DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Tadeusz Dobrowolski (1899 - 1984)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0014
Data drugiej wojny światowej ostrą cezurą
przedzieliły życie i działalność Tadeusza Dobro-
wolskiego — podobnie jak życie (i działalność Je-
go rówieśników i większości Polaków — na dwa
okresy.
Urodzony 17 sierpnia roku 1899, jako syn Pio-
tra d Helelny ;z domu Świerzb, w Nowym Są-
czu — tam ukończył szkołę podstawową i gim-
nazjum klasyczne, a w latach 1918—1922 odbył
podwójne studia wyższe: w Akademii Sztuk Pięk-
nych w Krakowie, w pracowni Józefa Mehoffera
(ina ich podstawie w roku 1921 złożył egzamin dy-
plomowy z rysunku, matematyki i geometrii, u-
prawniiający Go do wykonywania zawodu nauczy-
ciela szkół średnich) oraz w Uniwersytecie Ja-
giellońskim u Juliana Pagaczewskiego i Jerzego
Mycielskiego, pod którego opieką uzyśkał stopień
naukowy doktora filozofii na podstawie pracy o
rzeźbie ncoklasyczmej w Polsce (która w ostate-
cznej wersji ukazała się drukiem dopiero w roku
1974 pod tytułem Rzeźba neoklasyczna i roman-
tyczna w Polsce. Ze studiów nad importem wło-
skim i świadomością estetyczną). Jalko dyplomowa-
ny historyk sztuki w latach 1922—1925 współpra-
co wał w krakowskim urzędzie konserwatorskim z
Tadeuszem Szydłowskim na stanowisku sekre-
tarza, a w latach 1925—1927 pełnił obowiązki dy-
rektora Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy. W ro-
ku 1927 przeniósł się do Katowic, gdzie do wy-
buchu wojny rozwijał podwójną działalność w Od-
dziale Sztuki przy Śląskim Urzędzie Wojewódz-
kim: muzealną, jako organizator i dyrektor w:'e-
1 o działowego Muzeum Śląskiego, oraz ikonserwa-
tonską w Urzędzie Konserwatora Zabytków Sztu-
ki, jako konserwator zabytków województwa ślą-
skiego. Był to okres niezwykle owocny w pracy
Dobrowolskiego dla kultury artystycznej Śląska,
a także pomyślny dla naukowej twórczości młode-
go uczonego. Twórczość ta rozwijała się w kręgu
inicjatyw założonego w roku 1934 Instytutu Ślą-
skiego, a osiągnięcia jej wyznaczają m. in. ksią-
żki Sztuka województwa śląskiego (1933) i Rzeź-
ba i malarstwo gotyckie w województwie śląskim
(1937). W roku 1935 po przedłożeniu rozprawy
Śląskie malarstwo ścienne i sztalugowe do po-
czątku XV wieku (1936) habilitował się Dobro-
wolski na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu
Jagiellońskiego w zakresie histerii sztuki śred-
niowiecznej oraz muzealnictwa i konserwatorstwa.
Wojna brutalnie zakończyła najszczęśliwszy w
Jego życiu okres śląski. Zaaresztowany 6 listopa-
da roku 1939, wraz ze 183 profesorami i docenta-
mi Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Gór-
niczej, w Collegium Noivum krakowskiej uczelni,
wywieziony został do Sachsenhausen i O/ramiem-
burga. Zwolniony w kwietniu 1940, żył najpierw
jakiś czas. iz malarstwa, potem pracował w fabry-
ce farb i lakierów „Farba” w Podgórzu na stano-
wisku kierownika (1942—1944), brał wreszcie
udział w tajnym nauczaniu Uniwersytetu Jagiel-
lońskiego (1944—1945). W latach okupacji nowo-
czesny gmach Muzeum Śląskiego, wzniesiony we-
dług Jego projektu przez inż. K. Sohayera, cegła
po cegle rozebrany niemieckimi rękami w akcie
barbarzyńskiej nienawiści do Polski ii jej kultury,
zniknął z powierzchni ziemi.
Lata powojenne związały Tadeusza Dobrowol-
skiego na stałe z Krakowem. W raku 1946, jako
docent etatowy, rozpoczął działalność dydaktyczną
przy Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu Ja-
giellońskiego, którą kontynuował przez dwadzieś-
cia trzy lata', aż do przejścia w stan spoczynku
w roku 1969. Był kolejno profesorem nadzwy-
czajnym w tworzącej się Katedrze Historii i Te-
orii Sztuki (1949) i kierownikiem Katedry Histo-
rii Sztuki Polskiej (1952) w Zakładzie Historii
Sztuki, przekształconym iz kolei w Zespół Katedr
Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego; w
roku 1956 został kierownikiem Katedry Historii
Sztuki Nowoczesnej w utworzonym wówczas In-
stytucie Historii Sztuki. Jako nauczyciel akade-
micki wykładał m. din. historię sztuki nowoczesnej
powszechnej, histerię sztuki nowoczesnej polskiej,
wybrane zagadnienia współczesnej kultury arty-
stycznej i muzealnictwo.
W latach 1950—1956 był ponadto dyrektorem
Muzeum Narodowego w Krakowie, dla którego
osiągnięć wystawienniczych i wydawnictw poło-
żył Wielkie i trwałe zasługi. Niewątpliwie1 po-
mocne w tym zakresie były Mu przedwojenne do-
świadczenia śląskie.
Całą swoją działalnością konserwatorską, mu-
zealną i naukową współtworzył. Dobrowolski na
swoim odcinku pracy polską kulturę umysłową
i artystyczną. Wytrawny historyk d krytyk sztuki,
obdarzony wrażliwością malarza, w ocenie zjawisk
świata sztuki stosował kryterium oka, podporząd-
kowując swoje widzenie rzeczywistości współrzęd-
nym realizmu teoriopoznawczego. Sztukę bowiem
od początku uważał za odbicie rzeczywistości i
temu przekonaniu pozostał do końca wierny. Zna-
lazło ono wyraz przed wojną w charakterystyce
stylu Pięknych Madonn, a po wojnie w licznych
wypowiedziach dyskusyjnych na temat malarstwa
współczesnego — m. in. w polemikach z Julia-
nem Przybosiem, Adamem Ważykiem i Zbignie-
wem Pronaszką — zapoczątkowanych artykułem
Dobrowolskiego O hermetyzmie i izolacji dzisiej-
szego malarstwa (1946). Odcisnęło ponadto swoje
piętno zarówno na analizie i ocenie portretu no-
6
przedzieliły życie i działalność Tadeusza Dobro-
wolskiego — podobnie jak życie (i działalność Je-
go rówieśników i większości Polaków — na dwa
okresy.
Urodzony 17 sierpnia roku 1899, jako syn Pio-
tra d Helelny ;z domu Świerzb, w Nowym Są-
czu — tam ukończył szkołę podstawową i gim-
nazjum klasyczne, a w latach 1918—1922 odbył
podwójne studia wyższe: w Akademii Sztuk Pięk-
nych w Krakowie, w pracowni Józefa Mehoffera
(ina ich podstawie w roku 1921 złożył egzamin dy-
plomowy z rysunku, matematyki i geometrii, u-
prawniiający Go do wykonywania zawodu nauczy-
ciela szkół średnich) oraz w Uniwersytecie Ja-
giellońskim u Juliana Pagaczewskiego i Jerzego
Mycielskiego, pod którego opieką uzyśkał stopień
naukowy doktora filozofii na podstawie pracy o
rzeźbie ncoklasyczmej w Polsce (która w ostate-
cznej wersji ukazała się drukiem dopiero w roku
1974 pod tytułem Rzeźba neoklasyczna i roman-
tyczna w Polsce. Ze studiów nad importem wło-
skim i świadomością estetyczną). Jalko dyplomowa-
ny historyk sztuki w latach 1922—1925 współpra-
co wał w krakowskim urzędzie konserwatorskim z
Tadeuszem Szydłowskim na stanowisku sekre-
tarza, a w latach 1925—1927 pełnił obowiązki dy-
rektora Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy. W ro-
ku 1927 przeniósł się do Katowic, gdzie do wy-
buchu wojny rozwijał podwójną działalność w Od-
dziale Sztuki przy Śląskim Urzędzie Wojewódz-
kim: muzealną, jako organizator i dyrektor w:'e-
1 o działowego Muzeum Śląskiego, oraz ikonserwa-
tonską w Urzędzie Konserwatora Zabytków Sztu-
ki, jako konserwator zabytków województwa ślą-
skiego. Był to okres niezwykle owocny w pracy
Dobrowolskiego dla kultury artystycznej Śląska,
a także pomyślny dla naukowej twórczości młode-
go uczonego. Twórczość ta rozwijała się w kręgu
inicjatyw założonego w roku 1934 Instytutu Ślą-
skiego, a osiągnięcia jej wyznaczają m. in. ksią-
żki Sztuka województwa śląskiego (1933) i Rzeź-
ba i malarstwo gotyckie w województwie śląskim
(1937). W roku 1935 po przedłożeniu rozprawy
Śląskie malarstwo ścienne i sztalugowe do po-
czątku XV wieku (1936) habilitował się Dobro-
wolski na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu
Jagiellońskiego w zakresie histerii sztuki śred-
niowiecznej oraz muzealnictwa i konserwatorstwa.
Wojna brutalnie zakończyła najszczęśliwszy w
Jego życiu okres śląski. Zaaresztowany 6 listopa-
da roku 1939, wraz ze 183 profesorami i docenta-
mi Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Gór-
niczej, w Collegium Noivum krakowskiej uczelni,
wywieziony został do Sachsenhausen i O/ramiem-
burga. Zwolniony w kwietniu 1940, żył najpierw
jakiś czas. iz malarstwa, potem pracował w fabry-
ce farb i lakierów „Farba” w Podgórzu na stano-
wisku kierownika (1942—1944), brał wreszcie
udział w tajnym nauczaniu Uniwersytetu Jagiel-
lońskiego (1944—1945). W latach okupacji nowo-
czesny gmach Muzeum Śląskiego, wzniesiony we-
dług Jego projektu przez inż. K. Sohayera, cegła
po cegle rozebrany niemieckimi rękami w akcie
barbarzyńskiej nienawiści do Polski ii jej kultury,
zniknął z powierzchni ziemi.
Lata powojenne związały Tadeusza Dobrowol-
skiego na stałe z Krakowem. W raku 1946, jako
docent etatowy, rozpoczął działalność dydaktyczną
przy Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu Ja-
giellońskiego, którą kontynuował przez dwadzieś-
cia trzy lata', aż do przejścia w stan spoczynku
w roku 1969. Był kolejno profesorem nadzwy-
czajnym w tworzącej się Katedrze Historii i Te-
orii Sztuki (1949) i kierownikiem Katedry Histo-
rii Sztuki Polskiej (1952) w Zakładzie Historii
Sztuki, przekształconym iz kolei w Zespół Katedr
Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego; w
roku 1956 został kierownikiem Katedry Historii
Sztuki Nowoczesnej w utworzonym wówczas In-
stytucie Historii Sztuki. Jako nauczyciel akade-
micki wykładał m. din. historię sztuki nowoczesnej
powszechnej, histerię sztuki nowoczesnej polskiej,
wybrane zagadnienia współczesnej kultury arty-
stycznej i muzealnictwo.
W latach 1950—1956 był ponadto dyrektorem
Muzeum Narodowego w Krakowie, dla którego
osiągnięć wystawienniczych i wydawnictw poło-
żył Wielkie i trwałe zasługi. Niewątpliwie1 po-
mocne w tym zakresie były Mu przedwojenne do-
świadczenia śląskie.
Całą swoją działalnością konserwatorską, mu-
zealną i naukową współtworzył. Dobrowolski na
swoim odcinku pracy polską kulturę umysłową
i artystyczną. Wytrawny historyk d krytyk sztuki,
obdarzony wrażliwością malarza, w ocenie zjawisk
świata sztuki stosował kryterium oka, podporząd-
kowując swoje widzenie rzeczywistości współrzęd-
nym realizmu teoriopoznawczego. Sztukę bowiem
od początku uważał za odbicie rzeczywistości i
temu przekonaniu pozostał do końca wierny. Zna-
lazło ono wyraz przed wojną w charakterystyce
stylu Pięknych Madonn, a po wojnie w licznych
wypowiedziach dyskusyjnych na temat malarstwa
współczesnego — m. in. w polemikach z Julia-
nem Przybosiem, Adamem Ważykiem i Zbignie-
wem Pronaszką — zapoczątkowanych artykułem
Dobrowolskiego O hermetyzmie i izolacji dzisiej-
szego malarstwa (1946). Odcisnęło ponadto swoje
piętno zarówno na analizie i ocenie portretu no-
6