DOI Artikel:
Pencakowski, Paweł: Rzeźby w kaplicy Ogrojcowej przy kościele Św. Barbary w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0029
Folia Historiae Artium, T. XX (1984)
PL ISSN 0071-6723
PAWEŁ PENCAKOWSKI
RZEŹBY W KAPLICY OGROJCOWEJ PRZY KOŚCIELE ŚW. BARBARY W KRAKOWIE *
Do północnej części elewacji zachodniej ko-
ścioła Św. Barbary w Krakowie przylega ka-
mienna, późnogotycka kaplica zwana Ogrojcową,
otwierająca się ostrołukowymi arkadami na plac
Mariacki, dawny cmentarz parafialny N.P. Marii
(ryc. 1). W jej wnętrzu znajduje się grupa pełno-
plastycznych, przyściennych figur, wykonanych z
wapienia pińczowskiego i polichromowanych.
Rzeźby wyobrażają Chrystusa modlącego się w
Ogrodzie Oliwnym oraz trzech apostołów pogrą-
żonych we śnie: śś. Piotra, Jakuba i Jana. Figu-
ry ustawione są na niskim podmurowaniu, znaj-
dującym się przy samej ścianie, za mensą ołta-
rzową kaplicy, która stanowi ich optyczną pod-
stawę. Pierwszy niski plan tworzy kamienna imi-
tacja skalistego gruntu (ryc. 2). W partii naprze-
ciwko figury Chrystusa ma ona formę piętrzą-
cej się iglicy skalnej, na której widnieje postać
* Artykuł niniejszy jest zmienionym i rozszerzonym
rozdziałem pracy magisterskiej pt. „Kaplica Ogrojcową
przy kościele Św. Barbary w Krakowie”, pisanej w la-
tach 1973—1974 na Wydziale Filozoficzno-Historycznym
Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod kierunkiem prof. dra
hab. Lecha Kalinowskiego, któremu pragnę wyrazić w
tym miejscu głęboką wdzięczność. Za szereg życzliwych
uwag na temat pracy dziękuję ponadto mgr. Elżbiecie
i Piotrowi Pałamarzom oraz Wojciechowi Marcinkow-
skiemu.
1 Figura anioła niosącego krzyż i kielich, wykonana
z drewna i polichromowana, pochodzi zapewne z prze-
łomu XVII/XVIII w. Zastąpiła ona pierwotną figurę, wy-
rzeźbioną z kamienia, po której pozostał fałd łamanej
szaty, powiązany ze skałą organicznie. W sprawie dato-
wania figury anioła por. Katalog zabytków sztuki w Pol-
sce, IV, Miasto Kraków, cz. II: Kościoły i klasztory śród-
mieścia. Pod red. A. Bochnaka i J. Samka, War-
anioła niosącego krzyż i kielich b Pozostała część,
zdecydowanie horyzontalna, zwieńczona jest pło-
tem plecionym z patyków na wbitych w skali-
ste podłoże sękatych kołkach. Przed płotem, ze
szczelin w skale wyrasta skąpa roślinność, na ka-
mieniach dostrzec można kreta, ślimaka i jasz-
czurkę 2.
W tle, za figurami, widnieje malowidło przed-
stawiające scenę wejścia Judasza z siepaczami do
ogrodu Getsemani. Spora grupa osób przechodzi
przez bramkę w deskowym plocie; oprócz Judasza
dostrzec tu można towarzysżącyoh mu: rycerza w
zbroi i pachołka przedostającego się górą przez
płot3.
Rzeźby w kaplicy Ogrojcowej były w dotych-
czasowej literaturze łączone z szeroko pojętym
kręgiem Wita Stwosza, jego szkołą, a także war-
sztatem; ich autorstwo przypisywano jednemu ar-
szawa 1971, s. 96. Płot powiązany jest organicznie z te-
renem, na którym stoi; został wykuty wraz z gruntem
z tych samych bloków kamienia w liczbie trzech.
2 Oprócz tego widnieją tam także dwie figurki bo-
dących się baranów lub kóz w skali znacznie zmniej-
szonej w stosunku do otaczających je roślin i innych
zwierząt.
3 Malowidło ito jest oryginalne tylko częściowo. Par-
tia obok rzeźbionej figury Chrystusa oraz lewa górna
część krajobrazu nad płotem wraz z przedostającym się
górą pachołkiem jest rekonstrukcją wykonaną przez
J. Makarewicza w r. 1910. W innych partiach malowidła
występują także spore, częściowo uzupełnione przez
J. Makarewicza i M. Gąseckiego (w latach 1938—1939),
ubytki pierwotnej warstwy malowidła. Powyższe infor-
macje zawdzięczam autorom prac konserwatorskich w
kaplicy Ogrojcowej ■—- p. I. Płusce i M. Paciorkowi.
21
PL ISSN 0071-6723
PAWEŁ PENCAKOWSKI
RZEŹBY W KAPLICY OGROJCOWEJ PRZY KOŚCIELE ŚW. BARBARY W KRAKOWIE *
Do północnej części elewacji zachodniej ko-
ścioła Św. Barbary w Krakowie przylega ka-
mienna, późnogotycka kaplica zwana Ogrojcową,
otwierająca się ostrołukowymi arkadami na plac
Mariacki, dawny cmentarz parafialny N.P. Marii
(ryc. 1). W jej wnętrzu znajduje się grupa pełno-
plastycznych, przyściennych figur, wykonanych z
wapienia pińczowskiego i polichromowanych.
Rzeźby wyobrażają Chrystusa modlącego się w
Ogrodzie Oliwnym oraz trzech apostołów pogrą-
żonych we śnie: śś. Piotra, Jakuba i Jana. Figu-
ry ustawione są na niskim podmurowaniu, znaj-
dującym się przy samej ścianie, za mensą ołta-
rzową kaplicy, która stanowi ich optyczną pod-
stawę. Pierwszy niski plan tworzy kamienna imi-
tacja skalistego gruntu (ryc. 2). W partii naprze-
ciwko figury Chrystusa ma ona formę piętrzą-
cej się iglicy skalnej, na której widnieje postać
* Artykuł niniejszy jest zmienionym i rozszerzonym
rozdziałem pracy magisterskiej pt. „Kaplica Ogrojcową
przy kościele Św. Barbary w Krakowie”, pisanej w la-
tach 1973—1974 na Wydziale Filozoficzno-Historycznym
Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod kierunkiem prof. dra
hab. Lecha Kalinowskiego, któremu pragnę wyrazić w
tym miejscu głęboką wdzięczność. Za szereg życzliwych
uwag na temat pracy dziękuję ponadto mgr. Elżbiecie
i Piotrowi Pałamarzom oraz Wojciechowi Marcinkow-
skiemu.
1 Figura anioła niosącego krzyż i kielich, wykonana
z drewna i polichromowana, pochodzi zapewne z prze-
łomu XVII/XVIII w. Zastąpiła ona pierwotną figurę, wy-
rzeźbioną z kamienia, po której pozostał fałd łamanej
szaty, powiązany ze skałą organicznie. W sprawie dato-
wania figury anioła por. Katalog zabytków sztuki w Pol-
sce, IV, Miasto Kraków, cz. II: Kościoły i klasztory śród-
mieścia. Pod red. A. Bochnaka i J. Samka, War-
anioła niosącego krzyż i kielich b Pozostała część,
zdecydowanie horyzontalna, zwieńczona jest pło-
tem plecionym z patyków na wbitych w skali-
ste podłoże sękatych kołkach. Przed płotem, ze
szczelin w skale wyrasta skąpa roślinność, na ka-
mieniach dostrzec można kreta, ślimaka i jasz-
czurkę 2.
W tle, za figurami, widnieje malowidło przed-
stawiające scenę wejścia Judasza z siepaczami do
ogrodu Getsemani. Spora grupa osób przechodzi
przez bramkę w deskowym plocie; oprócz Judasza
dostrzec tu można towarzysżącyoh mu: rycerza w
zbroi i pachołka przedostającego się górą przez
płot3.
Rzeźby w kaplicy Ogrojcowej były w dotych-
czasowej literaturze łączone z szeroko pojętym
kręgiem Wita Stwosza, jego szkołą, a także war-
sztatem; ich autorstwo przypisywano jednemu ar-
szawa 1971, s. 96. Płot powiązany jest organicznie z te-
renem, na którym stoi; został wykuty wraz z gruntem
z tych samych bloków kamienia w liczbie trzech.
2 Oprócz tego widnieją tam także dwie figurki bo-
dących się baranów lub kóz w skali znacznie zmniej-
szonej w stosunku do otaczających je roślin i innych
zwierząt.
3 Malowidło ito jest oryginalne tylko częściowo. Par-
tia obok rzeźbionej figury Chrystusa oraz lewa górna
część krajobrazu nad płotem wraz z przedostającym się
górą pachołkiem jest rekonstrukcją wykonaną przez
J. Makarewicza w r. 1910. W innych partiach malowidła
występują także spore, częściowo uzupełnione przez
J. Makarewicza i M. Gąseckiego (w latach 1938—1939),
ubytki pierwotnej warstwy malowidła. Powyższe infor-
macje zawdzięczam autorom prac konserwatorskich w
kaplicy Ogrojcowej ■—- p. I. Płusce i M. Paciorkowi.
21