Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (13.1977)

19. Epitafios, r. 1484. Watra-Moldawica (według A. Grabara)

ment wizji, łącznie z całą postacią cherubina, nie
był tworem żydowskiej wyobraźni religijnej, le-
gitymuje się bowiem rodowodem egipskim wy-
przedzającym Ezechiela 51. I tak np. posążek bo-
żka Harmerti, czyli jednej z postaci Horusa nie-
biańskiego, z czasów Psammetycha I (663—610
p.n.e.) charakteryzuje się już wszelkimi rysami,
jakimi prorok ten obdarzył cherubiny, a następnie
ikonografia chrześcijańska — ich tetramorficzną
odmianę52. Postać w ogólnym zarysie ludzka, ze
stopami jednak jak u Ezechiela (1, 7) zwierzęcy-
mi, posiada dwie pary skrzydeł: górne rozłożone
horyzontalnie, a osłaniające ją z tyłu dolne skrzy-
żowane; wokół jej twarzy mnożą się główki zwie-
rzęce, całe zaś ciało pokrywają oczy. W panteo-

51 W sprawie genezy idei wozu-tronu por. przypis 35;
o motywie wielooczności na Ezechielowych cherubi-

nach — R. Pettazzoni, Wszechwiedza bogów (Uonni-

nie egipskim Harmerti należał do grupy bóstw
astralnych, którym przysługuje wszechwiedza
z powodu możliwości wszystkowidzenia, będącego
naturalną konsekwencją samej ich świetlistej na-
tury: w dzień patrzą za pomocą słońca, w nocy —
księżyca i gwiazd. Właściwość ta miała więc cha-
rakter intelektuaino-wizualny (bóstwom ziemnym
i wodnym przypisywano wiedzę co najwyżej ma-
giczną) — stąd oczywistym atrybutem obdarzo-
nych nią istot były oczy przydawane im w róż-
nej, lecz zawsze większej niż dwoje ilości. Jako
cecha wielkich bóstw religii monoteistycznych,
m. in. Jahwe, nabrała wszechwiedza zabarwienia
etyczno-moralnego stając się — także dzięki mocy
słyszenia wszystkiego — transcendentną świado-

scienza di Dió, 1955), tłumaczenie B. Sieroszewska, War-
szawa 1967, s. 110—111.

52 Tamże, ił. 1 a, b, s. 62—63.

37