DOI Artikel:
Szablowski, Jerzy: Z badań nad flamandzkimi tapiseriami krajobrazowo-zwierzęcymi z w. XVI: (Arras w zamku Osthouse koło Kolmaru)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20405#0147
belsa, jednego z czołowych tkaczy brukselskich
drugiej połowy w. XVI 53. Dostrzegamy je m. im.
w serii arrasów z „Historią Romulusa i Remusa”
w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu (ozna-
czonej tam jako seria VIII)54 (ryc. 16), w serii
„Siedmiu cnót” w tych samych zbiorach (seria
XVII)55 (ryc. 17), w serii „Dziejów Mojżesza”
w California Pałace of the Legion of Honor w San
Francisco 56. W ostatnich dziesiątkach w. XVI ten
sposób komponowania bordiur nadal się utrzymu-
je, lecz degeneruje się coraz częściej oraz zatraca
swe wysokie walory dekoracyjne i artystyczne.
Do tego typu bordiur, i to pochodzących z okresu
pełnego ich rozkwitu, należy bezsprzecznie opra-
wa arrasu z indykami w zamku w Osthouse —
jest ona szczególnie bliska bordiurom stosowa-
nym w atelier Fransa Geubelsa. Czyżby tkanina
ta wyszła z warsztatu tego mistrza, który rozwi-
jał niezwykle żywą produkcję, cenioną zarówno
na krajowym, jak i na zagranicznym rynku tapi-
seryjnym, i to nie tylko dzięki poważnym zale-
tom artystycznym, lecz również dzięki rozmaito-
ści przedstawionych tematów? Wydaje się to wy-
soce prawdopodobne.
Arras z Osthouse nie posiada obecnie żadnych
znaków miejskich i warsztatowych, które pozwo-
liłyby na dokładne określenie miejsca jego wyko-
nania i osób jego wykonawców. Nie dysponując
danymi historycznymi i znakami tkackimi, poru-
szamy się — gdy idzie o osobę projektanta środ-
kowego pola arrasu w Osthouse i projektanta je-
go bordiury oraz tkacza, który nadał ostateczną
postać tkaninie — jedynie w przypuszczeniach.
Biorąc pod uwagę nieprzeciętny poziom artystycz-
ny i techniczny arrasu, musimy w każdym razie
umieścić go w jednej z głównych brukselskich pra-
cowni z trzeciej ćwierci w. XVI. Pewna okazałość
i reprezentacyjność tkaniny zdają się wskazywać,
iż nie została ona utkana jako oddzielny egzem-
plarz, lecz że stanowiła część większej serii wer-
diur ze zwierzętami. Być może, iż wypłyną i one
kiedyś na światło dzienne. Choć nie udało się nam
wyjaśnić beiz reszty wszystkich problemów zwią-
zanych z tym obiektem, sądzimy, iż wydobycie go
z zapomnienia i wprowadzenie do badań nad go-
beliniarstwem flamandzkim było w pełni uzasad-
nione. Do zespołu arrasów wawelskich i borromej-
skich dołącza się arras w Osthouse — okaz pięk-
ny i podobnie jak tamte, mimo różnych związków
i zależności, skomponowany w sposób indywidu-
alny.
A PROPOS DES RECHERCHES SUR LES YERDl RES A ANIMAUX FLAMANDES DU XVI SIECLE
(Une tapisserie du chateau cTOsthouse pres de Colmar)
La presente etude a pour sujet une verdure a ani-
maux, inconnue pour la science, du chateau d’Osthouse
en Alsace, qui est propriete de la familie Zorn de Bu-
lach depuis le XIVe siecle. Cette tapisserie a ete appor-
tee en dot par Louise, mere de Stanisław, proprietaire
actuel du chateau, en premieres noces la baronne Zorn de
Bulach, en secondes noces la baronne de Sonnenberg, filie
du comte Orłowski. Conformement a ses informations la
tapisserie a ete achetee en 1923 par son pere Mieczy-
sław, proprietaire de Montmelian sur la Seine. La pro-
venance anterieure ne lui est pas pourtant connue.
La verdure d’Osthouse (fig. 1) faite en laine est assez
grandę (haut. environ 405 cm, larg. 457 cm), de texture
moyennant compacte a raison de 7 fils de chaine par
cm. Son etat de conservation est en generał bon, seule
la bordure inferieure a ete serieusement endommagee
53 Ma h 1, o. c., s. 8; E. D u v e r g e r, Tapijtwerk
uit het atelier van Frans Geubels (De bloeitijd van de
vlaamse tapijtkunst. Internationaal Colloąuium 23—25 Mei
1961, Brussel 1969, s. 91—92, 196—200); M. Roethlis-
berger, Deux tentures bruxelloises du milieu du XVIe
siecle (Oud Holland, Nr. 2/3, Jahrgang LXXXVI, Am-
sterdam 1971, s. 89).
pendant la derniere guerre. Le panneau central com-
prend un paysage a vegetation exuberante ou un dindon
et une dinde semblent etre des acteurs principaux de
cette scene ayant pour figurants d’autres representants du
monde des animaux (lezard, faisan, cerf, pie, renard
poursuivant une volee d’oies sauvages). Une large bor-
dure, richement decoree, formę un bel encadrement
de la tapisserie. Elle est garnie de figures de femmes,
placees dans de legeres pergoles, qui soit personni-
fient des vertus theologiques, soit sont des allego-
ries de caractere moralisateur. On y trouve en plus
des paniers et des vases de fleurs et de fruits, accom-
pagnes de paires d’oiseaux rapaces (fig. 2i—5). La ver-
dure d’Osthouse datę de la periode ulterieure de l’epa-
nouissement de l’art du tissage bruxellois qui embrasse
les annees 60 et 70 du XVIe siecle. Elle decele en meme
54 Reprod. M a h 1, o. c., fig. 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16.
55 L. B a 1 d a s s, Die Wiener Gobelinsammlung,
Wien 1920, s. 2—6, nr 46—52.
56 Reprod. Roethlisberger, Deux tentures...,
fig. 1, 5, 9, 13, 16, 19,
139
drugiej połowy w. XVI 53. Dostrzegamy je m. im.
w serii arrasów z „Historią Romulusa i Remusa”
w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu (ozna-
czonej tam jako seria VIII)54 (ryc. 16), w serii
„Siedmiu cnót” w tych samych zbiorach (seria
XVII)55 (ryc. 17), w serii „Dziejów Mojżesza”
w California Pałace of the Legion of Honor w San
Francisco 56. W ostatnich dziesiątkach w. XVI ten
sposób komponowania bordiur nadal się utrzymu-
je, lecz degeneruje się coraz częściej oraz zatraca
swe wysokie walory dekoracyjne i artystyczne.
Do tego typu bordiur, i to pochodzących z okresu
pełnego ich rozkwitu, należy bezsprzecznie opra-
wa arrasu z indykami w zamku w Osthouse —
jest ona szczególnie bliska bordiurom stosowa-
nym w atelier Fransa Geubelsa. Czyżby tkanina
ta wyszła z warsztatu tego mistrza, który rozwi-
jał niezwykle żywą produkcję, cenioną zarówno
na krajowym, jak i na zagranicznym rynku tapi-
seryjnym, i to nie tylko dzięki poważnym zale-
tom artystycznym, lecz również dzięki rozmaito-
ści przedstawionych tematów? Wydaje się to wy-
soce prawdopodobne.
Arras z Osthouse nie posiada obecnie żadnych
znaków miejskich i warsztatowych, które pozwo-
liłyby na dokładne określenie miejsca jego wyko-
nania i osób jego wykonawców. Nie dysponując
danymi historycznymi i znakami tkackimi, poru-
szamy się — gdy idzie o osobę projektanta środ-
kowego pola arrasu w Osthouse i projektanta je-
go bordiury oraz tkacza, który nadał ostateczną
postać tkaninie — jedynie w przypuszczeniach.
Biorąc pod uwagę nieprzeciętny poziom artystycz-
ny i techniczny arrasu, musimy w każdym razie
umieścić go w jednej z głównych brukselskich pra-
cowni z trzeciej ćwierci w. XVI. Pewna okazałość
i reprezentacyjność tkaniny zdają się wskazywać,
iż nie została ona utkana jako oddzielny egzem-
plarz, lecz że stanowiła część większej serii wer-
diur ze zwierzętami. Być może, iż wypłyną i one
kiedyś na światło dzienne. Choć nie udało się nam
wyjaśnić beiz reszty wszystkich problemów zwią-
zanych z tym obiektem, sądzimy, iż wydobycie go
z zapomnienia i wprowadzenie do badań nad go-
beliniarstwem flamandzkim było w pełni uzasad-
nione. Do zespołu arrasów wawelskich i borromej-
skich dołącza się arras w Osthouse — okaz pięk-
ny i podobnie jak tamte, mimo różnych związków
i zależności, skomponowany w sposób indywidu-
alny.
A PROPOS DES RECHERCHES SUR LES YERDl RES A ANIMAUX FLAMANDES DU XVI SIECLE
(Une tapisserie du chateau cTOsthouse pres de Colmar)
La presente etude a pour sujet une verdure a ani-
maux, inconnue pour la science, du chateau d’Osthouse
en Alsace, qui est propriete de la familie Zorn de Bu-
lach depuis le XIVe siecle. Cette tapisserie a ete appor-
tee en dot par Louise, mere de Stanisław, proprietaire
actuel du chateau, en premieres noces la baronne Zorn de
Bulach, en secondes noces la baronne de Sonnenberg, filie
du comte Orłowski. Conformement a ses informations la
tapisserie a ete achetee en 1923 par son pere Mieczy-
sław, proprietaire de Montmelian sur la Seine. La pro-
venance anterieure ne lui est pas pourtant connue.
La verdure d’Osthouse (fig. 1) faite en laine est assez
grandę (haut. environ 405 cm, larg. 457 cm), de texture
moyennant compacte a raison de 7 fils de chaine par
cm. Son etat de conservation est en generał bon, seule
la bordure inferieure a ete serieusement endommagee
53 Ma h 1, o. c., s. 8; E. D u v e r g e r, Tapijtwerk
uit het atelier van Frans Geubels (De bloeitijd van de
vlaamse tapijtkunst. Internationaal Colloąuium 23—25 Mei
1961, Brussel 1969, s. 91—92, 196—200); M. Roethlis-
berger, Deux tentures bruxelloises du milieu du XVIe
siecle (Oud Holland, Nr. 2/3, Jahrgang LXXXVI, Am-
sterdam 1971, s. 89).
pendant la derniere guerre. Le panneau central com-
prend un paysage a vegetation exuberante ou un dindon
et une dinde semblent etre des acteurs principaux de
cette scene ayant pour figurants d’autres representants du
monde des animaux (lezard, faisan, cerf, pie, renard
poursuivant une volee d’oies sauvages). Une large bor-
dure, richement decoree, formę un bel encadrement
de la tapisserie. Elle est garnie de figures de femmes,
placees dans de legeres pergoles, qui soit personni-
fient des vertus theologiques, soit sont des allego-
ries de caractere moralisateur. On y trouve en plus
des paniers et des vases de fleurs et de fruits, accom-
pagnes de paires d’oiseaux rapaces (fig. 2i—5). La ver-
dure d’Osthouse datę de la periode ulterieure de l’epa-
nouissement de l’art du tissage bruxellois qui embrasse
les annees 60 et 70 du XVIe siecle. Elle decele en meme
54 Reprod. M a h 1, o. c., fig. 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16.
55 L. B a 1 d a s s, Die Wiener Gobelinsammlung,
Wien 1920, s. 2—6, nr 46—52.
56 Reprod. Roethlisberger, Deux tentures...,
fig. 1, 5, 9, 13, 16, 19,
139