DOI Artikel:
Karłowska-Kamzowa, Alicja: Kontakty artystyczne z Czechami w malarstwie gotyckim Śląska, Pomorza Wschodniego, Wielkopolski i Kujaw
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20405#0052
7. Skrzydło ołtarza z Bąkowa (fot. PKZ w Warszawie)
piona w Pradze przed rokiem 1409, i Biblia gnieź-
nieńska z r. 1414. Są to przykłady dzieł bogato
zdobionych. Ich dekoracja malarska prezentuje
najnowsze osiągnięcia iluminatorstwa czeskiego te-
go czasu 20.
Wymienione rękopisy są jedynymi znanymi
przykładami bezpośrednich kontaktów artystycz-
nych Wielkopolski i Kujaw ze środowiskiem ma-
larskim Czech i świadczą o poziomie wymagań
artystycznych fundatorów. W Wielkopolsce nato-
miast uchwytna jest ciągłość powiązań z malar-
stwem śląskim 2 połowy XIV i 1 połowy w. XV.
Była to kontynuacja nieprzerwanego związku obu
dzielnic, trwającego od początku powstania pań-
stwa piastowskiego, a szczególnie żywego w XIII
stuleciu.
PROBLEMATYKA ARTYSTYCZNA
Najwcześniej wprowadzono do malarstwa oma-
wianych terenów elementy italianizujące w wer-
sji czeskiej. Przed omówieniem tego zjawiska na-
leży przypomnieć, że nie była to jedyna droga
przenikania na tereny Europy środkowowschod-
niej problematyki artystycznej właściwej dla ma-
20 Biblia Sacra, syg. nr 19, S. C h o d y ń s k i, S. Li-
br o w s k i, Historia Biblioteki Kapituły Włocławskiej
(Kronika Diecezji Włocławskiej, XLIII/XLIV, 1949/50, s.
79, podają informację o pochodzeniu rkpsu (pergamin,
kart 447, wym. 41 X 29 cm, oprawa stara, deska, skóra.
Pismo kodeksowe) — zachował się jeden inicjał z przed-
stawieniem figuralnym fol. 42r (Liber Numerorum) o
wym. 5 X 515 cm. Wyobraża Mojżesza klęczącego przed
Bogiem Ojcem, ukazanym w popiersiu w lewym górnym
narożniku kompozycji. Ponadto inicjały ornamentalne fol.
19v, 32v, 55v, 68r, 87r, 88r, llOr, 126v, 143r, 157r, 161v,
171r, 176r, 180v, 185v, 186r, ,196r, 197r, 200r, 203r, 205r,
207r, 210r, 213r, 215r, 220r, 228r, 231r, 233r, 238r, 254r, 271r,
272r, 296v, 296r, 323v, 324r, 325v, 326v, 327r, 329v, 330r,
333v, 334r, 335v, 367r, 375r, 376r, 388r, v, 398r, 406v, 415v.
Na dolnym marginesie fol. 77r znajduje się rysunek
litery M(?). Brak inicjałów figuralnych utrudnia precy-
zyjne porównania formalne. Jednak typ floratury, tona-
cja kolorystyczna, poziom realizacji formalnej wskazują,
że był to luksusowy kodeks wykonany w skryptorium
praskim. Przy inicjale fol. 186v zastosowano rzadko uży-
wany, szczególny sposób stylizacji liści — jakby palmo-
wych, wąskich, znanych jedynie z Biblii Wacława IV
(por. J. Krasa, Rukopisy Vaclava IV, Praha 1971, il.
118). Skrócony schemat ujęcia przedstawienia Boga Ojca
przemawiającego do Mojżesza występuje jeszcze w Bi-
blii czeskiej z r. 1443 (Wiedeń, Biblioteka Narodowa, cod.
1181), por. J. Krasa, Stucle o rukopisech husitske doby
(Umeni 1974, il. 12). Natomiast formy floratur uproszczo-
nych „pochodzenia akantowego”, malowanych jednak
dość plastycznie, występują w Brewiarzu Benesza z Vald-
stejna (Praga, Biblioteka Uniwersytecka VI.G.6), wyko-
nanym około r. 1410 — por. J. Krasa, Kniźni malba
[w:] Ceske umeni goticke, Praha 1970, s. 298/299. Zwraca
on uwagę, że jeden z iluminatorów tego rękopisu, stosu-
jący bardziej agresywną kolorystykę, kontynuował nie-
które tendencje dworskich rękopisów lat dziewięćdzie-
siątych w. XIV, występujące w tej partii Biblii Wacła-
wa IV, gdzie m. in. stosowano opisaną „palmową” formę
floratury, taką samą, jaka znana jest z Biblii włocław-
skiej. Biblię gnieźnieńską Ms. 46 z 1414 r. dekorowało
także dwóch artystów, zostali oni określeni przez K r a-
s ę, Kniźni malba, s. 291.
44
piona w Pradze przed rokiem 1409, i Biblia gnieź-
nieńska z r. 1414. Są to przykłady dzieł bogato
zdobionych. Ich dekoracja malarska prezentuje
najnowsze osiągnięcia iluminatorstwa czeskiego te-
go czasu 20.
Wymienione rękopisy są jedynymi znanymi
przykładami bezpośrednich kontaktów artystycz-
nych Wielkopolski i Kujaw ze środowiskiem ma-
larskim Czech i świadczą o poziomie wymagań
artystycznych fundatorów. W Wielkopolsce nato-
miast uchwytna jest ciągłość powiązań z malar-
stwem śląskim 2 połowy XIV i 1 połowy w. XV.
Była to kontynuacja nieprzerwanego związku obu
dzielnic, trwającego od początku powstania pań-
stwa piastowskiego, a szczególnie żywego w XIII
stuleciu.
PROBLEMATYKA ARTYSTYCZNA
Najwcześniej wprowadzono do malarstwa oma-
wianych terenów elementy italianizujące w wer-
sji czeskiej. Przed omówieniem tego zjawiska na-
leży przypomnieć, że nie była to jedyna droga
przenikania na tereny Europy środkowowschod-
niej problematyki artystycznej właściwej dla ma-
20 Biblia Sacra, syg. nr 19, S. C h o d y ń s k i, S. Li-
br o w s k i, Historia Biblioteki Kapituły Włocławskiej
(Kronika Diecezji Włocławskiej, XLIII/XLIV, 1949/50, s.
79, podają informację o pochodzeniu rkpsu (pergamin,
kart 447, wym. 41 X 29 cm, oprawa stara, deska, skóra.
Pismo kodeksowe) — zachował się jeden inicjał z przed-
stawieniem figuralnym fol. 42r (Liber Numerorum) o
wym. 5 X 515 cm. Wyobraża Mojżesza klęczącego przed
Bogiem Ojcem, ukazanym w popiersiu w lewym górnym
narożniku kompozycji. Ponadto inicjały ornamentalne fol.
19v, 32v, 55v, 68r, 87r, 88r, llOr, 126v, 143r, 157r, 161v,
171r, 176r, 180v, 185v, 186r, ,196r, 197r, 200r, 203r, 205r,
207r, 210r, 213r, 215r, 220r, 228r, 231r, 233r, 238r, 254r, 271r,
272r, 296v, 296r, 323v, 324r, 325v, 326v, 327r, 329v, 330r,
333v, 334r, 335v, 367r, 375r, 376r, 388r, v, 398r, 406v, 415v.
Na dolnym marginesie fol. 77r znajduje się rysunek
litery M(?). Brak inicjałów figuralnych utrudnia precy-
zyjne porównania formalne. Jednak typ floratury, tona-
cja kolorystyczna, poziom realizacji formalnej wskazują,
że był to luksusowy kodeks wykonany w skryptorium
praskim. Przy inicjale fol. 186v zastosowano rzadko uży-
wany, szczególny sposób stylizacji liści — jakby palmo-
wych, wąskich, znanych jedynie z Biblii Wacława IV
(por. J. Krasa, Rukopisy Vaclava IV, Praha 1971, il.
118). Skrócony schemat ujęcia przedstawienia Boga Ojca
przemawiającego do Mojżesza występuje jeszcze w Bi-
blii czeskiej z r. 1443 (Wiedeń, Biblioteka Narodowa, cod.
1181), por. J. Krasa, Stucle o rukopisech husitske doby
(Umeni 1974, il. 12). Natomiast formy floratur uproszczo-
nych „pochodzenia akantowego”, malowanych jednak
dość plastycznie, występują w Brewiarzu Benesza z Vald-
stejna (Praga, Biblioteka Uniwersytecka VI.G.6), wyko-
nanym około r. 1410 — por. J. Krasa, Kniźni malba
[w:] Ceske umeni goticke, Praha 1970, s. 298/299. Zwraca
on uwagę, że jeden z iluminatorów tego rękopisu, stosu-
jący bardziej agresywną kolorystykę, kontynuował nie-
które tendencje dworskich rękopisów lat dziewięćdzie-
siątych w. XIV, występujące w tej partii Biblii Wacła-
wa IV, gdzie m. in. stosowano opisaną „palmową” formę
floratury, taką samą, jaka znana jest z Biblii włocław-
skiej. Biblię gnieźnieńską Ms. 46 z 1414 r. dekorowało
także dwóch artystów, zostali oni określeni przez K r a-
s ę, Kniźni malba, s. 291.
44