DOI Artikel:
Krupińska-Pałamarz, Elżbieta: Pejzaż w krakowskim malarstwie tablicowym końca XV i początków XVI wqieku: (Między późnym średniowieczem a wczesnym Renesansem)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20405#0095
Folia Historiae Artium, T. XVI (19%0)
PL ISSN 0071—‘6723
ELŻBIETA KRUPIŃSKA-PAŁAMARZ
PEJZAŻ W KRAKOWSKIM MALARSTWIE TABLICOWYM KOŃCA XV I POCZĄTKÓW
XVI WIEKU
(Między późnym średniowieczem a wczesnym Renesansem) *
W ostatnich badaniach naukowych coraz czę-
ściej daje się zauważyć wzrastające zaintereso-
wanie sztuką, powstałą na pograniczu dwóch stu-
leci, zbiegających się niejednokrotnie ze zmierz-
chem dawnej i narodzinami nowej formacji sty-
listycznej.
Te okresy pośrednie, jako najbardziej kontro-
wersyjne, stają się przedmiotem studiów, prac i
sesji naukowych. Wynikiem ich jest rzucenie świa-
tła na sporne dotychczas problemy lub też posta-
wienie nowych znaków zapytania, tak częstych
przy analizie twórczości artystycznej, będącej wy-
razem schyłkowości czy też nowatorstwa w za-
kresie formy. Szczególnie dyskutowany jest okres
przełomu wieków XV i XVI, jako wyjątkowo zróż-
nicowany — zwłaszcza w Polsce — pod względem
panujących poglądów filozoficznych, kultury, a
tym samym zawartości ideowo-formalnej dzieł
sztuki b
Krakowskie malarstwo tablicowe z czasów pa-
nowania Zygmunta I stwarza chyba największe,
w porównaniu z architekturą czy rzeźbą, trudno-
ści przy ustaleniu przynależności stylistycznej.
Jednym z istotnych motywów tego malarstwa jest
krajobraz, który, będąc tematem niniejszej pracy,
* Praca niniejsza była referowana na posiedzeniu Ko-
misji Teorii i Historii Sztuki Oddziału PAN w Krakowie
w dniu 16 czerwca 1977.
1 M. J. Friedlaender, Early Netherlandish Pain-
iing from Van Eyck to Bruegel, London 1956, s. 64: ,,Hi-
storians of art like to present the turn of the century
as an Epoch and begin a new chapter even when des-
cribing Northen painting. The familiar contrast Quattro-
cento and Cinąuecento in the South tempts us to make
a similar incision in the North [...] Not a single painter
of the sixteenth century combined all the features of
stanie się może elementem bardziej pomocnym
w dalszych badaniach nad klasyfikacją cechowej
twórczości malarzy krakowskich,
*
Pejzaż był wielokrotnie przedmiotem wszech-
stronnego zainteresowania zarówno jako niezależ-
ny, autonomiczny temat malarski, jak również
jako jeden z czynników, stanowiących o wartości,
często nie tylko artystycznej, obrazu. Przytaczanie
w tym miejscu większości prac poświęconych kraj-
obrazowi, jego historii i rozwojowi, czy też ko-
lejnym okresom, w których święcił największe
triumfy, przekracza ramy tej pracy. Bardziej ce-
lowe będzie więc ograniczenie się do podania pu-
blikacji najbardziej uznanych i cenionych oraz
pomocnych w zrozumieniu roli, jaką odgrywał
pejzaż w historii malarstwa europejskiego, a w
szczególności w końcu XV i początkach w. XVI.
Bez wątpienia można do nich zaliczyć prace
dwóch znakomitych badaczy: M. J. Friedlandera 2
i E. Panofsky’ego3, którzy w swych obszernych
studiach nad malarstwem wczesnoniderlandzkim
poświęcają wiele uwagi ewolucji wątku krajobra-
the new age in his work [...] Almost all the painters
who began to work between 1490 and 1510 are in some
way firmly rooted in tradition, a fact that is overlooked
by historians who, whether from ignorance or in the
interest of clarity, simplify the historical process”.
2 M. J. Friedlander, Die altniederlandische Ma-
lerei, Bd I—XIV, Berlin 1924—1937 oraz w wydaniu an-
gielskim: Early N etherlandish Painting, vol. I—VIII,
Brussels 1967—1972.
3 E. Panofsky, Early Netherlandish Painting, its
Origin and Character, Cambridge (Mass.). 1953.
87
PL ISSN 0071—‘6723
ELŻBIETA KRUPIŃSKA-PAŁAMARZ
PEJZAŻ W KRAKOWSKIM MALARSTWIE TABLICOWYM KOŃCA XV I POCZĄTKÓW
XVI WIEKU
(Między późnym średniowieczem a wczesnym Renesansem) *
W ostatnich badaniach naukowych coraz czę-
ściej daje się zauważyć wzrastające zaintereso-
wanie sztuką, powstałą na pograniczu dwóch stu-
leci, zbiegających się niejednokrotnie ze zmierz-
chem dawnej i narodzinami nowej formacji sty-
listycznej.
Te okresy pośrednie, jako najbardziej kontro-
wersyjne, stają się przedmiotem studiów, prac i
sesji naukowych. Wynikiem ich jest rzucenie świa-
tła na sporne dotychczas problemy lub też posta-
wienie nowych znaków zapytania, tak częstych
przy analizie twórczości artystycznej, będącej wy-
razem schyłkowości czy też nowatorstwa w za-
kresie formy. Szczególnie dyskutowany jest okres
przełomu wieków XV i XVI, jako wyjątkowo zróż-
nicowany — zwłaszcza w Polsce — pod względem
panujących poglądów filozoficznych, kultury, a
tym samym zawartości ideowo-formalnej dzieł
sztuki b
Krakowskie malarstwo tablicowe z czasów pa-
nowania Zygmunta I stwarza chyba największe,
w porównaniu z architekturą czy rzeźbą, trudno-
ści przy ustaleniu przynależności stylistycznej.
Jednym z istotnych motywów tego malarstwa jest
krajobraz, który, będąc tematem niniejszej pracy,
* Praca niniejsza była referowana na posiedzeniu Ko-
misji Teorii i Historii Sztuki Oddziału PAN w Krakowie
w dniu 16 czerwca 1977.
1 M. J. Friedlaender, Early Netherlandish Pain-
iing from Van Eyck to Bruegel, London 1956, s. 64: ,,Hi-
storians of art like to present the turn of the century
as an Epoch and begin a new chapter even when des-
cribing Northen painting. The familiar contrast Quattro-
cento and Cinąuecento in the South tempts us to make
a similar incision in the North [...] Not a single painter
of the sixteenth century combined all the features of
stanie się może elementem bardziej pomocnym
w dalszych badaniach nad klasyfikacją cechowej
twórczości malarzy krakowskich,
*
Pejzaż był wielokrotnie przedmiotem wszech-
stronnego zainteresowania zarówno jako niezależ-
ny, autonomiczny temat malarski, jak również
jako jeden z czynników, stanowiących o wartości,
często nie tylko artystycznej, obrazu. Przytaczanie
w tym miejscu większości prac poświęconych kraj-
obrazowi, jego historii i rozwojowi, czy też ko-
lejnym okresom, w których święcił największe
triumfy, przekracza ramy tej pracy. Bardziej ce-
lowe będzie więc ograniczenie się do podania pu-
blikacji najbardziej uznanych i cenionych oraz
pomocnych w zrozumieniu roli, jaką odgrywał
pejzaż w historii malarstwa europejskiego, a w
szczególności w końcu XV i początkach w. XVI.
Bez wątpienia można do nich zaliczyć prace
dwóch znakomitych badaczy: M. J. Friedlandera 2
i E. Panofsky’ego3, którzy w swych obszernych
studiach nad malarstwem wczesnoniderlandzkim
poświęcają wiele uwagi ewolucji wątku krajobra-
the new age in his work [...] Almost all the painters
who began to work between 1490 and 1510 are in some
way firmly rooted in tradition, a fact that is overlooked
by historians who, whether from ignorance or in the
interest of clarity, simplify the historical process”.
2 M. J. Friedlander, Die altniederlandische Ma-
lerei, Bd I—XIV, Berlin 1924—1937 oraz w wydaniu an-
gielskim: Early N etherlandish Painting, vol. I—VIII,
Brussels 1967—1972.
3 E. Panofsky, Early Netherlandish Painting, its
Origin and Character, Cambridge (Mass.). 1953.
87