DOI Artikel:
Karłowska-Kamzowa, Alicja: Kontakty artystyczne z Czechami w malarstwie gotyckim Śląska, Pomorza Wschodniego, Wielkopolski i Kujaw
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20405#0054
8. Malowidło na ścianie wschodniej kościoła parafial-
nego w Ornecie (fot. IS PAN)
Ukrzyżowanie Mszału z r. 1381 (Wrocław, Biblio-
teka Uniwersytecka, syg. M 1134, fol. 126v).
Nurt realistyczny został zasymilowany na Po-
morzu Wschodnim stając się podstawą lokalnej
twórczości w ostatnim dwudziestoleciu w. XIV.
Ważnym dziełem tego zespołu jest malowidło z
Koronacją N. Marii Panny, wykonane na ścianie
wschodniej kościoła parafialnego w Ornecie (ryc.
8—10), który poświęcono w r. 1379. Przestrzenna
architektura tronu, malarska budowa kompozycji,
a nade wszystko typ twarzy męskiej po prawej
stronie wskazują jednoznacznie na czeską gene-
28 Dziękuję p. doc. M. Kutznerowi za poinformowa-
nie mnie o tych malowidłach. Znajdują się za ołtarzem,
nie są widoczne i dlatego oryginału, niestety, nie wi-
działam. O powstaniu tego ujęcia ikonograficznego por.
The International Styl the arts in Europę around 1400.
zę dzieła. Brak idealizacji, widoczny w ujęctu po-
staci Marii, a także 4 świętych dziewic w dolnej
części kompozycji, świadczy dowodnie, że nie po-
zbawiony indywidualności twórca realizował za-
łożenia stylu lat sześćdziesiątych i siedemdziesią-
tych w. XIV. Nie bez znaczenia może być, iż pra-
cował w czasach, gdy na Warmii rządził biskup
Henryk Sorbon, który m. in. poświęcał kościół w
Ornecie. Urodzony przypuszczalnie w Elblągu,
studiował w Pradze, pełnił funkcję sekretarza Ka-
rola IV w latach 1366—1373. Następnie został bi-
skupem warmińskim.
Trudno jednoznacznie określić, czy malowidła
z Ornety są dziełem malarza sprowadzonego z
Czech za pośrednictwem biskupa, czy tylko reali-
zującego kierunek artystyczny tam stworzony. Typ
twarzy Marii odbiega od ujęć czeskich. Schemat
ikonograficzny, posiadający genezę zachodnioeu-
ropejską, znany jest z realizacji datowanych na
koniec w. XIV. Nie wyklucza to jednak, że malo-
widło mogło powstać nieco wcześniej. Maria ko-
ronowana cesarską koroną występuje w XIV stu-
leciu rzadko 28, ale akcentowanie insygniów cesar-
skich w sztuce religijnej było szeroko stosowane
w luksemburskich Czechach.
Występowanie w tej kompozycji elementów
0 rozmaitej genezie, przy pewnym uproszczeniu
szczególnie dolnej partii kompozycji, wskazuje,
że może ona być dziełem malarza miejscowego.
Analogiczna realizacja tego nurtu artystycznego
występuje na wewnętrznych malowanych „skrzy-
dłach” Madonny szafkowej z Klonówki por. ryc.
11) — pozwala to datować malowidła z Ornety na
ostatnie piętnastolecie XIV w. W nieco inny spo-
sób tendencje realistyczne ujawniły się w malo-
widłach ściennych zachowanych w byłym domu
bractwa kupieckiego w Toruniu 29. Natomiast typ
twarzy męskiej o spiczastym owalu i krótkiej bro-
dzie, znany z Ornety, pojawi się w zbliżonej for-
mie jeszcze wielokrotnie w malarstwie tablicowym
tego terenu. Elementy realistyczne w wersji cze-
skiej, ograniczone do stylizacji postaci i sposobu
malowania, występowały w ołtarzu katedry we
Fromborku, w tzw. relikwiarzu kwidzyńskim (oby-
dwa zaginione), na malowanych skrzydłach bocz-
nych Madonn szafkowych z Klonówki (ryc. 11)
1 nieznanej miejscowości pomorskiej (obecnie w
Muzeum Cluny w Paryżu) oraz na niektórych
kwaterach poliptyku z kościoła N. Marii Panny
The Walters Art Gallery Baltimore, 1962, s. 37/38, il.
XXXII.
29 J. Domasłowski, Malowidła ścienne w to-
ruńskich średniowiecznych wnętrzach mieszczańskich
(Rocznik Muzeum w Toruniu, w druku).
46
nego w Ornecie (fot. IS PAN)
Ukrzyżowanie Mszału z r. 1381 (Wrocław, Biblio-
teka Uniwersytecka, syg. M 1134, fol. 126v).
Nurt realistyczny został zasymilowany na Po-
morzu Wschodnim stając się podstawą lokalnej
twórczości w ostatnim dwudziestoleciu w. XIV.
Ważnym dziełem tego zespołu jest malowidło z
Koronacją N. Marii Panny, wykonane na ścianie
wschodniej kościoła parafialnego w Ornecie (ryc.
8—10), który poświęcono w r. 1379. Przestrzenna
architektura tronu, malarska budowa kompozycji,
a nade wszystko typ twarzy męskiej po prawej
stronie wskazują jednoznacznie na czeską gene-
28 Dziękuję p. doc. M. Kutznerowi za poinformowa-
nie mnie o tych malowidłach. Znajdują się za ołtarzem,
nie są widoczne i dlatego oryginału, niestety, nie wi-
działam. O powstaniu tego ujęcia ikonograficznego por.
The International Styl the arts in Europę around 1400.
zę dzieła. Brak idealizacji, widoczny w ujęctu po-
staci Marii, a także 4 świętych dziewic w dolnej
części kompozycji, świadczy dowodnie, że nie po-
zbawiony indywidualności twórca realizował za-
łożenia stylu lat sześćdziesiątych i siedemdziesią-
tych w. XIV. Nie bez znaczenia może być, iż pra-
cował w czasach, gdy na Warmii rządził biskup
Henryk Sorbon, który m. in. poświęcał kościół w
Ornecie. Urodzony przypuszczalnie w Elblągu,
studiował w Pradze, pełnił funkcję sekretarza Ka-
rola IV w latach 1366—1373. Następnie został bi-
skupem warmińskim.
Trudno jednoznacznie określić, czy malowidła
z Ornety są dziełem malarza sprowadzonego z
Czech za pośrednictwem biskupa, czy tylko reali-
zującego kierunek artystyczny tam stworzony. Typ
twarzy Marii odbiega od ujęć czeskich. Schemat
ikonograficzny, posiadający genezę zachodnioeu-
ropejską, znany jest z realizacji datowanych na
koniec w. XIV. Nie wyklucza to jednak, że malo-
widło mogło powstać nieco wcześniej. Maria ko-
ronowana cesarską koroną występuje w XIV stu-
leciu rzadko 28, ale akcentowanie insygniów cesar-
skich w sztuce religijnej było szeroko stosowane
w luksemburskich Czechach.
Występowanie w tej kompozycji elementów
0 rozmaitej genezie, przy pewnym uproszczeniu
szczególnie dolnej partii kompozycji, wskazuje,
że może ona być dziełem malarza miejscowego.
Analogiczna realizacja tego nurtu artystycznego
występuje na wewnętrznych malowanych „skrzy-
dłach” Madonny szafkowej z Klonówki por. ryc.
11) — pozwala to datować malowidła z Ornety na
ostatnie piętnastolecie XIV w. W nieco inny spo-
sób tendencje realistyczne ujawniły się w malo-
widłach ściennych zachowanych w byłym domu
bractwa kupieckiego w Toruniu 29. Natomiast typ
twarzy męskiej o spiczastym owalu i krótkiej bro-
dzie, znany z Ornety, pojawi się w zbliżonej for-
mie jeszcze wielokrotnie w malarstwie tablicowym
tego terenu. Elementy realistyczne w wersji cze-
skiej, ograniczone do stylizacji postaci i sposobu
malowania, występowały w ołtarzu katedry we
Fromborku, w tzw. relikwiarzu kwidzyńskim (oby-
dwa zaginione), na malowanych skrzydłach bocz-
nych Madonn szafkowych z Klonówki (ryc. 11)
1 nieznanej miejscowości pomorskiej (obecnie w
Muzeum Cluny w Paryżu) oraz na niektórych
kwaterach poliptyku z kościoła N. Marii Panny
The Walters Art Gallery Baltimore, 1962, s. 37/38, il.
XXXII.
29 J. Domasłowski, Malowidła ścienne w to-
ruńskich średniowiecznych wnętrzach mieszczańskich
(Rocznik Muzeum w Toruniu, w druku).
46