DOI Artikel:
Ostrowski, Jan K.: Piotr Michałowski w kręgu przyjaciól, uczniów i naśladowców Théodore Géricault
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20537#0118
klasyczna twórczość Davida, świeża i odkrywcza
za ostatnich lat ancien regime'\x i w początkowej
fazie rewolucji, wprzęgnięta następnie w służbę
propagandy cesarskiej d pomimo wciąż znakomi-
tego poziomu grzesząca pompą i odnoszącą się do
bieżących potrzeb politycznych dosłownością sztu-
ki oficjalnej. Zalew powstających na państwowe
zamówienia machin ilustrujących przewagi napo-
leońskie 2, o ujednoliconej, klasycyzującej formie
i natrętnej jednoznaczności przekazu, zaciążył
wówczas bardzo silnie nad całym malarstwem
francuskim, psując ogólny obraz twórczości np.
tak wybitnych malarzy, jak Francois Gerard czy
Antoine Gros, którzy w dziełach bardziej kame-
ralnych zdobywali się na o wdele bardziej osobis-
te wypowiedzi, zwiastujące przy tym dalszy roz-
wój, idący w zupełnie innym kierunku, podjętym
następnie właśnie przez Teodora Gericault.
Jednocześnie jednak malarstwo doby napo-
leońskiej wprowadziło na wielką skalę tematykę
współczesną do sztuki monumentalnej, w więk-
szości wypadków uwalniając ją od pośrednictwa
języka mitologii antycznej i dostosowując trady-
cyjne symbole i układy alegoryczne do konkret-
nych wydarzeń najnowszych dziejów. Stanowiło
to z pewnością — wraz z tendencją do dynamiki,
swobody i bogactwa barwnego, występującą np. w
niektórych obrazach Grosa — cenną przesłankę
dla stworzenia nowych zasad malarstwa roman-
tycznego, o wiele bliższą Teodorowi Gericault niż
stroniąca od propagandy, ale poruszająca się w
kręgu sentymentalno-mitologicznych tematów i
mdła pod względem formalnym sztuka Pierre
Prud'hona, Anne-Louis Girodeta oraz jego dru-
giego po Carle Vernet mistrza — Pierre-Narcise
Guerina.
Gericault odszedł zupełnie od tradycyjnej wiel-
kiej tematyki. Pasjonował się zwierzętami, szcze-
gólnie końmi, które przedstawiał zarówno w ich
uznanej od dawna w sztuce roli rumaków bojo-
wych, poprzez zupełnie nowe wówczas zjawisko
wyścigów, aż po pełne prawdy przedstawienia
pracy koni pociągowych Z niezwykłą drastycz-
nością, wynikającą z graniczącej z patologią psy-
chiki, artysta prowadził badania nad fizjonomią
ludzi chorych umysłowo oraz studia anatomiczne,
dając przerażające kompozycje złożone z odcię-
2 O roli sztuki w systemie państwowym I Cesarstwa
zob. np. A. Zahorski, Dzieło sztuki jako element pro-
pagandy państwowej we Francji w czasach Napoleona I
[w:] Ikonografia romantyczna. Red. M. Poprzęcka,
Warszawa 1977, s. 215—225; R. Herbeirt, Baron
Gros's Napoleon and Voltaire's Henri IV [w:] The Artist
and the Writer in France. Essays in Honour of Jean
tych kończyn ludzkich. Wśród jego ulubionych te-
matów były również liczne sceny batalistyczne,
nie stanowiące jednak ilustracji konkretnych wy-
darzeń, ale będące wspaniałą, osobistą wizją naj-
nowszej historii Francji.
Pod względem formalnym Gericault dyspono-
wał ogromną skalą środków, podbudowaną solid-
ną szkołą i świetną znajomością dawnego ma-
larstwa, czego świadectwem są liczne kopie, głów-
nie mistrzów XVII w. Wielokrotnie podkreślana
przez badaczy niezwykła różnorodność manier
malarskich Gśrieault sprawia wrażenie świado-
mego, opartego na modalnych zasadach ich stoso-
wania, w zależności od tematu i charakteru dzie-
ła. Zawsze 'jednak jest to sztuka pełna siły i wi-
goru, charakteryzująca się dynamiką, śmiałymi
układami kompozycyjnymi, w pełni malarskim,
a często d niezwykle bogatym używaniem barwy.
Warto przy tym podkreślić, że do ostatecznej for-
my swych dzieł, sprawiających wrażenie świeżości
i swobody, Gericault dochodził poprzez ogromną
pracę, udokumentowaną przez jego niezliczone
rysunki, studia i szkice, dzięki którym można śle-
dzić rodzenie się definitywnego, zawsze zadziwia-
jącego swą trafnością rozwiązania 3.
Pierwszym, publicznie zauważonym, manife-
stem młodego artysty był wspaniały Oficer sza-
serów gwardii, wystawiony w Salonie w r. 1812,
który gasił zupełnie zawieszony' obok, bardzo
zresztą efektowny, Portret Murata pędzla Grosa.
Forma obrazu stanowiła jawne wyzwanie rzuco-
ne klasycyzmowi i wyznaczyła kierunek prac Gś-
ricault na następnych kilka lat, kiedy to powsta-
ły m. in. przepiękne wizerunki polskich szwole-
żerów gwardii. Do wielkiej syntezy swej mło-
dzieńczej twórczości, która niestety nie miała już
mieć dłuższej kontynuacji, artysta doszedł w r.
1819, wystawiając monumentalną Tratwą Meduzy,
która stała się sensacją europejską i która jest
uważana za ostateczne zwycięstwo nad tradycyj-
nym klasycyzmem w malarstwie francuskim.
Od czasu Tratwy Meduzy Gericault był już le-
gendą. Uwielbiany w środowisku młodych arty-
stów, miał wszelkie możliwości zrobienia wielkiej
kariery, gdyby nie wspomniany już stan psychicz-
ny — popychający go ku dziełom wspaniałym
pod względem malarskim, ale niemożliwym do
Seznec. Red. F. Ha.skell, A. L e v i, E. Shackle-
ton, Oxford 11974, s. 52—75.
3 Por n.p. wnikliwe studium: L. E i t n e r, Reversals
of Direction in GericauWs Compositional Projects [w:]
Stil und Vberlieferung in der Kunst des Abendlandes,
Akten des 21. Internationalen Kongress fur Kunstge-
schichte in Bonn 1964, Berlin 1967, t. III, s. 126—il33.
112
za ostatnich lat ancien regime'\x i w początkowej
fazie rewolucji, wprzęgnięta następnie w służbę
propagandy cesarskiej d pomimo wciąż znakomi-
tego poziomu grzesząca pompą i odnoszącą się do
bieżących potrzeb politycznych dosłownością sztu-
ki oficjalnej. Zalew powstających na państwowe
zamówienia machin ilustrujących przewagi napo-
leońskie 2, o ujednoliconej, klasycyzującej formie
i natrętnej jednoznaczności przekazu, zaciążył
wówczas bardzo silnie nad całym malarstwem
francuskim, psując ogólny obraz twórczości np.
tak wybitnych malarzy, jak Francois Gerard czy
Antoine Gros, którzy w dziełach bardziej kame-
ralnych zdobywali się na o wdele bardziej osobis-
te wypowiedzi, zwiastujące przy tym dalszy roz-
wój, idący w zupełnie innym kierunku, podjętym
następnie właśnie przez Teodora Gericault.
Jednocześnie jednak malarstwo doby napo-
leońskiej wprowadziło na wielką skalę tematykę
współczesną do sztuki monumentalnej, w więk-
szości wypadków uwalniając ją od pośrednictwa
języka mitologii antycznej i dostosowując trady-
cyjne symbole i układy alegoryczne do konkret-
nych wydarzeń najnowszych dziejów. Stanowiło
to z pewnością — wraz z tendencją do dynamiki,
swobody i bogactwa barwnego, występującą np. w
niektórych obrazach Grosa — cenną przesłankę
dla stworzenia nowych zasad malarstwa roman-
tycznego, o wiele bliższą Teodorowi Gericault niż
stroniąca od propagandy, ale poruszająca się w
kręgu sentymentalno-mitologicznych tematów i
mdła pod względem formalnym sztuka Pierre
Prud'hona, Anne-Louis Girodeta oraz jego dru-
giego po Carle Vernet mistrza — Pierre-Narcise
Guerina.
Gericault odszedł zupełnie od tradycyjnej wiel-
kiej tematyki. Pasjonował się zwierzętami, szcze-
gólnie końmi, które przedstawiał zarówno w ich
uznanej od dawna w sztuce roli rumaków bojo-
wych, poprzez zupełnie nowe wówczas zjawisko
wyścigów, aż po pełne prawdy przedstawienia
pracy koni pociągowych Z niezwykłą drastycz-
nością, wynikającą z graniczącej z patologią psy-
chiki, artysta prowadził badania nad fizjonomią
ludzi chorych umysłowo oraz studia anatomiczne,
dając przerażające kompozycje złożone z odcię-
2 O roli sztuki w systemie państwowym I Cesarstwa
zob. np. A. Zahorski, Dzieło sztuki jako element pro-
pagandy państwowej we Francji w czasach Napoleona I
[w:] Ikonografia romantyczna. Red. M. Poprzęcka,
Warszawa 1977, s. 215—225; R. Herbeirt, Baron
Gros's Napoleon and Voltaire's Henri IV [w:] The Artist
and the Writer in France. Essays in Honour of Jean
tych kończyn ludzkich. Wśród jego ulubionych te-
matów były również liczne sceny batalistyczne,
nie stanowiące jednak ilustracji konkretnych wy-
darzeń, ale będące wspaniałą, osobistą wizją naj-
nowszej historii Francji.
Pod względem formalnym Gericault dyspono-
wał ogromną skalą środków, podbudowaną solid-
ną szkołą i świetną znajomością dawnego ma-
larstwa, czego świadectwem są liczne kopie, głów-
nie mistrzów XVII w. Wielokrotnie podkreślana
przez badaczy niezwykła różnorodność manier
malarskich Gśrieault sprawia wrażenie świado-
mego, opartego na modalnych zasadach ich stoso-
wania, w zależności od tematu i charakteru dzie-
ła. Zawsze 'jednak jest to sztuka pełna siły i wi-
goru, charakteryzująca się dynamiką, śmiałymi
układami kompozycyjnymi, w pełni malarskim,
a często d niezwykle bogatym używaniem barwy.
Warto przy tym podkreślić, że do ostatecznej for-
my swych dzieł, sprawiających wrażenie świeżości
i swobody, Gericault dochodził poprzez ogromną
pracę, udokumentowaną przez jego niezliczone
rysunki, studia i szkice, dzięki którym można śle-
dzić rodzenie się definitywnego, zawsze zadziwia-
jącego swą trafnością rozwiązania 3.
Pierwszym, publicznie zauważonym, manife-
stem młodego artysty był wspaniały Oficer sza-
serów gwardii, wystawiony w Salonie w r. 1812,
który gasił zupełnie zawieszony' obok, bardzo
zresztą efektowny, Portret Murata pędzla Grosa.
Forma obrazu stanowiła jawne wyzwanie rzuco-
ne klasycyzmowi i wyznaczyła kierunek prac Gś-
ricault na następnych kilka lat, kiedy to powsta-
ły m. in. przepiękne wizerunki polskich szwole-
żerów gwardii. Do wielkiej syntezy swej mło-
dzieńczej twórczości, która niestety nie miała już
mieć dłuższej kontynuacji, artysta doszedł w r.
1819, wystawiając monumentalną Tratwą Meduzy,
która stała się sensacją europejską i która jest
uważana za ostateczne zwycięstwo nad tradycyj-
nym klasycyzmem w malarstwie francuskim.
Od czasu Tratwy Meduzy Gericault był już le-
gendą. Uwielbiany w środowisku młodych arty-
stów, miał wszelkie możliwości zrobienia wielkiej
kariery, gdyby nie wspomniany już stan psychicz-
ny — popychający go ku dziełom wspaniałym
pod względem malarskim, ale niemożliwym do
Seznec. Red. F. Ha.skell, A. L e v i, E. Shackle-
ton, Oxford 11974, s. 52—75.
3 Por n.p. wnikliwe studium: L. E i t n e r, Reversals
of Direction in GericauWs Compositional Projects [w:]
Stil und Vberlieferung in der Kunst des Abendlandes,
Akten des 21. Internationalen Kongress fur Kunstge-
schichte in Bonn 1964, Berlin 1967, t. III, s. 126—il33.
112