DOI Artikel:
Kornecki, Marian: Obraz "Tronującej Marii odzianej w słońce" i "Pietatis Domini" z kościoła w Szyku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20537#0068
niejszych godności w XVI wieku, w przeciwień-
stwie do drugiej gałęzi rodu —■ Lubomirskich,
wywodzących się od tych samych protoplastów29.
Szyk zresztą już u schyłku stulecia znajdował sdę
w ich posiadaniu: patronat nad kościołem w r.
1598 przysługiwał Sebastianowi Lubomirskiemu
kasztelanowa małogoskiemu, a w r. 1618 Stanisła-
wowi Lubomirskiemu, staroście sandomierskie-
mu 30.
3. PROBLEM TEORETYCZNEJ REKONSTRUKCJI
TRYPTYKU I JEGO DZIEJE
Dokonane w okresie konserwacji obrazu ba-
dania i pomiary pozwoliły stwierdzić z całą pew-
nością, iż zachowane skrzydło należało pierwot-
nie do wspólnej całości. Natomiast poszukiwania
za brakującym drugim skrzydłem oraz innymi
elementami należącymi niegdyś do tryptyku nie
dały rezultatu. Jednakże można podjąć próbę u-
stalenia układu ikonograficznego nie zachowane-
go lewego skrzydła.
Jak wiadomo, istniejące prawe skrzydło przed-
stawia silnie eksponowaną postać św. Wawrzyń-
ca oraz w dolnej części awersu odciętą podłużną
kwaterę z- siedmioma półpostaciami „św. Wspo-
możycieli" (ryc. 7, 9). Należą oni do zespołu czter-
nastu męczenników, których kult rozpowszechnił
się u schyłku średniowiecza; reprezentowali oni
z jednej strony idee męczeńskie w obronie wia-
ry, z drugiej strony byli patronami, których Wsta-
wiennictwo miało strzec przed nieszczęściami tra-
piącymi ówczesną społeczność. Ścisły zestaw
owych czternastu Wspomożycieli pozwala z całą
pewnością ustalić ikonografię odpowiedniego po-
la na brakującym skrzydle. Byli to: śś. Dionizy,
Sebastian, Erazm, Idzi, Małgorzata, Barbara i
Katarzyna. Niekiedy zestaw ten obejmował rów-
nież św. Krzysztofa i być może ta postać rów-
nież znajdowała się na brakującej kwaterze 31.
Większe problemy nasuwa sprawa głównej po-
staci na awersie skrzydła. Ustalenie odpowiednika
dla św. Wawrzyńca (którym bywa niekiedy św.
Szczepan) opierać się musi na domysłach. Nato-
miast zarówno „tytuł" kościoła, jaki obowiązywał
w XVI w. (św. Stanisław), jak też w jakimś stop-
niu osoba domniemanego fundatora -kościoła w
końcu w. XV (Stanisława Lasockiego) pozwalały-
by widzieć tego właśnie świętego na brakującym
29 Boniecki, o. c, s. 26; tenże i A. Reiski,
Herbarz Polski, cz. I, Warszawa 1912, t. XV, s. 56—57.
30 Archiwum Kapituły Krakowskiej, wizytacje J. Ra-
dziwiłła i J. Foxa.
10. Albrecht Diirer, Maria z Dzieciątkism koronowana
przez aniołów, drzeworyt z r. 1518
wizerunku. Postać biskupa-męczennika może być
traktowana jako odpowiednik rzymskiego diako-
na-męczennika, natomiast jako wizerunek patro-
na kościoła powinna znajdować się wśród przed-
stawień wchodzących w skład kompozycji ołtarza
głównego (jakim był omawiany tryptyk). Już
tylko wtórnym umocnieniem tego twierdzenia
może być uwaga, iż pojawienie się w początku w.
XVII drugiego patrona kościoła —■ św. Wawrzyń-
ca — może wiązać się z kultem obu męczenni-
ków eksponowanych na obrazach ołtarza główne-
go.
Przedstawione na rewersach sceny pasyjne nie
nasuwają wątpliwości co do zasady ikonograficz-
nej. Brakujące kwatery uzupełniały wybór scen
cyklu Męki Pańskiej. Szczegółowe ustalenie scen
nie jest możliwe, mimo wzmianki o znajdujących
się w r. 1891 czterech obrazkach ze scenami pa-
syjnymi w zakrystii w Szyku 32; ich liczba zdaje
31 L. Reau, Iconographie de l'art chretien, III, Pa-
ris 1958, s. 680—683.
32 T o m k o w i c z, o. c, wymienia „cztery obrazki
z tryptyku (podobne do znajdujących się w kościele Św.
62
stwie do drugiej gałęzi rodu —■ Lubomirskich,
wywodzących się od tych samych protoplastów29.
Szyk zresztą już u schyłku stulecia znajdował sdę
w ich posiadaniu: patronat nad kościołem w r.
1598 przysługiwał Sebastianowi Lubomirskiemu
kasztelanowa małogoskiemu, a w r. 1618 Stanisła-
wowi Lubomirskiemu, staroście sandomierskie-
mu 30.
3. PROBLEM TEORETYCZNEJ REKONSTRUKCJI
TRYPTYKU I JEGO DZIEJE
Dokonane w okresie konserwacji obrazu ba-
dania i pomiary pozwoliły stwierdzić z całą pew-
nością, iż zachowane skrzydło należało pierwot-
nie do wspólnej całości. Natomiast poszukiwania
za brakującym drugim skrzydłem oraz innymi
elementami należącymi niegdyś do tryptyku nie
dały rezultatu. Jednakże można podjąć próbę u-
stalenia układu ikonograficznego nie zachowane-
go lewego skrzydła.
Jak wiadomo, istniejące prawe skrzydło przed-
stawia silnie eksponowaną postać św. Wawrzyń-
ca oraz w dolnej części awersu odciętą podłużną
kwaterę z- siedmioma półpostaciami „św. Wspo-
możycieli" (ryc. 7, 9). Należą oni do zespołu czter-
nastu męczenników, których kult rozpowszechnił
się u schyłku średniowiecza; reprezentowali oni
z jednej strony idee męczeńskie w obronie wia-
ry, z drugiej strony byli patronami, których Wsta-
wiennictwo miało strzec przed nieszczęściami tra-
piącymi ówczesną społeczność. Ścisły zestaw
owych czternastu Wspomożycieli pozwala z całą
pewnością ustalić ikonografię odpowiedniego po-
la na brakującym skrzydle. Byli to: śś. Dionizy,
Sebastian, Erazm, Idzi, Małgorzata, Barbara i
Katarzyna. Niekiedy zestaw ten obejmował rów-
nież św. Krzysztofa i być może ta postać rów-
nież znajdowała się na brakującej kwaterze 31.
Większe problemy nasuwa sprawa głównej po-
staci na awersie skrzydła. Ustalenie odpowiednika
dla św. Wawrzyńca (którym bywa niekiedy św.
Szczepan) opierać się musi na domysłach. Nato-
miast zarówno „tytuł" kościoła, jaki obowiązywał
w XVI w. (św. Stanisław), jak też w jakimś stop-
niu osoba domniemanego fundatora -kościoła w
końcu w. XV (Stanisława Lasockiego) pozwalały-
by widzieć tego właśnie świętego na brakującym
29 Boniecki, o. c, s. 26; tenże i A. Reiski,
Herbarz Polski, cz. I, Warszawa 1912, t. XV, s. 56—57.
30 Archiwum Kapituły Krakowskiej, wizytacje J. Ra-
dziwiłła i J. Foxa.
10. Albrecht Diirer, Maria z Dzieciątkism koronowana
przez aniołów, drzeworyt z r. 1518
wizerunku. Postać biskupa-męczennika może być
traktowana jako odpowiednik rzymskiego diako-
na-męczennika, natomiast jako wizerunek patro-
na kościoła powinna znajdować się wśród przed-
stawień wchodzących w skład kompozycji ołtarza
głównego (jakim był omawiany tryptyk). Już
tylko wtórnym umocnieniem tego twierdzenia
może być uwaga, iż pojawienie się w początku w.
XVII drugiego patrona kościoła —■ św. Wawrzyń-
ca — może wiązać się z kultem obu męczenni-
ków eksponowanych na obrazach ołtarza główne-
go.
Przedstawione na rewersach sceny pasyjne nie
nasuwają wątpliwości co do zasady ikonograficz-
nej. Brakujące kwatery uzupełniały wybór scen
cyklu Męki Pańskiej. Szczegółowe ustalenie scen
nie jest możliwe, mimo wzmianki o znajdujących
się w r. 1891 czterech obrazkach ze scenami pa-
syjnymi w zakrystii w Szyku 32; ich liczba zdaje
31 L. Reau, Iconographie de l'art chretien, III, Pa-
ris 1958, s. 680—683.
32 T o m k o w i c z, o. c, wymienia „cztery obrazki
z tryptyku (podobne do znajdujących się w kościele Św.
62