DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.20405#0173
Hinweis: Dies ist eine zusätzlich gescannte Seite, um Farbkeil und Maßstab abbilden zu können.
0.5
1 cm
larstwa włoskiego w. XIII i XIV. W badaniach
dotychczasowych pomijano znaczenie importowa-
nych najczęściej z Bolonii i Italii północnej ko-
deksów prawniczych zdobionych inicjałami figu-
ralnymi i ornamentalnymi. Znamy egzemplarze
przechowywane w Gnieźnie, Poznaniu, a także w
Gdańsku. Można nawet uznać niektóre rękopisy
za dzieła miejscowe, wzorowane na przywożo-
nych 21.
Inny szlak wiódł artystów włoskich na Pół-
noc — przez Karyntię do księstw Górnej i Dolnej
Austrii, a także bardziej na wschód ku Słowacji,
ku południowym stokom Tatr. Dzieła tych wę-
drownych artystów znamy z malarstwa ścienne-
go 22. Jednak dekoracje wnętrz tworzyli również
malarze włoscy sprowadzeni przez dwór Andega-
wenów węgierskich. Siadami tego rodzaju kon-
taktów artystycznych są malowidła niepołomic-
kie 23.
Wersja czeska italianizmu została najwcześniej
wprowadzona na Śląsku w dziełach Mistrza Le-
gendy św. Jadwigi w r. 13 5 3 24. Pod wpływem
Mistrza Ołtarza Wyszobrodzkiego zastosował on
tzw. poszerzenie estrady przestrzennej obrazu,
ustawienie postaci na kilku planach i uproszczoną
wersję przestrzennych motywów architektonicz-
nych. Mistrz Graduału ołbińskiego z r. 1362 za-
stosował ponadto zmienione typy twarzy, odręb-
ną kolorystykę z użyciem zielonych odcieni w
karnacji twarzy, nasyconych różów skontrastowa-
nych z ciemnym błękitem oraz niewielkimi pla-
mami bieli i cynobru. Kształty architektury prze-
strzennej tworzącej baldachim i tło dla stojących
postaci pojawiają się około r. 1380 w malowidłach
ściennych kościoła N. Marii Panny w Toruniu 23.
Natomiast przestrzenne ujęcie „estrady” z tronu-
jącymi postaciami występuje w malowidłach re-
fektarza zamkowego w Lidzbarku Warmińskim 26.
Najważniejszą nowością w zakresie formy była u-
miejętność przezwyciężania dwuwymiarowości
kompozycji. O ile italianizm w wersji czeskiej po-
jawił się na Śląsku już w r. 1353, zatem bez żad-
nych opóźnień, o tyle na Pomorzu Wschodnim
występuje w czasach, gdy w Czechach rozwinął
się nowy kierunek artystyczny.
Dzięki wysiłkowi malarzy dworskich Pragi
wprowadzono bardziej realistyczne ujęcia postaci,
które stały się plastyczne, o niekiedy skróconych,
masywnych proporcjach, z deformowanymi rysa-
mi twarzy. Wyeliminowano kontur w tworzeniu
kompozycji, posługując się niemal wyłącznie mo-
delowaniem malarskim. Na Śląsku realizowali ta-
kie założenia artystyczne mistrzowie malowideł
ściennych z Małujowic, Strzegomia i Opola 27. Czę-
ściowo widoczne są one w malowanych skrzy-
dłach ołtarza z Bąkowa (ryc. 7) i miniaturze
21 W Gdar=Jl
się następującE
Mar F 77: Dec= cm
Ms 1861: Gral -
— o
na miejscu. OE
— ro
t h e r, Katalog —
t. II, s. 57, 59;=-
I. Błaszczyka. E co
W Gniezn E
17 iluminowani"
skich — por. Ii-b
Powiat gnieźrEi
Sławska; r<E
s. 54—56, il. 2=~
W Poznar=-
r.iepublikowan — m
Bonifacego WE
= M'
= TO
włoskich ręko;=_ę\i
U ją
Ms.
ki;
n
O
o
+-»
C
O
O
>
CD
O
oS
■ ech
niego: Le manuscrit du Decret de Gratian et les
oeuvres des Decretalistes dans les bibliotheąues polonai-
ses (Studia Gratiana, I, Bologna 1953).
22 O. D e m u s, Ein italienischer Wanderkiinstler an
der Donau (Osterreichische Zeitschrift fur Kunst und
Denkmalpflege, V, 1951, s. 47 i n.); N. R a s m o, Wand-
malerei in Siidtirol, Bożen 1973; M. P r o k o p p, Ita-
lienischer Einfluss in der Wandmalerei in Ungarn, im
XIV Jh [w:] Gotyckie malarstwo ścienne w Europie środ-
kowowschodniej, Poznań 1977, s. 43 i n. (tamże literatura
wcześniejsza).
23 B. Dąb-Kalinowska, Malowidła niepolomic-
kie a problem italianizmu w malarstwie Europy środko-
wej w 2 poi. XIV w. [w:] Gotyckie malarstwo ścienne...,
s. 51—63; E. Śnieżyńska-Stolot, Malarskie funda-
cje królowej Elżbiety Łokietkówny [w:] Gotyckie malar-
stwo ścienne..., s. 51—71.
24 Twórczość Mistrza Legendy św. Jadwigi — por.
Karłowska-Kamzowa, Malarstwo śląskie...
25 J. A. G ą s i o r o w s c y, Toruń, Warszawa 1963.
26 J. Domasłowski, Gotyckie malowidła ścien-
ne w zamku biskupim w Lidzbarku Warmińskim [w:]
Gotyckie zamki Polski północnej (Materiały sesji SHS
w Malborku 1977, w druku).
27 A. Karłowska-Kamzowa, Średniowieczne
polichromie ścienne na Śląsku opolskim, Katowice 1976,
s. nlb.; Katalog gotyckich malowideł ściennych w Polsce,
t. I, Polska południowo-wschodnia, oprać. A. Karłow-
ska-Kamzowa, J. Domasłowski, Warszawa 19S0,
45
dotychczasowych pomijano znaczenie importowa-
nych najczęściej z Bolonii i Italii północnej ko-
deksów prawniczych zdobionych inicjałami figu-
ralnymi i ornamentalnymi. Znamy egzemplarze
przechowywane w Gnieźnie, Poznaniu, a także w
Gdańsku. Można nawet uznać niektóre rękopisy
za dzieła miejscowe, wzorowane na przywożo-
nych 21.
Inny szlak wiódł artystów włoskich na Pół-
noc — przez Karyntię do księstw Górnej i Dolnej
Austrii, a także bardziej na wschód ku Słowacji,
ku południowym stokom Tatr. Dzieła tych wę-
drownych artystów znamy z malarstwa ścienne-
go 22. Jednak dekoracje wnętrz tworzyli również
malarze włoscy sprowadzeni przez dwór Andega-
wenów węgierskich. Siadami tego rodzaju kon-
taktów artystycznych są malowidła niepołomic-
kie 23.
Wersja czeska italianizmu została najwcześniej
wprowadzona na Śląsku w dziełach Mistrza Le-
gendy św. Jadwigi w r. 13 5 3 24. Pod wpływem
Mistrza Ołtarza Wyszobrodzkiego zastosował on
tzw. poszerzenie estrady przestrzennej obrazu,
ustawienie postaci na kilku planach i uproszczoną
wersję przestrzennych motywów architektonicz-
nych. Mistrz Graduału ołbińskiego z r. 1362 za-
stosował ponadto zmienione typy twarzy, odręb-
ną kolorystykę z użyciem zielonych odcieni w
karnacji twarzy, nasyconych różów skontrastowa-
nych z ciemnym błękitem oraz niewielkimi pla-
mami bieli i cynobru. Kształty architektury prze-
strzennej tworzącej baldachim i tło dla stojących
postaci pojawiają się około r. 1380 w malowidłach
ściennych kościoła N. Marii Panny w Toruniu 23.
Natomiast przestrzenne ujęcie „estrady” z tronu-
jącymi postaciami występuje w malowidłach re-
fektarza zamkowego w Lidzbarku Warmińskim 26.
Najważniejszą nowością w zakresie formy była u-
miejętność przezwyciężania dwuwymiarowości
kompozycji. O ile italianizm w wersji czeskiej po-
jawił się na Śląsku już w r. 1353, zatem bez żad-
nych opóźnień, o tyle na Pomorzu Wschodnim
występuje w czasach, gdy w Czechach rozwinął
się nowy kierunek artystyczny.
Dzięki wysiłkowi malarzy dworskich Pragi
wprowadzono bardziej realistyczne ujęcia postaci,
które stały się plastyczne, o niekiedy skróconych,
masywnych proporcjach, z deformowanymi rysa-
mi twarzy. Wyeliminowano kontur w tworzeniu
kompozycji, posługując się niemal wyłącznie mo-
delowaniem malarskim. Na Śląsku realizowali ta-
kie założenia artystyczne mistrzowie malowideł
ściennych z Małujowic, Strzegomia i Opola 27. Czę-
ściowo widoczne są one w malowanych skrzy-
dłach ołtarza z Bąkowa (ryc. 7) i miniaturze
21 W Gdar=Jl
się następującE
Mar F 77: Dec= cm
Ms 1861: Gral -
— o
na miejscu. OE
— ro
t h e r, Katalog —
t. II, s. 57, 59;=-
I. Błaszczyka. E co
W Gniezn E
17 iluminowani"
skich — por. Ii-b
Powiat gnieźrEi
Sławska; r<E
s. 54—56, il. 2=~
W Poznar=-
r.iepublikowan — m
Bonifacego WE
= M'
= TO
włoskich ręko;=_ę\i
U ją
Ms.
ki;
n
O
o
+-»
C
O
O
>
CD
O
oS
■ ech
niego: Le manuscrit du Decret de Gratian et les
oeuvres des Decretalistes dans les bibliotheąues polonai-
ses (Studia Gratiana, I, Bologna 1953).
22 O. D e m u s, Ein italienischer Wanderkiinstler an
der Donau (Osterreichische Zeitschrift fur Kunst und
Denkmalpflege, V, 1951, s. 47 i n.); N. R a s m o, Wand-
malerei in Siidtirol, Bożen 1973; M. P r o k o p p, Ita-
lienischer Einfluss in der Wandmalerei in Ungarn, im
XIV Jh [w:] Gotyckie malarstwo ścienne w Europie środ-
kowowschodniej, Poznań 1977, s. 43 i n. (tamże literatura
wcześniejsza).
23 B. Dąb-Kalinowska, Malowidła niepolomic-
kie a problem italianizmu w malarstwie Europy środko-
wej w 2 poi. XIV w. [w:] Gotyckie malarstwo ścienne...,
s. 51—63; E. Śnieżyńska-Stolot, Malarskie funda-
cje królowej Elżbiety Łokietkówny [w:] Gotyckie malar-
stwo ścienne..., s. 51—71.
24 Twórczość Mistrza Legendy św. Jadwigi — por.
Karłowska-Kamzowa, Malarstwo śląskie...
25 J. A. G ą s i o r o w s c y, Toruń, Warszawa 1963.
26 J. Domasłowski, Gotyckie malowidła ścien-
ne w zamku biskupim w Lidzbarku Warmińskim [w:]
Gotyckie zamki Polski północnej (Materiały sesji SHS
w Malborku 1977, w druku).
27 A. Karłowska-Kamzowa, Średniowieczne
polichromie ścienne na Śląsku opolskim, Katowice 1976,
s. nlb.; Katalog gotyckich malowideł ściennych w Polsce,
t. I, Polska południowo-wschodnia, oprać. A. Karłow-
ska-Kamzowa, J. Domasłowski, Warszawa 19S0,
45