DOI Artikel:
Fabiański, Marcin: Znaczenie wnętrza Panteonu dla architectury europejskiej XV-XVIII wieku: wstęp do badań nad kopułowymi salami w budowlach prywatnych i publicznych
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20537#0087
3. Panteon. Wnętrze (wg Francesca di Giorgio). Turyn,
Biblioteca Reale, Cod. Saluzziano 148, fol. 80 (wg
C. Maltese)
Wobec przedstawionego wyżej braku dosta-
tecznie dokładnych źródeł starożytnych szukać
musiał autor innych Wzorców centralnych wnętrz.
Na jednym rysunku (tyć. 4) przedstawił' elewa-
cję takiego pomieszczenia, podzieloną gzymsami
na trzy kondygnacje. Dolna, najwyższa, wspiera-
jąca się na wysokim cokole, została rozczłonkowa-
na gęstym rytmem porządków i płycin między
nimi. Znacznie niższą, środkową, zdobią pilaśter-
ki, flankujące na przemian prostokątne i półokrą-
głe w planie nisze. Wyżej wznosi się półokrągła
kopuła, zapewne ze środkowym otworem dopro-
wadzającym światło. Charakter podziałów i pro-
porcje tego wnętrza w znacznym stopniu przypo-
ra Tamże, s. 132.
53 przykłady: Florencja, Uffizi, Gabinetto Disegni e
Stampe, Architettura, nr 335; dalej: UA (atrium z cztere-
ma półokrągłymi niszami w narożach); UA 326, UA 3il9
(por. niżej); UA 3212 (atrium ośmioboczne z czterema
półokrągłymi niszami, wysunięte częściowo z korpusu
budynku); UA 320; UA 312 i w. Cod. Magliabecchiano
II. I. 141 w Bibliotece Nazionale we Florencji, fol. 19r.
54 Sztywność kanonu proporcji, przestrzeganego przez
Francesca di Giorgio podkreśla J. Eisler, Remarks
4. Francesco di Giorgio, plan domu. Florencja, UA, 319
(wg E. Rosenthala)
mina ją wykonany przez niego rysunek wnętrza
Panteonu (ryc. 3). Różni się jednak od niego nie-
zgodnością osi pionowych, podziałów pierwszej i
drugiej kondygnacji, co odpowiada niezgodności
takich podziałów drugiej i trzeciej kondygnacji
oryginału. Inna różnica —■ to wprowadzenie do
atrium bardzo szerokiego gzymsu między dwiema
dolnymi strefami, w miejscu pasa attyki w ry-
sunku rekonstrukcyjnym. I ta różnica zbliża wnę-
trze atrium do wzoru starożytnego. Zmiany pro-
porcji wynikają tu z teoretycznych poglądów au-
tora 54.
Formalnie i chronologicznie bliskie rozwiąza-
niom Francesca di Giorgio miało być atrium do-
on Some Aspects oj Francesco di Giorgio's Trattato
(Acta Historiae Artom, XVIII, 1972), s. 109. Inny wa-
riant projektu tego atrium przedstawił Francesco di Gior-
gio na rysunku w Cod. Saluzziano 184 (Turyn, Biblio-
teca Reale), fol. 90v, podpisany „In Tiboli". Por. Mal-
tese, o.c, s. 287, który łączy ten wariant z willą Had-
riana w Tivoli. Por. też C. H. Ericsson, Roman
Architecture expressed by Francesco di Giorgio Marti-
ni (Commentationes Humanarum Litterarum LXVI, 1980),
s. 58—60.
6 — Folia Historiae Artium t. XIX
81
Biblioteca Reale, Cod. Saluzziano 148, fol. 80 (wg
C. Maltese)
Wobec przedstawionego wyżej braku dosta-
tecznie dokładnych źródeł starożytnych szukać
musiał autor innych Wzorców centralnych wnętrz.
Na jednym rysunku (tyć. 4) przedstawił' elewa-
cję takiego pomieszczenia, podzieloną gzymsami
na trzy kondygnacje. Dolna, najwyższa, wspiera-
jąca się na wysokim cokole, została rozczłonkowa-
na gęstym rytmem porządków i płycin między
nimi. Znacznie niższą, środkową, zdobią pilaśter-
ki, flankujące na przemian prostokątne i półokrą-
głe w planie nisze. Wyżej wznosi się półokrągła
kopuła, zapewne ze środkowym otworem dopro-
wadzającym światło. Charakter podziałów i pro-
porcje tego wnętrza w znacznym stopniu przypo-
ra Tamże, s. 132.
53 przykłady: Florencja, Uffizi, Gabinetto Disegni e
Stampe, Architettura, nr 335; dalej: UA (atrium z cztere-
ma półokrągłymi niszami w narożach); UA 326, UA 3il9
(por. niżej); UA 3212 (atrium ośmioboczne z czterema
półokrągłymi niszami, wysunięte częściowo z korpusu
budynku); UA 320; UA 312 i w. Cod. Magliabecchiano
II. I. 141 w Bibliotece Nazionale we Florencji, fol. 19r.
54 Sztywność kanonu proporcji, przestrzeganego przez
Francesca di Giorgio podkreśla J. Eisler, Remarks
4. Francesco di Giorgio, plan domu. Florencja, UA, 319
(wg E. Rosenthala)
mina ją wykonany przez niego rysunek wnętrza
Panteonu (ryc. 3). Różni się jednak od niego nie-
zgodnością osi pionowych, podziałów pierwszej i
drugiej kondygnacji, co odpowiada niezgodności
takich podziałów drugiej i trzeciej kondygnacji
oryginału. Inna różnica —■ to wprowadzenie do
atrium bardzo szerokiego gzymsu między dwiema
dolnymi strefami, w miejscu pasa attyki w ry-
sunku rekonstrukcyjnym. I ta różnica zbliża wnę-
trze atrium do wzoru starożytnego. Zmiany pro-
porcji wynikają tu z teoretycznych poglądów au-
tora 54.
Formalnie i chronologicznie bliskie rozwiąza-
niom Francesca di Giorgio miało być atrium do-
on Some Aspects oj Francesco di Giorgio's Trattato
(Acta Historiae Artom, XVIII, 1972), s. 109. Inny wa-
riant projektu tego atrium przedstawił Francesco di Gior-
gio na rysunku w Cod. Saluzziano 184 (Turyn, Biblio-
teca Reale), fol. 90v, podpisany „In Tiboli". Por. Mal-
tese, o.c, s. 287, który łączy ten wariant z willą Had-
riana w Tivoli. Por. też C. H. Ericsson, Roman
Architecture expressed by Francesco di Giorgio Marti-
ni (Commentationes Humanarum Litterarum LXVI, 1980),
s. 58—60.
6 — Folia Historiae Artium t. XIX
81