DOI Artikel:
Purchla, Jacek: Schronisko fundacji księcia Aleksandra Lubomirskiego przy ulicy Rakowickiej w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20537#0158
ryzalitach bocznych. W sensie proweniencji za-
stosowanych w projekcie form stylistycznych bu-
dowla w redakcji Ohmanna i Pokutyńskiego by-
ła mieszaniną elementów rodzimych i bardziej
uniwersalnych, z ujawniającą się już tendencją do
pewnego zmodernizowania detalu, przy całej o-
twartości i „antykubiezności" bryły.
Znaczenie fundacji księcia Ale-
ksandra. Wspaniałomyślna fundacja księcia
Lubomirskiego w Krakowie zaowocowała w po-
staci zasłużonej instytucji, która przez wiele lat
dobrze służyła wychowaniu i kształceniu młodzie-
ży najbardziej potrzebującej opieki, a także w po-
staci istniejącego do dziś monumentalnego zało-
żenia, będącego jednym z najlepszych przykła-
dów późnego historyzmu w architekturze kra-
kowskiej przełomu XIX i XX wieku. Równocze-
śnie „sterczący dumnie" gmach przy ulicy Rako-
wickiej jest materialnym dowodem fenomenu roz-
woju urbanistycznego Krakowa w okresie autono-
mii galicyjskiej.
Cieszące się wówczas owocami austriackiego
liberalizmu miasto stało się pod koniec wieku
XIX „duchową stolicą Polski". Pozbawione było
jednak, ze względu na splot niekorzystnych czyn-
ników społeczno-ekonomicznych, możliwości dy-
namicznego rozwoju w oparciu o klasyczne czyn-
niki miastotwóreze, jakimi były wówczas kapitał
finansowy i przemysłowy. Dlatego właśnie sym-
bolika Krakowa stała się jednym z najważniej-
szych czynników miastotwórczych w tym okre-
sie, a fundacja Lubomirskiego, obok innych tego
typu przedsięwzięć, jest tego najlepszym przykła-
dem. Dla księcia Aleksandra — który najprawdo-
podobniej nigdy w Krakowie nie był i nie wia-
domo nawet, w jakim stopniu znał swój język
ojczysty —■ Kraków był symbolem Polski i pol-
skości. Dlatego tutaj właśnie postanowił wznieść
unieśmiertelniającą go, lecz nie wieczystą — jak
tego pragnął — fundację 49.
49 Szerzej o znaczeniu liberalizmu i symboliki dla
rozwoju urbanistycznego Krakowa na przełomie wieku
XIX i XX pisałem w złożonym do druku (w ramach
tomu pt. Rola Krakowa w dziejach narodu na przełomie
XIX i XX wieku) artykule pt. Liberalizm i symbolika
a powstanie nowoczesnego Krakowa.
LARCHITECTURE DE LHOSPICE POUR LES GARęONS DE CRACOVIE, FONDATION DU PRINCE
ALEXANDRE LUBOMIRSKI
Cet article presente 1'histoire de l'ancien Hospice
Alexandre Lubomirski se trouvant rue Rakowicka a
Cracovie, et analyse ses valeurs artistiąues. Le bati-
ment est l'oeuvre d'une fondation genereuse faite en
1885 par le prince Alexandre Lubomirski, domicilie a
Paris. La fondation avait pour but de ereer une insti-
tution, organisee de faęon modernę, qui s'occuperait de
1'education et de l'instruction des garęons abandonnes.
En realisant la voionte du fondateur en 1891—1893
on a construit dans la rue Rakowicka, d'apres le projet
de Thadee Stryjeński et de Ladislas Ekielski, un groupe
de batiments qui se distinguent non seulement par le-
urs dimensions, mais aussi par leurs hautes valeurs
artistiąues. Cest un des meilleurs exemples de Tarcni-
tecture monumentale de la seconde moitie du XIX0
siecle a Cracovie. Dans sa conception generale 1'Hospice
est une fusion eclectiąue d'un palais a la francaise du
XVIIe siecle „entre cour et jardin" et d'un edifice du
type de Semper sur le plan rectangulaire avec saillie
centrale surmontee d'une coupole et les saillies late-
rales; on y remarąue aussi une nette influence de l'ar-
chitecture de palais des pays allemands du XVIIIe sie-
cle. Malgre une influence de Semper, dont Stryjeński
etait eleve, et Ekielski celui de von Ferstel, la maison
au numero 27 rue Rakowicka a Cracovie est une coim-
position individuelle. Apres avoir habilement choisi des
elements de diverses periodes historiąues, ses auteurs
ont compose un ensemble eclectiąue mais homogene a
la fois, et qu'i a de grandes valeurs artistiąues. L'auteur
de 1'article y donnę une analyse detaillee du projet
realise, et ensuite il etudie aussi d'interessants pro-
jets d'autres eminents architectes: Thomas Pryliński,
Jean Zawiejski, Frederic Ohmann et Joseph Pokutyń-
ski. La construction de l'Hospice etant precedee d'un
concours architectoniąue organise en 1887. Treize pro-
jets y ont ete presentes. Le concours lui-meme est
devenu un des plus importants evenements artistiąues
de ce genre en Galicie.
stosowanych w projekcie form stylistycznych bu-
dowla w redakcji Ohmanna i Pokutyńskiego by-
ła mieszaniną elementów rodzimych i bardziej
uniwersalnych, z ujawniającą się już tendencją do
pewnego zmodernizowania detalu, przy całej o-
twartości i „antykubiezności" bryły.
Znaczenie fundacji księcia Ale-
ksandra. Wspaniałomyślna fundacja księcia
Lubomirskiego w Krakowie zaowocowała w po-
staci zasłużonej instytucji, która przez wiele lat
dobrze służyła wychowaniu i kształceniu młodzie-
ży najbardziej potrzebującej opieki, a także w po-
staci istniejącego do dziś monumentalnego zało-
żenia, będącego jednym z najlepszych przykła-
dów późnego historyzmu w architekturze kra-
kowskiej przełomu XIX i XX wieku. Równocze-
śnie „sterczący dumnie" gmach przy ulicy Rako-
wickiej jest materialnym dowodem fenomenu roz-
woju urbanistycznego Krakowa w okresie autono-
mii galicyjskiej.
Cieszące się wówczas owocami austriackiego
liberalizmu miasto stało się pod koniec wieku
XIX „duchową stolicą Polski". Pozbawione było
jednak, ze względu na splot niekorzystnych czyn-
ników społeczno-ekonomicznych, możliwości dy-
namicznego rozwoju w oparciu o klasyczne czyn-
niki miastotwóreze, jakimi były wówczas kapitał
finansowy i przemysłowy. Dlatego właśnie sym-
bolika Krakowa stała się jednym z najważniej-
szych czynników miastotwórczych w tym okre-
sie, a fundacja Lubomirskiego, obok innych tego
typu przedsięwzięć, jest tego najlepszym przykła-
dem. Dla księcia Aleksandra — który najprawdo-
podobniej nigdy w Krakowie nie był i nie wia-
domo nawet, w jakim stopniu znał swój język
ojczysty —■ Kraków był symbolem Polski i pol-
skości. Dlatego tutaj właśnie postanowił wznieść
unieśmiertelniającą go, lecz nie wieczystą — jak
tego pragnął — fundację 49.
49 Szerzej o znaczeniu liberalizmu i symboliki dla
rozwoju urbanistycznego Krakowa na przełomie wieku
XIX i XX pisałem w złożonym do druku (w ramach
tomu pt. Rola Krakowa w dziejach narodu na przełomie
XIX i XX wieku) artykule pt. Liberalizm i symbolika
a powstanie nowoczesnego Krakowa.
LARCHITECTURE DE LHOSPICE POUR LES GARęONS DE CRACOVIE, FONDATION DU PRINCE
ALEXANDRE LUBOMIRSKI
Cet article presente 1'histoire de l'ancien Hospice
Alexandre Lubomirski se trouvant rue Rakowicka a
Cracovie, et analyse ses valeurs artistiąues. Le bati-
ment est l'oeuvre d'une fondation genereuse faite en
1885 par le prince Alexandre Lubomirski, domicilie a
Paris. La fondation avait pour but de ereer une insti-
tution, organisee de faęon modernę, qui s'occuperait de
1'education et de l'instruction des garęons abandonnes.
En realisant la voionte du fondateur en 1891—1893
on a construit dans la rue Rakowicka, d'apres le projet
de Thadee Stryjeński et de Ladislas Ekielski, un groupe
de batiments qui se distinguent non seulement par le-
urs dimensions, mais aussi par leurs hautes valeurs
artistiąues. Cest un des meilleurs exemples de Tarcni-
tecture monumentale de la seconde moitie du XIX0
siecle a Cracovie. Dans sa conception generale 1'Hospice
est une fusion eclectiąue d'un palais a la francaise du
XVIIe siecle „entre cour et jardin" et d'un edifice du
type de Semper sur le plan rectangulaire avec saillie
centrale surmontee d'une coupole et les saillies late-
rales; on y remarąue aussi une nette influence de l'ar-
chitecture de palais des pays allemands du XVIIIe sie-
cle. Malgre une influence de Semper, dont Stryjeński
etait eleve, et Ekielski celui de von Ferstel, la maison
au numero 27 rue Rakowicka a Cracovie est une coim-
position individuelle. Apres avoir habilement choisi des
elements de diverses periodes historiąues, ses auteurs
ont compose un ensemble eclectiąue mais homogene a
la fois, et qu'i a de grandes valeurs artistiąues. L'auteur
de 1'article y donnę une analyse detaillee du projet
realise, et ensuite il etudie aussi d'interessants pro-
jets d'autres eminents architectes: Thomas Pryliński,
Jean Zawiejski, Frederic Ohmann et Joseph Pokutyń-
ski. La construction de l'Hospice etant precedee d'un
concours architectoniąue organise en 1887. Treize pro-
jets y ont ete presentes. Le concours lui-meme est
devenu un des plus importants evenements artistiąues
de ce genre en Galicie.