (του 4ου αιώνος και εντεύθεν) ευ_
ρέΟησαν είς λύχνος άπλοΰς φέρων κατά τήν κοιλίαν εξοχήν τινα σχη-
μ.ατισΟείσαν διά συμ.πιέσεως τίον δακτύλων τοΰ κεραμέως επί τοΰ μα-
λακού πηλοΰ και διατρηΟεϊσαν είτα καθέτως, Διά της οπής ταύτης
διεπεράτο σχοινίον και ούτω έφέρετο ό λύχνος ούτος μ,ετ' άλλων υπό
πλανοδίου τινός λυχνοπώλου (ΒβΜΰβΤ ΟϋΙΙ, ΟΙίαΐ'ΠίΙθΒ II, σ.
192) ή άνηρτάτο εί; τό έργαστήριον αΰτοΰ. ΙΙροσέτι ευρέθησαν εν-
ταύθα νηίαάγννϋες <όρα Ν. Ζωγίδην ϊ'ΐ'Αϋηνας τόμ. Χ σελ. 541 έ?.Ι,
ων μ.ία δακτυλιόο.ορφος αί δε λοιπαί οκτώ φακοειδείς. Έκ τούτων
πάλιν μία εΐνε έκ λευκάζοντας πηλοΰ ά'τρητος άμεταχείριστος και φέ-
ρει επί τής ετέρας πλευράς έντυπον μικρόν βόδακα, έ'τεοαι δέ δύο φέ-
ρουσι κακογράφου; έγχαράκτου; έπιγραφά; έπί νωπυΰ εισέτι τοΰ πη-
λοΰ ή μεν ΟΩ, 5) δέ ΚΛ6Α.
εχει μήκος 1,18 μ., ή δέ έπιγεγραμμένη πλευρά 1
έ'χει ΰψος 0,87 μ. καϊ πλ.0,58 μ. Ή κάτω άκμή
τοΟ λίθου κατά τήν ένεπίγραφον πλευράν και τήν
κοίλην κοσμείται υπό -κροέγ^οντος κυματίου, ή άνω
άκμή τής ενεπίγραφου πλευράς εΐνε άποκεκρου-
σμένη, ή «δεςιά» πλευρά φέρει άναΟύρωσιν. Ή
όπισθεν καμπύλη εΐνε καλώς είργασμένη.
Εκ τής ένεπιγράφου πλευράς εΐνε άποκεκρου-
σμένη μάλλον μεν ή άριστερά άκρα, ήττον δέ ή
οεςια και μέρος του κυματιου της κατω γωνίας,
έφ ού εΐνε έγκεχαραγμένη ένεκα στενοχώριας ή
τελευταία γραμμή τής επιγραφής. Προς το άνω
και άριστερον μέρος τής πλευράς ταύτης τά γράμ-
ματα εΐνε άποτετριμμένα, διότι έπ' αυτής έκοπά-
νιζον άρτι αί γυναίκες τά φορέματα, άτινα έπλυ-
νον εί; τήν γείτονα κρήνην. Τό ΰπόλοιπον άριστε-
ρον μέρος τής έπιγραφής έβλάβη Οπό πωρώδους
στρώματος σχηματισθέντος Οπό τών ύδάτοον και ή
καλύψαντος τά γράμματα ή άπο~εσόντος μετά τής
έπιδερμίδος του λίθου. Κάτω δεξιά Ό λίθος ήτο
ήδη βεβλαμμένος, ό'τε έπεγράφη, ένεκα φυσικής
τίνος φλεβός' διό διακόπτονται έκεΐ λέξεις τινές ώς
στ. 22 ΣΥΜΠΑΡΑΠ Ο Μ'/' Π Ο ΥΣ, στ. 27 ΠΡΟ
ΞΕΝΙΑΝ στ. 28 ΕΠΙΝΟΜΙΑ'Ν'ΙΚΑΙ 2.
1 Ή αναγραφή ψηφισμάτων έπί έςεδρών ώρίζετο πολλάκις ΰπ' αυ-
τού τούτου τοΰ ψηφίσματος.1 Εγίνετο δ'ή έπί ιδίας στήλης τοποΟετου-
μένης ύστερον έπί τής έί-έδρας ΟΙΑ, II, 595 10 «άναγράψαι δε
τόδε το ψήφισμα τον γραμματέα τον δήμου είς οτήλην λιϋίνην καϊ
οτήσαι εις τήν έξέδραν» ή αμέσως έπ'αΰτής τής εξέδρας, ώς Ηοβϋΐΰΐΐ
ΟΙΟ, 27155 κάναγραφήναι δε το ψήφισμα έν τι] εξέδρα τον βον-
λευτηρίου έν δεξιά». Ή άμφισσαϊκή έπιγραφή ε'ινε έν αριστερά τής
έςέδρας· δρα και τά παραδείγματα τοΰ κ. νΌ11|>Ταίί έ.ά. 221 σημ.1.
Πλείστα παραδείγματα επιγραφών έπί έςεδρών παρέχουσιν οί Δελφοί.
Έπί τών έςεδρών, αί'τινες και αΰταί συνήθως ήσαν άναθήαατα (πρβλ.
ΒΟΗ. 1889 σ. 179-80), ίδρύοντο άλλα αναθήματα, όις φαίνεται
και έκ τών σωΟεισών έ?εδρών (Δελφοί, Δήλος κλ.) και ές επιγρα-
φών πρβλ. ΟΙΟ, 383α8 Ό%ϋβηΙ>βι·ξ)βτ 8.ν1Ιο§θ2 935, 34.Όπή
τις επί τή; άνω έπιφανείας τοΰ άμφισσαίκοΰ λίθου προέρχεται έκ
γόμφου συνδέοντος ΰπερκείμενόν ποτε λίθον, τήν κορωνίδα τής έίέδρας.
Ή δημοσιευομένη εΐκών τής έπιγραφή; ελήφθη, οτε άκόμη δέν
είχε βεβαιωΟή πανταχού ή άνάγνωσι; αυτής (πρβ. στ. 1, 2, 5, 10,
19, 23) και άφ' ου —ρώτον κακώς διά μολυβδίδος έμελανώΟησαν τά
γράμ.μ.ατα. 'Αλλά και τοιαύτην οϋσαν δημοσιεύω αυτήν, ινα Ί'δη τι;
τήν σχετικήν Οέσιν τών γραμμών και τών γραμμάτων πρός άλληλα
ώς και τό σχήμα τών γραμμάτων.Ένιαχοΰ έγένοντο, τό μεν έ; άμα-
Οία; τό δέ έκ δυσχέρεια; πραγματικής, παραγνωρίσεις και παραση-
μειώσει; γραμμάτων, άλλ' όμως έκ τοΰ συνόλου δύναται τις νά πορι-
ρισΟή τήν κανονικήν μορφήν αυτών. Πόσον έφΟαρμένα εΐνε τά γράμ
ματα κάτω και αριστερά, φαίνεται έκ τίνων μερών μή μελανωθεντων.
Νεωτέρα φοιτογραφία τοΰ λίθου δέν έγένετο δυνατή ένεκα τής Οεσεω;,
ήν κατέχει ούτος νΰν έν τω Γυμνασίω 'Λμφίσσης. Διά τήν άκρίβειαν
τοΰ κειμένου ά; μή άποβλέπη τι; εί; τήν φωτογραφίαν άλλ ει; το
δημοσιευόμενον άντίγραφον.