DOI Artikel:
Krakowski, Piotr: Z zagadnień polskiego malarstwa krajobrazowego w I połowie w. XIX.: (Teoria i twórczość)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20408#0143
1. Jan Ścisło, Krajobraz, r. 1768. Muz. Nar. w Warszawie (fot. Muzeum).
cydowanie skłania się ku koncepcji krajobrazu
idealnego. Świadczy o tym krajobrazowa twór-
czość Jana Bogumiła Plerscha, Jana Chr. Kamset-
zera czy Jana Ścisły (ryc. 1). Ten rodzaj malar-
stwa utrzymuje się także w pierwszej ćwierci
XIX wieku; jego zwolennicy naśladowali głównie
Verneta i Casanoyę. Zagadnienie swoistego sym-
bolizmu, które łączyło się w pierwszej mierze
z krajobrazami idealnymi, odegrało w Polsce
mniejszą rolę niż np. w Niemczech. Nie oznacza
to jednak, że tego rodzaju malarstwa w Polsce nie
było i że nie znalazło ono odpowiednich sugestii
w wypowiedziach teoretycznych. Jak mogliśmy
się przekonać, wypowiedzi teoretyczne na ten te-
mat znacznie przerastały realizacje praktyczne.
Niewątpliwie najbardziej charakterystycznym
przedstawicielem pejzażu idealistycznego w okre-
sie romantyzmu był Franciszek Lamp i,
młodszy syn Jana Chrzciciela. Jako wychowanek
Akademii Wiedeńskiej ujawniał wpływy malar-
stwa niemieckiego i austriackiego, przede wszyst-
kim Franciszka Casanovy, który był jego profe-
sorem; z drugiej jednak strony chętnie wzorował
się na XVII-wiecznym pejzażu holenderskim oraz
twórczości krajobrazowej Józefa Verneta. Jrk to
75 E. Rastawiecki, Słownik malarzów polskich,
tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niej
przebywających, Warszawa 1850—1857, III, s. 285.
podkreśla Rastawiecki, Lampi jako pejzażysta
zbytnio ulegał działaniu wyobraźni, skłonnościom
do idealizacji i zaniedbywał obserwację z natu-
ry 75. W pejzażach Lampiego skupiły się wszyst-
kie ważniejsze elementy malarstwa, które właś-
ciwie wykształciło się jeszcze w XVIII w. w opar-
ciu o ówczesne poglądy estetyczne. Opierając się
na zachowanych dziełach oraz wykazie obrazów
podanych przez Rastawieckiego można stwierdzić,
że w twórczości jego przeważały pejzaże maryni-
styczne, z upodobaniem powracające do motywu
burzy, tonących statków, sztafażu ludzkiego, z tym
że jego postacie ujawniają przestrach wobec po-
tężnych i groźnych sił natury. Oprócz tego Lam-
pi chętnie malował krajobrazy fantastyczne, w
których występowały góry, skały, wodospady,
starożytne zamki, ruiny, powalone drzewa, zieją-
ce ogniem wulkany itp. (ryc. 2). Artysta kładł
nacisk na poetyczny wyraz swoich płócien, lekce-
ważąc obiektywne studium natury 76 i dając przy-
kład malarstwa par excellence fantastycznego,
twórczości plastycznej graniczącej z poezją. To-
też w oczach współczesnych sobie Lampi ujawnił
się jako „malarz fantastyczny, malarz poeta, a na-
de wszystko widoków, które z uczuciem piękności
76 Aleksander Lesser pisał o Lampim, że „krajobrazy
jego były pełne utworu poetycznego, lecz brakło w nich
studium natury” — cyt. za Rastawiecki m: o.c., III,
s. 2.
134
cydowanie skłania się ku koncepcji krajobrazu
idealnego. Świadczy o tym krajobrazowa twór-
czość Jana Bogumiła Plerscha, Jana Chr. Kamset-
zera czy Jana Ścisły (ryc. 1). Ten rodzaj malar-
stwa utrzymuje się także w pierwszej ćwierci
XIX wieku; jego zwolennicy naśladowali głównie
Verneta i Casanoyę. Zagadnienie swoistego sym-
bolizmu, które łączyło się w pierwszej mierze
z krajobrazami idealnymi, odegrało w Polsce
mniejszą rolę niż np. w Niemczech. Nie oznacza
to jednak, że tego rodzaju malarstwa w Polsce nie
było i że nie znalazło ono odpowiednich sugestii
w wypowiedziach teoretycznych. Jak mogliśmy
się przekonać, wypowiedzi teoretyczne na ten te-
mat znacznie przerastały realizacje praktyczne.
Niewątpliwie najbardziej charakterystycznym
przedstawicielem pejzażu idealistycznego w okre-
sie romantyzmu był Franciszek Lamp i,
młodszy syn Jana Chrzciciela. Jako wychowanek
Akademii Wiedeńskiej ujawniał wpływy malar-
stwa niemieckiego i austriackiego, przede wszyst-
kim Franciszka Casanovy, który był jego profe-
sorem; z drugiej jednak strony chętnie wzorował
się na XVII-wiecznym pejzażu holenderskim oraz
twórczości krajobrazowej Józefa Verneta. Jrk to
75 E. Rastawiecki, Słownik malarzów polskich,
tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niej
przebywających, Warszawa 1850—1857, III, s. 285.
podkreśla Rastawiecki, Lampi jako pejzażysta
zbytnio ulegał działaniu wyobraźni, skłonnościom
do idealizacji i zaniedbywał obserwację z natu-
ry 75. W pejzażach Lampiego skupiły się wszyst-
kie ważniejsze elementy malarstwa, które właś-
ciwie wykształciło się jeszcze w XVIII w. w opar-
ciu o ówczesne poglądy estetyczne. Opierając się
na zachowanych dziełach oraz wykazie obrazów
podanych przez Rastawieckiego można stwierdzić,
że w twórczości jego przeważały pejzaże maryni-
styczne, z upodobaniem powracające do motywu
burzy, tonących statków, sztafażu ludzkiego, z tym
że jego postacie ujawniają przestrach wobec po-
tężnych i groźnych sił natury. Oprócz tego Lam-
pi chętnie malował krajobrazy fantastyczne, w
których występowały góry, skały, wodospady,
starożytne zamki, ruiny, powalone drzewa, zieją-
ce ogniem wulkany itp. (ryc. 2). Artysta kładł
nacisk na poetyczny wyraz swoich płócien, lekce-
ważąc obiektywne studium natury 76 i dając przy-
kład malarstwa par excellence fantastycznego,
twórczości plastycznej graniczącej z poezją. To-
też w oczach współczesnych sobie Lampi ujawnił
się jako „malarz fantastyczny, malarz poeta, a na-
de wszystko widoków, które z uczuciem piękności
76 Aleksander Lesser pisał o Lampim, że „krajobrazy
jego były pełne utworu poetycznego, lecz brakło w nich
studium natury” — cyt. za Rastawiecki m: o.c., III,
s. 2.
134