DOI Artikel:
Jamróz, Józef Stanisław: Kościół parafialny w Goźlicach: Ze studiów nad architekturą romańską w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20408#0025
11. Ściana północna kościoła romańskiego, w. XIII; re-
konstrukcja (rys. autor)
dwie zaś ostatnio wymienione, również trzynasto-
wieczne, budowle wykazują proporcje odwrotne.
Kościół w Goźlicach cechują i inne podobień-
stwa z grupą kościołów, pozostających pod wpły-
wem budownictwa cysterskiego, m. in. lizeny wy-
stępujące na jego ścianach zewnętrznych. Wiążą
się one z wykształconym systemem konstrukcyj-
nym sklepień w kościołach cysterskich i pod ich
wpływem zostały zastosowane w kościele goźlic-
kim, występując w miejscach, gdzie mury na sku-
tek parcia sklepień empory należało wzmocnić.
Charakterystyczna lizena środkowa, kończąca się
śmigą, została jakby przeniesiona ze ścian kościo-
łów w Sulejowie, Koprzywnicy czy Wąchocku.
W tym ostatnim lizeny ścian nawy głównej są
przewiązane gzymsem, identycznie jak w koście-
le goźlickim. W podziale ścian odsadzką poziomą
zakończoną śmigą, występującą w kościółku w
Sulisławicach — który Szydłowski wiąże z bu-
downictwem cysterskim 36 — można się dopatrzyć
pewnych analogii z kościołem w Goźlicach, jak
również z kościołem w Imielnie, w którym wy-
stępuje identyczny profil cokołu i gzymsu pod-
okiennego.
Rzeźbione profile kościoła goźlickiego przypo-
minają profile budowli cysterskich; i tak profil
gzymsu podokiennego znajdziemy w kościołach
w Koprzywnicy i Sulejowie. Profil ze stopniem
zakończonym śmigą występuje w Koprzywnicy.
Profil małych baz ze spłaszczonym półwałkiem
powtarza się w bazach kościołów w Koprzywnicy
i Sulejowie.
Co do rzeźby Madonny goźlickiej, datowanej
przez Furmankiewiczównę na w. XII, słuszniej
36 Tamże, s. 170—171. Kościółek w Sulisławicach zo-
stał pomierzony i odrestaurowany przez autora w r. 1937.
Kościół w Imielnie pomierzył i restaurował autor w r.
byłoby datować ją na w. XIII zgodnie z domnie-
maną datą kościoła, chociaż zachowała cechy sty-
listyczne ubiegłego wieku, podobnie jak wysoci-
cka Vierge en Majeste.
Odpowiednika kapitela goźlickiego z przedsta-
wieniem pary gołębi, występujących z frontu
i od tyłu, gdy boczne ściany tej głowicy posia-
dają po jednym ptaku w łączności z ornamentem
w kształcie litery S, nie spotyka się w rzeźbie
polskich kościołów cysterskich. Może jest on indy-
widualnym pomysłem rzeźbiarza goźlickiego, zna-
jącego jednak tak popularne w Europie motywy
12. Widok kościoła w Goźlicach, w. XIII; rekonstrukcja
(rys. autor)
zdobnicze i symboliczne, jak ptaki. Zestawiając
wyniki pracy należy stwierdzić, co następuje:
1. Kościół pw. Wniebowzięcia N. Marii Panny
w Goźlicach powstał na początku w. XIII, cho-
ciaż zachowuje jeszcze cechy tradycjonalne po-
przedniej epoki, nie zasklepia, jak kościoły XII-
-wieczne nawy i zatrzymuje na ich wzór emporę.
Jego długość wraz z murami wynosi z górą 17 m.
2. Fundator kościoła jest wprawdzie nie zna-
ny, lecz był nim zapewne ktoś z rodu Topor-
czyków.
3. Kościół swoim położeniem i architekturą
wskazuje, że przystosowany był również do peł-
nienia funkcji obronnych.
4. Ujawnia wpływy budownictwa cysterskie-
go, wobec czego mógł być dziełem budowniczego
związanego z kościołem cysterskim w Koprzyw-
nicy, oddalonej zaledwie kilkanaście kilometrów
od Goźlic.
1958. Dzięki przeprowadzonym pracom można się było
zapoznać z detalem architektonicznym kościoła w Imie-
lnie i porównać go z kościołem goźlickim.
2 — Folia Historiae...
17
konstrukcja (rys. autor)
dwie zaś ostatnio wymienione, również trzynasto-
wieczne, budowle wykazują proporcje odwrotne.
Kościół w Goźlicach cechują i inne podobień-
stwa z grupą kościołów, pozostających pod wpły-
wem budownictwa cysterskiego, m. in. lizeny wy-
stępujące na jego ścianach zewnętrznych. Wiążą
się one z wykształconym systemem konstrukcyj-
nym sklepień w kościołach cysterskich i pod ich
wpływem zostały zastosowane w kościele goźlic-
kim, występując w miejscach, gdzie mury na sku-
tek parcia sklepień empory należało wzmocnić.
Charakterystyczna lizena środkowa, kończąca się
śmigą, została jakby przeniesiona ze ścian kościo-
łów w Sulejowie, Koprzywnicy czy Wąchocku.
W tym ostatnim lizeny ścian nawy głównej są
przewiązane gzymsem, identycznie jak w koście-
le goźlickim. W podziale ścian odsadzką poziomą
zakończoną śmigą, występującą w kościółku w
Sulisławicach — który Szydłowski wiąże z bu-
downictwem cysterskim 36 — można się dopatrzyć
pewnych analogii z kościołem w Goźlicach, jak
również z kościołem w Imielnie, w którym wy-
stępuje identyczny profil cokołu i gzymsu pod-
okiennego.
Rzeźbione profile kościoła goźlickiego przypo-
minają profile budowli cysterskich; i tak profil
gzymsu podokiennego znajdziemy w kościołach
w Koprzywnicy i Sulejowie. Profil ze stopniem
zakończonym śmigą występuje w Koprzywnicy.
Profil małych baz ze spłaszczonym półwałkiem
powtarza się w bazach kościołów w Koprzywnicy
i Sulejowie.
Co do rzeźby Madonny goźlickiej, datowanej
przez Furmankiewiczównę na w. XII, słuszniej
36 Tamże, s. 170—171. Kościółek w Sulisławicach zo-
stał pomierzony i odrestaurowany przez autora w r. 1937.
Kościół w Imielnie pomierzył i restaurował autor w r.
byłoby datować ją na w. XIII zgodnie z domnie-
maną datą kościoła, chociaż zachowała cechy sty-
listyczne ubiegłego wieku, podobnie jak wysoci-
cka Vierge en Majeste.
Odpowiednika kapitela goźlickiego z przedsta-
wieniem pary gołębi, występujących z frontu
i od tyłu, gdy boczne ściany tej głowicy posia-
dają po jednym ptaku w łączności z ornamentem
w kształcie litery S, nie spotyka się w rzeźbie
polskich kościołów cysterskich. Może jest on indy-
widualnym pomysłem rzeźbiarza goźlickiego, zna-
jącego jednak tak popularne w Europie motywy
12. Widok kościoła w Goźlicach, w. XIII; rekonstrukcja
(rys. autor)
zdobnicze i symboliczne, jak ptaki. Zestawiając
wyniki pracy należy stwierdzić, co następuje:
1. Kościół pw. Wniebowzięcia N. Marii Panny
w Goźlicach powstał na początku w. XIII, cho-
ciaż zachowuje jeszcze cechy tradycjonalne po-
przedniej epoki, nie zasklepia, jak kościoły XII-
-wieczne nawy i zatrzymuje na ich wzór emporę.
Jego długość wraz z murami wynosi z górą 17 m.
2. Fundator kościoła jest wprawdzie nie zna-
ny, lecz był nim zapewne ktoś z rodu Topor-
czyków.
3. Kościół swoim położeniem i architekturą
wskazuje, że przystosowany był również do peł-
nienia funkcji obronnych.
4. Ujawnia wpływy budownictwa cysterskie-
go, wobec czego mógł być dziełem budowniczego
związanego z kościołem cysterskim w Koprzyw-
nicy, oddalonej zaledwie kilkanaście kilometrów
od Goźlic.
1958. Dzięki przeprowadzonym pracom można się było
zapoznać z detalem architektonicznym kościoła w Imie-
lnie i porównać go z kościołem goźlickim.
2 — Folia Historiae...
17