DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Anna Treiderowa (1921 - 1982)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20537#0180
skiej Akademii Umiejętności (później Nauk) w
Krakowie. Zbiory te, złożone z dwóch wielkich
kolekcji tworzonych oddzielnie za granicą (ize
zbioru rodziny Moszyńskich i zbioru Biblioteki
Polskiej w Paryżu), połączone zostały w roku
1935, dając podstawę Gabinetowi Rycin Polskiej
Akademii Umiejętności; Gabinet mieścił się wów-
czas w dziewięciopokojowym lokalu na pierw-
szym piętrze budynku przy ul. Straszewskiego 27,
który Akademia otrzymała w zapisie od rodziny
Husarzewskich. Od samego początku zbiorom tym
pisany był ręką Ananke los tułaczy. W okresie
tragicznych lat okupacji niemieckiej przeniesio-
ne w roku 1940 do Kolegium Nowodworskiego i
Biblioteki Jagiellońskiej, pod koniec wojny zna-
lazły się w piwnicach zamku wawelskiego. W ro-
ku 1948, jako własność Komisji Historii Sztuki
Polskiej Akademii Umiejętności, wróciły na ul.
Straszewskiego, gdzie umieszczono je na drugim
piętrze w przeznaczonych na wspólne cele dwóch
pokojach, do których w r. 1951 dodano dwa dal-
sze. Po utworzeniu Polskiej Akademii Nauk Ga-
binet Rycin PAU przekształcony został w Za-
kład Historii Sztuki PAN i w roku 1955 wcielo-
ny do Biblioteki Oddziału Polskiej Akademii
Nauk w Krakowie.
Nowy okres życia zbiorów graficznych Biblio-
teki Polskiej w Paryżu i rodziny Moszyńskich nie
był dla nich łaskawy. Przeniesione z budynku
Akademii przy ul. Straszewskiego, zajętego po
wojnie przez Uniwersytet Jagielloński, do głów-
nego gmachu Akademii przy ul. Sławkowskiej 17
jako Zbiory Graficzne Biblioteki PAN w Krako-
wie, w lipcu 1956 roku znalazły się w trzech nie
dostosowanych do swoich celów pokojach oficy-
ny, przylegających do tak zwanej małej sali kon-
ferencyjnej na pierwszym piętrze budynku głów-
nego. Najdłuższy okres przebywania zbiorów na
jednym miejscu trwał osiemnaście lat. W czerw-
cu 1975 Zbiory Graficzne PAN ustąpić musiały
miejsca potrzebom administracji Oddziału i prze-
niesione zostały do nowego lokalu w sąsiedniej
oficynie gmachu Akademii od strony ul. Sw. Ja-
na.
Tak rozpoczęły się lata klęski zbiorów. Lokal
okazał się nieodpowiedni dla życia rycin: „U
schyłku 1975 roku w nowym lokalu, do którego
przeniesiono zbiory graficzne i kartograficzne
oraz Pracownię Reprograficzną, ujawniły się nie-
korzystne warunki mikroklimatyczne (wilgoć i
wykwity grzybowe) zagrażając bezpośrednio bez-
pieczeństwu kolekcji" (Sprawozdanie z działalno-
ści Biblioteki PAN w Krakowie za okres 1 I—31
XII 1976, zamieszczone w Roczniku Biblioteki
PAN w Krakowie, R. XXII: 1976/1977, s. 272—
—273). W r. 1976 nastąpiła wymiana lokalu z Za-
kładem Archeologii Małopolski Instytutu Historii
Kultury Materialnej PAN. Zbiory Graficzne Bi-
blioteki PAN znalazły się z kolei na czwartym
piętrze tej samej oficyny, w której mieściły się
niegdyś na drugim piętrze. Trzeci lokal przez trzy
następne lata nie nadawał się do pracy w okre-
sie zimy: temperatura wahała się od 7° do 13°C.
W roku 1979 podjęto w budynku prace remonto-
we zakończone w r. 1981.
Anna Treiderowa z odwagą i nie pozbawioną
wewnętrznego buntu goryczą dzieliła tułacze losy
zbiorów, które były jej warsztatem pracy nauko-
wej i drugim domem rodzinnym. Bezdzietna, ca-
łym sercem żyła sprawami Gabinetu Rycin, od-
czuwając boleśnie jego tragiczną tułaczkę i ad-
ministracyjną degradację. Do roku 1964 pod kie-
runkiem najpierw Tadeusza Mańkowskiego, po-
tem Ireny Dunikowskiej, od roku 1965 sama
objąwszy kierownictwo zbiorów — spełniała z
niesłabnącą wytrwałością wszystkie obowiązki
związane nie tylko z przenoszeniem i zabezpie-
czaniem, a także konserwowaniem rycin, lecz
przede wszystkim z niełatwym w tych warunkach
sporządzaniem katalogu i naukowego inwentarza.
Praca ta wymagała specjalistycznego przygoto-
wania, które od roku 1952 krok za krokiem zdo-
bywała, zapewniając sobie z czasem stanowisko
wybitnego znawcy rycin oraz kolekcjonerstwa w
dziedzinie grafiki. Głęboka wiedza pozwoliła Jej
podjąć od roku 1965 działalność dydaktyczną w
zakresie historii grafiki na Wydziale Grafiki
Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a w osta-
tnich latach, w zakresie wiadomości o rozwoju
technik graficznych, na Studium Bibliotekoznaw-
stwa zorganizowanym na Wydziale Filologicznym
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Do zajęć tych
przywiązywała wielką wagę, wykazując umiejęt-
ność nauczania odziedziczoną zapewne po ojcu.
Szczególną radość sprawiało Jej zapoznawanie
młodych słuchaczy, przyszłych artystów, z ory-
ginalnymi dziełami grafiki. Lubiła dzielić się z
innymi swoją wiedzą.
Zbiór graficzny Biblioteki PAN w Krakowie
jest w zasadzie zbiorem zamkniętym. Obok za-
sobu Gabinetu Rycin Uniwersytetu Warszawskie-
go, obejmującego znakomitą kolekcję Stanisława
Augusta, należy do czołowych zbiorów grafiki za-
granicznej i(zwanej niesłusznie obcą), przede wszy-
stkim francuskiej, niemieckiej, angielskiej, wło-
skiej, flamandzkiej i holenderskiej.
Anna Treiderowa, obdarzona żywym umy-
słem historycznym, rozwijała swoją twórczość
naukową w dwóch kierunkach: z jednej strony
badała źródłowo dzieje zbiorów, z drugiej zaś
174
Krakowie. Zbiory te, złożone z dwóch wielkich
kolekcji tworzonych oddzielnie za granicą (ize
zbioru rodziny Moszyńskich i zbioru Biblioteki
Polskiej w Paryżu), połączone zostały w roku
1935, dając podstawę Gabinetowi Rycin Polskiej
Akademii Umiejętności; Gabinet mieścił się wów-
czas w dziewięciopokojowym lokalu na pierw-
szym piętrze budynku przy ul. Straszewskiego 27,
który Akademia otrzymała w zapisie od rodziny
Husarzewskich. Od samego początku zbiorom tym
pisany był ręką Ananke los tułaczy. W okresie
tragicznych lat okupacji niemieckiej przeniesio-
ne w roku 1940 do Kolegium Nowodworskiego i
Biblioteki Jagiellońskiej, pod koniec wojny zna-
lazły się w piwnicach zamku wawelskiego. W ro-
ku 1948, jako własność Komisji Historii Sztuki
Polskiej Akademii Umiejętności, wróciły na ul.
Straszewskiego, gdzie umieszczono je na drugim
piętrze w przeznaczonych na wspólne cele dwóch
pokojach, do których w r. 1951 dodano dwa dal-
sze. Po utworzeniu Polskiej Akademii Nauk Ga-
binet Rycin PAU przekształcony został w Za-
kład Historii Sztuki PAN i w roku 1955 wcielo-
ny do Biblioteki Oddziału Polskiej Akademii
Nauk w Krakowie.
Nowy okres życia zbiorów graficznych Biblio-
teki Polskiej w Paryżu i rodziny Moszyńskich nie
był dla nich łaskawy. Przeniesione z budynku
Akademii przy ul. Straszewskiego, zajętego po
wojnie przez Uniwersytet Jagielloński, do głów-
nego gmachu Akademii przy ul. Sławkowskiej 17
jako Zbiory Graficzne Biblioteki PAN w Krako-
wie, w lipcu 1956 roku znalazły się w trzech nie
dostosowanych do swoich celów pokojach oficy-
ny, przylegających do tak zwanej małej sali kon-
ferencyjnej na pierwszym piętrze budynku głów-
nego. Najdłuższy okres przebywania zbiorów na
jednym miejscu trwał osiemnaście lat. W czerw-
cu 1975 Zbiory Graficzne PAN ustąpić musiały
miejsca potrzebom administracji Oddziału i prze-
niesione zostały do nowego lokalu w sąsiedniej
oficynie gmachu Akademii od strony ul. Sw. Ja-
na.
Tak rozpoczęły się lata klęski zbiorów. Lokal
okazał się nieodpowiedni dla życia rycin: „U
schyłku 1975 roku w nowym lokalu, do którego
przeniesiono zbiory graficzne i kartograficzne
oraz Pracownię Reprograficzną, ujawniły się nie-
korzystne warunki mikroklimatyczne (wilgoć i
wykwity grzybowe) zagrażając bezpośrednio bez-
pieczeństwu kolekcji" (Sprawozdanie z działalno-
ści Biblioteki PAN w Krakowie za okres 1 I—31
XII 1976, zamieszczone w Roczniku Biblioteki
PAN w Krakowie, R. XXII: 1976/1977, s. 272—
—273). W r. 1976 nastąpiła wymiana lokalu z Za-
kładem Archeologii Małopolski Instytutu Historii
Kultury Materialnej PAN. Zbiory Graficzne Bi-
blioteki PAN znalazły się z kolei na czwartym
piętrze tej samej oficyny, w której mieściły się
niegdyś na drugim piętrze. Trzeci lokal przez trzy
następne lata nie nadawał się do pracy w okre-
sie zimy: temperatura wahała się od 7° do 13°C.
W roku 1979 podjęto w budynku prace remonto-
we zakończone w r. 1981.
Anna Treiderowa z odwagą i nie pozbawioną
wewnętrznego buntu goryczą dzieliła tułacze losy
zbiorów, które były jej warsztatem pracy nauko-
wej i drugim domem rodzinnym. Bezdzietna, ca-
łym sercem żyła sprawami Gabinetu Rycin, od-
czuwając boleśnie jego tragiczną tułaczkę i ad-
ministracyjną degradację. Do roku 1964 pod kie-
runkiem najpierw Tadeusza Mańkowskiego, po-
tem Ireny Dunikowskiej, od roku 1965 sama
objąwszy kierownictwo zbiorów — spełniała z
niesłabnącą wytrwałością wszystkie obowiązki
związane nie tylko z przenoszeniem i zabezpie-
czaniem, a także konserwowaniem rycin, lecz
przede wszystkim z niełatwym w tych warunkach
sporządzaniem katalogu i naukowego inwentarza.
Praca ta wymagała specjalistycznego przygoto-
wania, które od roku 1952 krok za krokiem zdo-
bywała, zapewniając sobie z czasem stanowisko
wybitnego znawcy rycin oraz kolekcjonerstwa w
dziedzinie grafiki. Głęboka wiedza pozwoliła Jej
podjąć od roku 1965 działalność dydaktyczną w
zakresie historii grafiki na Wydziale Grafiki
Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a w osta-
tnich latach, w zakresie wiadomości o rozwoju
technik graficznych, na Studium Bibliotekoznaw-
stwa zorganizowanym na Wydziale Filologicznym
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Do zajęć tych
przywiązywała wielką wagę, wykazując umiejęt-
ność nauczania odziedziczoną zapewne po ojcu.
Szczególną radość sprawiało Jej zapoznawanie
młodych słuchaczy, przyszłych artystów, z ory-
ginalnymi dziełami grafiki. Lubiła dzielić się z
innymi swoją wiedzą.
Zbiór graficzny Biblioteki PAN w Krakowie
jest w zasadzie zbiorem zamkniętym. Obok za-
sobu Gabinetu Rycin Uniwersytetu Warszawskie-
go, obejmującego znakomitą kolekcję Stanisława
Augusta, należy do czołowych zbiorów grafiki za-
granicznej i(zwanej niesłusznie obcą), przede wszy-
stkim francuskiej, niemieckiej, angielskiej, wło-
skiej, flamandzkiej i holenderskiej.
Anna Treiderowa, obdarzona żywym umy-
słem historycznym, rozwijała swoją twórczość
naukową w dwóch kierunkach: z jednej strony
badała źródłowo dzieje zbiorów, z drugiej zaś
174