DOI article:
Jamróz, Józef Stanisław: Czy refektarz w klasztorze Dominikanów w Krakowie jest oratorium klasztornym, czy kościołem przeddominikańskim?
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20405#0029
Folia Historiae Artium, T. XVI (1980)
PL ISSN 0071—6723
JÓZEF S. JAMROZ
CZY REFEKTARZ W KLASZTORZE DOMINIKANÓW W KRAKOWIE
JEST ORATORIUM KLASZTORNYM, CZY KOŚCIOŁEM PRZEDDOMINIKAftSKIM?
WSTĘP
Eadania nad architekturą dominikańską w
Krakowie zacząłem w r. 1938. W czasie przepro-
wadzanych badań doszedłem do wniosku, że dzi-
siejszy refektarz postny, którego ścianę południo-
wą odkrył przy pracach restauracyjnych w r.
1 J. S. J a m r o z, Średniowieczna architektura do-
minikańska w Krakowie (Rocznik Krak., XLI, 1970,
s. 10—14).
2 W skład ówczesnej tajnej Komisji Konserwator-
skiej weszli: Konserwator wojew. B. Treter, A. Szyszko-
-Bohusz, J. Szabłowski, J. Zarzycki, Przeor O. C. Mende,
kierownik restauracji arch. J. Jamroz, kierownik restau-
racji fresku art. malarz R. Kozłowski. Na spotkaniu
w dniu 8 VI 1943 Komisja zatwierdziła przedłożony pro-
gram prac konserwatorskich w refektarzu postnym w za-
kresie:
a) oczyszczenia żeber sklepienia z tynków ■— wy-
kryto, że zostały wykonane z cegły; służki, wsporniki
i zworniki z kamienia;
b) skasowania dotychczasowej nowożytnej polichro-
mii ścian i sklepień jako nieodpowiedniej dla wnętrza;
c) skasowania boazerii z drewna miękkiego, neogo-
tyckiej, malowanej olejno (fladrowanej), której wyso-
kość — 2,40 m — stwarza niepokój i obniża wysokość
sali;
d) usunięcia dwóch świeczników kryształowych za-
wieszonych na linach jako nieodpowiednich dla wnętrza;
e) usunięcia dużego żelaznego pieca z narożnika
wschodnio-południowego, który wpływa szczególnie nisz-
cząco na fresk Ukrzyżowanie przez wytwarzanie dwu-
tlenku węgla, i wprowadzenie innego sposobu ogrzewa-
nia;
f) obniżenia obecnego poziomu refektarza do poziomu
sieni gotyckiej, z usunięciem kamionkowej posadzki jako
nieodpowiedniej dla wnętrza i trzech stopni przed porta-
lem barokowym prowadzącym z sieni gotyckiej do re-
fektarza;
g) przebudowania biegu schodów z sieni gotyckiej na
1898 Z. Hendel, jest dawnym oratorium domini-
kańskim powstałym po r. 1222, a dobudowane
skrzydło od zachodu i północy pierwszym skrzy-
dłem klasztoru z okresu Iwonowskiego 1 (ryc. 1).
W r. 1943 prowadziłem dalsze badania przy oka-
zji restauracji refektarza postnego 2, a w r. 1948
odsłoniłem spod tynków ścianę (ryc. 1 i 15) na
piętro klasztoru w związku ze skasowaniem trzech stop-
ni prowadzących z sieni gotyckiej do refektarza;
h) przystąpienia do restauracji fresku Ukrzyżowanie,
którego stan po wstępie przeprowadzonych badaniach
okazał się poważnie zagrożony;
i) zdjęcia obrazów Dolabelli ze ścian refektarza
w celu ich restauracji, przy czym J. Szabłowski zwrócił
uwagę, że olejne obrazy w refektarzu w liczbie 6 są bez
wątpienia oryginałami malowanymi przez artystę specjal-
nie dla refektarza. Ze względu na niski wymiar drzwi
płótna musiały być naciągane na blejtramy w refektarzu
i tam zapewne były malowane.
Komisja Konserwatorska w wyżej wymienionym
składzie w dniu 24 IX 1943 przyjęła prace związane
z oczyszczeniem żeber z tynków, zalecając malowanie
ścian w kolorze jasnym i zastosowanie polichromii wy-
łącznie na zwornikach i wokół nich. Dyskusja potoczyła
się nad odsłonięciem romańskiego wątku murów we
wnętrzu. Badania tynków w ościeżach okien w połud-
niowej ścianie wykryły ślady sta-rych tynków. Na ścia-
nach występował nowy tynk wapienno-gipsowy (mury
wnętrza refektarza były odsłaniane przez Z. Hendla
w r. 1898, patrz Rocznik Krak., XX, 1926, fig. 20, 22, 23).
Aktualne badania murów odsłoniły spod tynków wątek
kamienny identyczny z odkrytym na zewnątrz w ścianie
południowej przez Z. Hendla. Prof. A. Szyszko-Bohusz
proponował pozostawić tynki, zgodnie ze stanem ówczes-
nym wnętrz romańskich, które były tynkowane. Nato-
miast zalecał również zamurowanie okien, aby nie naru-
szyć jednolitości i spokoju wnętrza. Jego zadaniem odsło-
nięcie wątku kamiennego okien może wywoływać wra-
żenie preparatów. Natomiast konserwator B. Treter
i arch. J. Jamroz oświadczyli, że ze względów konser-
21
PL ISSN 0071—6723
JÓZEF S. JAMROZ
CZY REFEKTARZ W KLASZTORZE DOMINIKANÓW W KRAKOWIE
JEST ORATORIUM KLASZTORNYM, CZY KOŚCIOŁEM PRZEDDOMINIKAftSKIM?
WSTĘP
Eadania nad architekturą dominikańską w
Krakowie zacząłem w r. 1938. W czasie przepro-
wadzanych badań doszedłem do wniosku, że dzi-
siejszy refektarz postny, którego ścianę południo-
wą odkrył przy pracach restauracyjnych w r.
1 J. S. J a m r o z, Średniowieczna architektura do-
minikańska w Krakowie (Rocznik Krak., XLI, 1970,
s. 10—14).
2 W skład ówczesnej tajnej Komisji Konserwator-
skiej weszli: Konserwator wojew. B. Treter, A. Szyszko-
-Bohusz, J. Szabłowski, J. Zarzycki, Przeor O. C. Mende,
kierownik restauracji arch. J. Jamroz, kierownik restau-
racji fresku art. malarz R. Kozłowski. Na spotkaniu
w dniu 8 VI 1943 Komisja zatwierdziła przedłożony pro-
gram prac konserwatorskich w refektarzu postnym w za-
kresie:
a) oczyszczenia żeber sklepienia z tynków ■— wy-
kryto, że zostały wykonane z cegły; służki, wsporniki
i zworniki z kamienia;
b) skasowania dotychczasowej nowożytnej polichro-
mii ścian i sklepień jako nieodpowiedniej dla wnętrza;
c) skasowania boazerii z drewna miękkiego, neogo-
tyckiej, malowanej olejno (fladrowanej), której wyso-
kość — 2,40 m — stwarza niepokój i obniża wysokość
sali;
d) usunięcia dwóch świeczników kryształowych za-
wieszonych na linach jako nieodpowiednich dla wnętrza;
e) usunięcia dużego żelaznego pieca z narożnika
wschodnio-południowego, który wpływa szczególnie nisz-
cząco na fresk Ukrzyżowanie przez wytwarzanie dwu-
tlenku węgla, i wprowadzenie innego sposobu ogrzewa-
nia;
f) obniżenia obecnego poziomu refektarza do poziomu
sieni gotyckiej, z usunięciem kamionkowej posadzki jako
nieodpowiedniej dla wnętrza i trzech stopni przed porta-
lem barokowym prowadzącym z sieni gotyckiej do re-
fektarza;
g) przebudowania biegu schodów z sieni gotyckiej na
1898 Z. Hendel, jest dawnym oratorium domini-
kańskim powstałym po r. 1222, a dobudowane
skrzydło od zachodu i północy pierwszym skrzy-
dłem klasztoru z okresu Iwonowskiego 1 (ryc. 1).
W r. 1943 prowadziłem dalsze badania przy oka-
zji restauracji refektarza postnego 2, a w r. 1948
odsłoniłem spod tynków ścianę (ryc. 1 i 15) na
piętro klasztoru w związku ze skasowaniem trzech stop-
ni prowadzących z sieni gotyckiej do refektarza;
h) przystąpienia do restauracji fresku Ukrzyżowanie,
którego stan po wstępie przeprowadzonych badaniach
okazał się poważnie zagrożony;
i) zdjęcia obrazów Dolabelli ze ścian refektarza
w celu ich restauracji, przy czym J. Szabłowski zwrócił
uwagę, że olejne obrazy w refektarzu w liczbie 6 są bez
wątpienia oryginałami malowanymi przez artystę specjal-
nie dla refektarza. Ze względu na niski wymiar drzwi
płótna musiały być naciągane na blejtramy w refektarzu
i tam zapewne były malowane.
Komisja Konserwatorska w wyżej wymienionym
składzie w dniu 24 IX 1943 przyjęła prace związane
z oczyszczeniem żeber z tynków, zalecając malowanie
ścian w kolorze jasnym i zastosowanie polichromii wy-
łącznie na zwornikach i wokół nich. Dyskusja potoczyła
się nad odsłonięciem romańskiego wątku murów we
wnętrzu. Badania tynków w ościeżach okien w połud-
niowej ścianie wykryły ślady sta-rych tynków. Na ścia-
nach występował nowy tynk wapienno-gipsowy (mury
wnętrza refektarza były odsłaniane przez Z. Hendla
w r. 1898, patrz Rocznik Krak., XX, 1926, fig. 20, 22, 23).
Aktualne badania murów odsłoniły spod tynków wątek
kamienny identyczny z odkrytym na zewnątrz w ścianie
południowej przez Z. Hendla. Prof. A. Szyszko-Bohusz
proponował pozostawić tynki, zgodnie ze stanem ówczes-
nym wnętrz romańskich, które były tynkowane. Nato-
miast zalecał również zamurowanie okien, aby nie naru-
szyć jednolitości i spokoju wnętrza. Jego zadaniem odsło-
nięcie wątku kamiennego okien może wywoływać wra-
żenie preparatów. Natomiast konserwator B. Treter
i arch. J. Jamroz oświadczyli, że ze względów konser-
21