DOI article:
Kornecki, Marian: Obraz "Tronującej Marii odzianej w słońce" i "Pietatis Domini" z kościoła w Szyku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20537#0067
9. Siedmiu śś. Wspomożycieli w dolnej strefie awersu skrzydła dawnego tryptyku z Szyku (fot. M. Kornecki)
sami dwaj patroni, podani w odwrotnym porząd-
ku 20. Od końca w. XVIII patronami kościoła są:
św. Barbara Dziewica i Męczennica oraz Św. Sta-
nisław Biskup Męczennik 21.
Obecny kościół drewniany (ryc. 1) swym ukła-
dem przestrzennym i konstrukcją nawiązuje do
schematu typowego, rozpowszechnionego w po-
łudniowej Małopolsce od schyłku w. XV22. Nie
można w nim zatem dopatrywać się nawet frag-
mentów budowli z okresu wcześniejszego, nato-
miast bliższa analiza zdaje się wskazywać na to,
że kościół został w dużym stopniu przebudowa-
ny, o ile nawet nie wzniesiony w większości od
nowa w początku w. XVII. Wskazuje na to defor-
macja rzutu nawy o ukośnych ścianach od wscho-
du, uproszczona konstrukcja więźby dachowej w
stosunku do typowego gotyckiego wariantu oraz
mniejsza strzelistość, wreszcie prymitywniejsze o-
pracowanie ciesielskie budowli. Są to dość charak-
terystyczne znamiona występujące w okresie
wznowienia fali budowlanej po ostatecznym zwal-
czeniu reformacji, kiedy podejmowano budowy i
renowacje kościołów w dawnej tradycji23. Obser-
wacje te zbiegają się z danymi o ponownej kon-
sekracji kościoła w r. 1634 przez sufragana kra-
19 Tamże, wizytacja M. Trzebińskiego, 1665, sygn.
AV 47, ,s. 318.
20 Tamże, Wizytacja M. Kunickiego, 1730, sygn. AV
61, s. 830.
21 Rocznik Diecezji Tarnowskiej, s. 566.
22 M. Kornecki, Uwagi do systematyki gotyckich
kościołów drewnianych w Małopolsce (Teka Komisji Ur-
banistyki i Architektury, IV, 1970), s. 139 i n.; R. B r y-
kowski, Drewniana architektura kościelna w Mało-
polsce XV wieku, Wrocław 1981, s. 82 i n.
23 M. Kornecki, Małopolskie kościoły drewniane
w XVI i XVII wieku (Teka Komisji Urbanistyki i Archi-
kcwskiego Tomasza Oborskiego24. Istnieją nie-
sprecyzowane wiadomości, jakoby poprzednio ko-
ściół miał się znajdować okresowo w posiadaniu
socynianów 2S.
Kto był fundatorem tryptyku? Postać rycerza
z herbem Drużyna wskazuje na jednego z Lasoc-
kich. Datowanie zabytku na lata około 1520—
—1530, nie podlegające wątpliwości w świetle
wyraźnych znamion stylowych i warsztatowych 26,
zarysowuje granice ułatwiające hipotetyczne —
wobec,braku wyraźnego przekazu — ustalenie o-
soby wyobrażonego drużynity. Nie mógł nim być
Stanisław Lasocki, raczej jego dzieci, których po-
zostawił czworo: Stanisława {nie żył już w r.
1538), Marcina „z Szyku" (wzm. 1529, 1533, 1539,
1540), Piotra (inaczej: Wita lub Mikołaja, wzmian-
kowanego w r. 1511 jako domownika Jordanów)
i Barbarę (wydaną za Marcina Raciborzańskiego)27.
Ponieważ zarówno Barbara, jak i Piotr nie wcho-
dzą w rachubę, owym rycerzem mógłby być Sta-
nisław albo — co bardziej prawdopodobne —
Marcin. Przemawia za tym przede wszystkim to,
że jest on określany jako ,,z Szyku" i dotyczy go
stosunkowo najwięcej wzmianek 2S.
Lasoccy z Szyku i Lasocie nie piastowali waż-
tektury, X, 1976, cz. I), s. 129 i n., (XI, 1977, cz. II), s.
115 li n.
24 Archiwum Kapituły Krakowskiej, wizytacja M.
Trzebińskiego, is. 318.
25 Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i in-
nych Krajów Słowiańskich. Pod red. B. Chlebow-
skiego, Warszawa U891, t. XII, s. 103.
26 M. Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk, rene-
sans, wczesny manieryzm, Warszawa 1961 (tamże pełny
zestaw wcześniejszej literatury przedmiotu).
27 Boniecki, o. c, s. 26.
28 Tamże; Materiały Słownika.
61
sami dwaj patroni, podani w odwrotnym porząd-
ku 20. Od końca w. XVIII patronami kościoła są:
św. Barbara Dziewica i Męczennica oraz Św. Sta-
nisław Biskup Męczennik 21.
Obecny kościół drewniany (ryc. 1) swym ukła-
dem przestrzennym i konstrukcją nawiązuje do
schematu typowego, rozpowszechnionego w po-
łudniowej Małopolsce od schyłku w. XV22. Nie
można w nim zatem dopatrywać się nawet frag-
mentów budowli z okresu wcześniejszego, nato-
miast bliższa analiza zdaje się wskazywać na to,
że kościół został w dużym stopniu przebudowa-
ny, o ile nawet nie wzniesiony w większości od
nowa w początku w. XVII. Wskazuje na to defor-
macja rzutu nawy o ukośnych ścianach od wscho-
du, uproszczona konstrukcja więźby dachowej w
stosunku do typowego gotyckiego wariantu oraz
mniejsza strzelistość, wreszcie prymitywniejsze o-
pracowanie ciesielskie budowli. Są to dość charak-
terystyczne znamiona występujące w okresie
wznowienia fali budowlanej po ostatecznym zwal-
czeniu reformacji, kiedy podejmowano budowy i
renowacje kościołów w dawnej tradycji23. Obser-
wacje te zbiegają się z danymi o ponownej kon-
sekracji kościoła w r. 1634 przez sufragana kra-
19 Tamże, wizytacja M. Trzebińskiego, 1665, sygn.
AV 47, ,s. 318.
20 Tamże, Wizytacja M. Kunickiego, 1730, sygn. AV
61, s. 830.
21 Rocznik Diecezji Tarnowskiej, s. 566.
22 M. Kornecki, Uwagi do systematyki gotyckich
kościołów drewnianych w Małopolsce (Teka Komisji Ur-
banistyki i Architektury, IV, 1970), s. 139 i n.; R. B r y-
kowski, Drewniana architektura kościelna w Mało-
polsce XV wieku, Wrocław 1981, s. 82 i n.
23 M. Kornecki, Małopolskie kościoły drewniane
w XVI i XVII wieku (Teka Komisji Urbanistyki i Archi-
kcwskiego Tomasza Oborskiego24. Istnieją nie-
sprecyzowane wiadomości, jakoby poprzednio ko-
ściół miał się znajdować okresowo w posiadaniu
socynianów 2S.
Kto był fundatorem tryptyku? Postać rycerza
z herbem Drużyna wskazuje na jednego z Lasoc-
kich. Datowanie zabytku na lata około 1520—
—1530, nie podlegające wątpliwości w świetle
wyraźnych znamion stylowych i warsztatowych 26,
zarysowuje granice ułatwiające hipotetyczne —
wobec,braku wyraźnego przekazu — ustalenie o-
soby wyobrażonego drużynity. Nie mógł nim być
Stanisław Lasocki, raczej jego dzieci, których po-
zostawił czworo: Stanisława {nie żył już w r.
1538), Marcina „z Szyku" (wzm. 1529, 1533, 1539,
1540), Piotra (inaczej: Wita lub Mikołaja, wzmian-
kowanego w r. 1511 jako domownika Jordanów)
i Barbarę (wydaną za Marcina Raciborzańskiego)27.
Ponieważ zarówno Barbara, jak i Piotr nie wcho-
dzą w rachubę, owym rycerzem mógłby być Sta-
nisław albo — co bardziej prawdopodobne —
Marcin. Przemawia za tym przede wszystkim to,
że jest on określany jako ,,z Szyku" i dotyczy go
stosunkowo najwięcej wzmianek 2S.
Lasoccy z Szyku i Lasocie nie piastowali waż-
tektury, X, 1976, cz. I), s. 129 i n., (XI, 1977, cz. II), s.
115 li n.
24 Archiwum Kapituły Krakowskiej, wizytacja M.
Trzebińskiego, is. 318.
25 Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i in-
nych Krajów Słowiańskich. Pod red. B. Chlebow-
skiego, Warszawa U891, t. XII, s. 103.
26 M. Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk, rene-
sans, wczesny manieryzm, Warszawa 1961 (tamże pełny
zestaw wcześniejszej literatury przedmiotu).
27 Boniecki, o. c, s. 26.
28 Tamże; Materiały Słownika.
61