DOI Artikel:
Karłowska-Kamzowa, Alicja: Kontakty artystyczne z Czechami w malarstwie gotyckim Śląska, Pomorza Wschodniego, Wielkopolski i Kujaw
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20405#0069
go wyobrażenia mogły wpłynąć ujęcia stosowane
na tym terenie.
Do zespołu tematów najczęściej przedstawia-
nych w malowidłach śląskich należy Sąd Ostate-
czny, który uzupełniano często przedstawieniami
towarzyszącymi. Zupełnie wyjątkowo w Strzel-
cach pod Sobótką ukazano na ścianie wschodniej,
w miejscu dobrze widocznym z całego niewielkie-
go wnętrza kościoła, paszczę Lewiatana. W jej
wnętrzu przebywają ludzie różnych stanów, a tak-
że skąpiec, nalewająca z beczki piwo szynkarka
i gracze w kości (ryc. 29). To wyobrażenie wywo-
dzące się z ilustracji traktatów moralizujących,
znane jest także z malowideł ściennych w Pićinie
w Czechach, wykonanych przed połową r. 1350.
Malowidła strzeleckie datowane są na 3 ćwierć w.
XIV, bliżej r. 1350 W
Innym przejawem wpływu Czech na Śląsk w
zakresie kultu religijnego są wyobrażenia żywota
św. Katarzyny. Rozwój jej kultu w Pradze na
dworze Karola IV i na Uniwersytecie, którego
była patronką, jest znany, podobnie jak utwory
literackie pisane na jej temat. Jednak właśnie w
Modliszowie pod Wałbrzychem zachował się ilu-
strowany cykl wyobrażeń jej żywota, pasji i pod-
niesienia ciała przez anioły na Górę Synaj. Wy-
konany został przypuszczalnie przez ten sam war-
sztat malarski co dekoracja malarska chóru ko-
ścioła w Kałkowie — w ostatnim piętnastoleciu
w. XIV. W tych ostatnich malowidłach widoczne
są również formalne ślady inspiracji czeskich54 55.
Upoważnia to do przypuszczenia, że zleceniodaw-
com i wykonawcom tego dzieła nieobca była reli-
gijno-literacka i artystyczna twórczość czeska.
Zdaniem J. Krasy podobną genezę miało wy-
obrażenie św. Jadwigi umieszczone w Kodeksie
lubińskim z r. 1353, wzorowane na malowidle z
kościoła Św. Tomasza w Pradze56. Teza ta po-
wszechnie została przyjęta, bowiem związek przed-
stawień jest rzeczywiście bardzo bliski. Jak to
wcześniej napisała już V. Dvorakova, mogło być
54 Pićin, Kościół NMP —• malowidło wykonane przed
połową w. XIV, (prac. zbiór.: Goticka nastenna malba
v Zemich Ceskych, Praha 1953, ił. 152.
55 O kulcie św. Katarzyny por. A. Sławska [w:]
Polskie wierszowane legendy średniowieczne, Wrocław
1962, s. 331 i n. Dr K. Stejskal z Pragi zwrócił uwagę na
podobieństwo w ujęciach niektórych postaci w malowi-
dłach kałkowskich i miniaturach wacławowskich. O
związkach malowideł modliszowskich i kałkowskich por.
A. Karłowska-Kamzowa, Średniowieczne poli-
chromie..., s.nlb.
56 V. D v o r a k o v a, Pokład u sv. Tomasa (Dejiny a
soucasnosti, X, 1968, s. 2); Krasa [w:] Der Hedwigs-
-Codex, s. 16, 17.
57 Kowalewicz, o.c., s. 55.
26. Malowidło ścienne w chórze kościoła w Trebośicach,
ściana wschodnia (fot. Ustav pro teoria dejiny umeni,
Praga)
jednak odwrotnie: twórca malowidła praskiego
wzorował się na miniaturze śląskiej. Na Śląsku
powstały nie tylko różne wersje żywotów św. Ja-
dwigi, ale w w. XIV także bogata i różnorodna
twórczość poetycka. Właśnie ze Śląska rymowa-
ne sekwencje i oficja przejmowano w Czechach,
a także na innych ziemiach piastowskich i Pomo-
rzu Wschodnim57. Rozpatrując problem genezy
przedstawienia z takiej perspektywy bardziej uza-
sadnione wydaje się uznanie, że obraz św. Jadwi-
gi w welonie wdowim, z figurą Marii w dłoni po-
wstał pierwotnie na Śląsku. Jedynym elementem
61
na tym terenie.
Do zespołu tematów najczęściej przedstawia-
nych w malowidłach śląskich należy Sąd Ostate-
czny, który uzupełniano często przedstawieniami
towarzyszącymi. Zupełnie wyjątkowo w Strzel-
cach pod Sobótką ukazano na ścianie wschodniej,
w miejscu dobrze widocznym z całego niewielkie-
go wnętrza kościoła, paszczę Lewiatana. W jej
wnętrzu przebywają ludzie różnych stanów, a tak-
że skąpiec, nalewająca z beczki piwo szynkarka
i gracze w kości (ryc. 29). To wyobrażenie wywo-
dzące się z ilustracji traktatów moralizujących,
znane jest także z malowideł ściennych w Pićinie
w Czechach, wykonanych przed połową r. 1350.
Malowidła strzeleckie datowane są na 3 ćwierć w.
XIV, bliżej r. 1350 W
Innym przejawem wpływu Czech na Śląsk w
zakresie kultu religijnego są wyobrażenia żywota
św. Katarzyny. Rozwój jej kultu w Pradze na
dworze Karola IV i na Uniwersytecie, którego
była patronką, jest znany, podobnie jak utwory
literackie pisane na jej temat. Jednak właśnie w
Modliszowie pod Wałbrzychem zachował się ilu-
strowany cykl wyobrażeń jej żywota, pasji i pod-
niesienia ciała przez anioły na Górę Synaj. Wy-
konany został przypuszczalnie przez ten sam war-
sztat malarski co dekoracja malarska chóru ko-
ścioła w Kałkowie — w ostatnim piętnastoleciu
w. XIV. W tych ostatnich malowidłach widoczne
są również formalne ślady inspiracji czeskich54 55.
Upoważnia to do przypuszczenia, że zleceniodaw-
com i wykonawcom tego dzieła nieobca była reli-
gijno-literacka i artystyczna twórczość czeska.
Zdaniem J. Krasy podobną genezę miało wy-
obrażenie św. Jadwigi umieszczone w Kodeksie
lubińskim z r. 1353, wzorowane na malowidle z
kościoła Św. Tomasza w Pradze56. Teza ta po-
wszechnie została przyjęta, bowiem związek przed-
stawień jest rzeczywiście bardzo bliski. Jak to
wcześniej napisała już V. Dvorakova, mogło być
54 Pićin, Kościół NMP —• malowidło wykonane przed
połową w. XIV, (prac. zbiór.: Goticka nastenna malba
v Zemich Ceskych, Praha 1953, ił. 152.
55 O kulcie św. Katarzyny por. A. Sławska [w:]
Polskie wierszowane legendy średniowieczne, Wrocław
1962, s. 331 i n. Dr K. Stejskal z Pragi zwrócił uwagę na
podobieństwo w ujęciach niektórych postaci w malowi-
dłach kałkowskich i miniaturach wacławowskich. O
związkach malowideł modliszowskich i kałkowskich por.
A. Karłowska-Kamzowa, Średniowieczne poli-
chromie..., s.nlb.
56 V. D v o r a k o v a, Pokład u sv. Tomasa (Dejiny a
soucasnosti, X, 1968, s. 2); Krasa [w:] Der Hedwigs-
-Codex, s. 16, 17.
57 Kowalewicz, o.c., s. 55.
26. Malowidło ścienne w chórze kościoła w Trebośicach,
ściana wschodnia (fot. Ustav pro teoria dejiny umeni,
Praga)
jednak odwrotnie: twórca malowidła praskiego
wzorował się na miniaturze śląskiej. Na Śląsku
powstały nie tylko różne wersje żywotów św. Ja-
dwigi, ale w w. XIV także bogata i różnorodna
twórczość poetycka. Właśnie ze Śląska rymowa-
ne sekwencje i oficja przejmowano w Czechach,
a także na innych ziemiach piastowskich i Pomo-
rzu Wschodnim57. Rozpatrując problem genezy
przedstawienia z takiej perspektywy bardziej uza-
sadnione wydaje się uznanie, że obraz św. Jadwi-
gi w welonie wdowim, z figurą Marii w dłoni po-
wstał pierwotnie na Śląsku. Jedynym elementem
61