DOI Artikel:
Szablowski, Jerzy: Z badań nad flamandzkimi tapiseriami krajobrazowo-zwierzęcymi z w. XVI: (Arras w zamku Osthouse koło Kolmaru)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20405#0133
6. Arras z indykami, Bruksela, trzecia ćwierć w. XVI, Kraków, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu (fot. Ł.
Schuster)
wydarzenia. Oto z gęstwiny leśnej po lewej stro-
nie tkaniny wypada lis i rzuca się na stadko dzikich
gęsi, które podrywają się i uciekają w popłochu w
kierunku pobliskiego jeziorka. Przedstawiony rów-
nież na planie środkowym jelonek odwraca głowę
jakby dla sprawdzenia przyczyny hałasu. Wszyst-
kie pokazane w arrasie zwierzęta prezentują w
znacznej mierze charakterystyczne dla danego ga-
tunku cechy fizyczne, ujęte są poprawnie w po-
zach i ruchach dostosowanych do sytuacji, w ja-
kiej się znalazły, pozostają na ogół w prawidło-
wych proporcjach do otaczającego je krajobrazu,
lecz barwa upierzenia nie zawsze jest zgodna ze
stanem faktycznym.
Piękną ozdobę arrasu tworzy szeroka, bogato
ornamentowana bordiura, obramiająca tkaninę ze
wszystkich stron. Jej pasy gęsto wypełniają umie-
szczone w lekkich pergolach, stojące lub siedzące
postacie niewieście, uosabiające cnoty teologiczne
i inne personifikacje o charakterze moralizator-
skim, a także kosze i wazony z bukietami owoców
i kwiatów, którym towarzyszą pary drapieżnych
ptaków 20. Wszystkie elementy obramienia są roz-
pięte na delikatnym stelażu z listew jakby z bla-
chy wyciętych. Bordiurę ujmują z obu stron wąs-
kie szlaki wypełnione plecionką z gałązkami kwia-
20 Profesor Medwecka-Kornasiowa rozpoznała tutaj
m. in. winorośl właściwą (Vitis vinifera), pigwę pospoli-
tą (Cydonia oblonga), zawilec gajowy (Anemone nemo-
rosa), barwinek (Minca sp.), dzwonek wielkokwiatowy
towymi. Co znajduje się w górnym pasie bordiu-
ry — z powodu „trwałego” jej zawinięcia nie da
się na razie ustalić 21. Większość postaci niewieś-
cich łatwo zidentyfikować na podstawie widnie-
jących nad nimi lub poniżej majuskułowych
napisów objaśniających. W jednym przypadku na-
pisu brak i nigdy go tam nie było, w jednym ist-
niał, lecz został wraz z dolną częścią postaci zni-
szczony w czasie ostatniej wojny. Złączone z ty-
mi dwiema figurami atrybuty nie wyjaśniają nie-
stety w sposób jednoznaczny ich treści ikonogra-
ficznych. Na lewym pasie bocznym widnieje stoją-
ca niewiasta w wieńcu liściastym na głowie, trzy-
mająca palmę i koronę: ponad nią tabliczka z na-
pisem GLORIA — Sława (ryc. 2 i 4). Odpowia-
da jej na prawym pasie postać w pozie również
stojącej, z aureolą promienistą wokół głowy, z
ręką lewą złożoną na piersi, a prawą podniesioną
ku górze i wskazującą na niebo (ryc. 3). Czy wy-
obraża ona Nadzieję, trudno powiedzieć. Byłoby
to mało prawdopodobne, gdyby okazało się, iż
owa postać ze zniszczonym podpisem przedsta-
wia istotnie SPES — Nadzieję, jak to poniżej z
całą zresztą ostrożnością sugeruję. A może, jako
przeciwstawienie Glorii ziemskiej, personifikuje
ona „Chwałę niebiańską” (Gloria aeterna)? W le-
(■Campanula medium), malwę?, śliwę domową (Prunus
domestica)?, kłos żyta uprawnego (Secale cereale), szcza-
wik zajęczy (Oxalis acetosella).
21 Zob. przypis 16 niniejszej pracy.
125
Schuster)
wydarzenia. Oto z gęstwiny leśnej po lewej stro-
nie tkaniny wypada lis i rzuca się na stadko dzikich
gęsi, które podrywają się i uciekają w popłochu w
kierunku pobliskiego jeziorka. Przedstawiony rów-
nież na planie środkowym jelonek odwraca głowę
jakby dla sprawdzenia przyczyny hałasu. Wszyst-
kie pokazane w arrasie zwierzęta prezentują w
znacznej mierze charakterystyczne dla danego ga-
tunku cechy fizyczne, ujęte są poprawnie w po-
zach i ruchach dostosowanych do sytuacji, w ja-
kiej się znalazły, pozostają na ogół w prawidło-
wych proporcjach do otaczającego je krajobrazu,
lecz barwa upierzenia nie zawsze jest zgodna ze
stanem faktycznym.
Piękną ozdobę arrasu tworzy szeroka, bogato
ornamentowana bordiura, obramiająca tkaninę ze
wszystkich stron. Jej pasy gęsto wypełniają umie-
szczone w lekkich pergolach, stojące lub siedzące
postacie niewieście, uosabiające cnoty teologiczne
i inne personifikacje o charakterze moralizator-
skim, a także kosze i wazony z bukietami owoców
i kwiatów, którym towarzyszą pary drapieżnych
ptaków 20. Wszystkie elementy obramienia są roz-
pięte na delikatnym stelażu z listew jakby z bla-
chy wyciętych. Bordiurę ujmują z obu stron wąs-
kie szlaki wypełnione plecionką z gałązkami kwia-
20 Profesor Medwecka-Kornasiowa rozpoznała tutaj
m. in. winorośl właściwą (Vitis vinifera), pigwę pospoli-
tą (Cydonia oblonga), zawilec gajowy (Anemone nemo-
rosa), barwinek (Minca sp.), dzwonek wielkokwiatowy
towymi. Co znajduje się w górnym pasie bordiu-
ry — z powodu „trwałego” jej zawinięcia nie da
się na razie ustalić 21. Większość postaci niewieś-
cich łatwo zidentyfikować na podstawie widnie-
jących nad nimi lub poniżej majuskułowych
napisów objaśniających. W jednym przypadku na-
pisu brak i nigdy go tam nie było, w jednym ist-
niał, lecz został wraz z dolną częścią postaci zni-
szczony w czasie ostatniej wojny. Złączone z ty-
mi dwiema figurami atrybuty nie wyjaśniają nie-
stety w sposób jednoznaczny ich treści ikonogra-
ficznych. Na lewym pasie bocznym widnieje stoją-
ca niewiasta w wieńcu liściastym na głowie, trzy-
mająca palmę i koronę: ponad nią tabliczka z na-
pisem GLORIA — Sława (ryc. 2 i 4). Odpowia-
da jej na prawym pasie postać w pozie również
stojącej, z aureolą promienistą wokół głowy, z
ręką lewą złożoną na piersi, a prawą podniesioną
ku górze i wskazującą na niebo (ryc. 3). Czy wy-
obraża ona Nadzieję, trudno powiedzieć. Byłoby
to mało prawdopodobne, gdyby okazało się, iż
owa postać ze zniszczonym podpisem przedsta-
wia istotnie SPES — Nadzieję, jak to poniżej z
całą zresztą ostrożnością sugeruję. A może, jako
przeciwstawienie Glorii ziemskiej, personifikuje
ona „Chwałę niebiańską” (Gloria aeterna)? W le-
(■Campanula medium), malwę?, śliwę domową (Prunus
domestica)?, kłos żyta uprawnego (Secale cereale), szcza-
wik zajęczy (Oxalis acetosella).
21 Zob. przypis 16 niniejszej pracy.
125