DOI Artikel:
Gryglewicz, Tomasz: Termin "groteska" a sztuki plastycne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20537#0034
11. Honore Daumier, Koszmar Mimi. Chiarivari, Actualites (wg G.
Z i 11 e r, Honore Daumier, Dresden 1957)
wieku XV i XVI, bądź rokokowej, „romańskiej"
linii maskaradowej, bądź do protoekspresjonizirm
Goi i Daumier a.
Z powyższego przeglądu najważniejszej lite-
ratury przedmiotu i z próby określenia przekazu
groteskowego w sztukach wizualnych wynika pa-
rę ważnych wniosków:
1. Groteską jest dzieło sztuki o określonej iko-
nografii i formie.
2. Podstawową jednostką ikondczną groteski
jest postać groteskowa ukonstytuowana na dwu
zasadach: hybrydacji — czyli łączenia części lu-
dzi, zwierząt, roślin i martwych przedmiotów
(typ monstrualny) — i groteskowej deformacji
(typ karykaturalny).
3. Warunkiem koniecznym dla zaistnienia
przekazu groteskowego jest połączenie w jednym
przedstawieniu elementów przerażających i śmie-
sznych (stąd płynie czarny, absurdalny humor
groteski). Przewaga jednego lub drugiego elemen-
tu prowadzi do dwu rodzajów groteski: fanta-
stycznej lub satyrycznej z przeciwstawnymi so-
bie postaciami demona i błazna.
4. Funkcją groteski jest rozładowanie napię-
cia psychicznego powstałego na skutek bądź lęku,
bądź ograniczeń płynących ze zbyt sztywnej i hie-
rarchicznej struktury społecznej, politycznej, oby-
czajowej, estetycznej itp.
5. Groteska wywodzi się ze świąt typu kar-
nawałowego.
6. Formę groteskową określa jej funkcja de-
koracyjna w przekazie wizualnym i marginalne
miejsce w przestrzeni obrazu.
7. Groteskowe obrazowanie charakterystyczne
jest dla epok wielkich kryzysów kulturowych i cy-
wilizacyjnych; wtedy to groteskowy świat prze-
chodzi z marginesu i ramy do przestrzeni cen-
tralnej.
8. Groteska jest przeciwieństwem klasyki.
9. Począwszy od późnego średniowiecza trwa
nieprzerwany oiąg ikonografii i form grotesko-
wych w malarstwie i grafice wyznaczany takimi
nazwiskami, jak Bosch, Bruegel, Callot, Goya,
Daumier. Tradycja groteskowa odżyje ponownie
w modernizmie.
LE TERMĘ „GROTESQUE" ET LES ARTS PLASTIQUES
Le termę „grotesąue" a deux sens qui genetiąue-
ment s'ensuivent. Dans son sens primitif, plus restreint,
il determine un certain ©mement, compose de rinceaux
vegetaux et d'elements figures (reels et iantastdques).
Dans son second sens, plus large, il est soit la deno-
mination d'une oeuwe plastiąue, litteraire, de theatre
etc. ayant certains łraits fixes, soit une categorie esthe-
tiąue qui se realise dans ces oeuvres. Au point de vue
etymologique le tenme „girotesąue" derive du mot italien
la grotta. L'ornement antiąue qui a servi de taase a la
fonmation du motif decoratif irenaissance, fut trouve sur
les murs des maisons romaines antiques, prises a tort
pour des grottes artificielles a cause de profondes fosses
archeologiques.
La determination ,,grotesque" fut introduite dans
d'autres domaines artistiques et meme dans la langue
28
Z i 11 e r, Honore Daumier, Dresden 1957)
wieku XV i XVI, bądź rokokowej, „romańskiej"
linii maskaradowej, bądź do protoekspresjonizirm
Goi i Daumier a.
Z powyższego przeglądu najważniejszej lite-
ratury przedmiotu i z próby określenia przekazu
groteskowego w sztukach wizualnych wynika pa-
rę ważnych wniosków:
1. Groteską jest dzieło sztuki o określonej iko-
nografii i formie.
2. Podstawową jednostką ikondczną groteski
jest postać groteskowa ukonstytuowana na dwu
zasadach: hybrydacji — czyli łączenia części lu-
dzi, zwierząt, roślin i martwych przedmiotów
(typ monstrualny) — i groteskowej deformacji
(typ karykaturalny).
3. Warunkiem koniecznym dla zaistnienia
przekazu groteskowego jest połączenie w jednym
przedstawieniu elementów przerażających i śmie-
sznych (stąd płynie czarny, absurdalny humor
groteski). Przewaga jednego lub drugiego elemen-
tu prowadzi do dwu rodzajów groteski: fanta-
stycznej lub satyrycznej z przeciwstawnymi so-
bie postaciami demona i błazna.
4. Funkcją groteski jest rozładowanie napię-
cia psychicznego powstałego na skutek bądź lęku,
bądź ograniczeń płynących ze zbyt sztywnej i hie-
rarchicznej struktury społecznej, politycznej, oby-
czajowej, estetycznej itp.
5. Groteska wywodzi się ze świąt typu kar-
nawałowego.
6. Formę groteskową określa jej funkcja de-
koracyjna w przekazie wizualnym i marginalne
miejsce w przestrzeni obrazu.
7. Groteskowe obrazowanie charakterystyczne
jest dla epok wielkich kryzysów kulturowych i cy-
wilizacyjnych; wtedy to groteskowy świat prze-
chodzi z marginesu i ramy do przestrzeni cen-
tralnej.
8. Groteska jest przeciwieństwem klasyki.
9. Począwszy od późnego średniowiecza trwa
nieprzerwany oiąg ikonografii i form grotesko-
wych w malarstwie i grafice wyznaczany takimi
nazwiskami, jak Bosch, Bruegel, Callot, Goya,
Daumier. Tradycja groteskowa odżyje ponownie
w modernizmie.
LE TERMĘ „GROTESQUE" ET LES ARTS PLASTIQUES
Le termę „grotesąue" a deux sens qui genetiąue-
ment s'ensuivent. Dans son sens primitif, plus restreint,
il determine un certain ©mement, compose de rinceaux
vegetaux et d'elements figures (reels et iantastdques).
Dans son second sens, plus large, il est soit la deno-
mination d'une oeuwe plastiąue, litteraire, de theatre
etc. ayant certains łraits fixes, soit une categorie esthe-
tiąue qui se realise dans ces oeuvres. Au point de vue
etymologique le tenme „girotesąue" derive du mot italien
la grotta. L'ornement antiąue qui a servi de taase a la
fonmation du motif decoratif irenaissance, fut trouve sur
les murs des maisons romaines antiques, prises a tort
pour des grottes artificielles a cause de profondes fosses
archeologiques.
La determination ,,grotesque" fut introduite dans
d'autres domaines artistiques et meme dans la langue
28