DOI Artikel:
Pencakowski, Paweł: Rzeźby w kaplicy Ogrojcowej przy kościele Św. Barbary w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0034
4. Spętane lwy i tarcza z Barankiem Bożym z kaplicy Ogrojcowej
w czasie prac konserwatorskich w r. 1981 (fot. M. Paciorek)
nie, świeckie, motywy heraldyczne nie mają, jak
się wydaje, związku z teologicznym aspektem pro-
gramu kaplicy 2S.
Można sądzić, że istnieje takie powiązanie
między Barankiem Bożym, podtrzymywanym
przez dwa spętane lwy, a tematem głównym O-
grojca. Wspomniane motywy stanowią bowiem
symboliczne przedstawienie zmartwychwstania
Chrystusa, zwyciężającego grzech i śmierć, skła-
dając się na symboliczną wizję Odkupienia.
Rola wątku eschatologicznego w kaplicy Ogroj-
cowej przy kościele Św. Barbary w Krakowie sta-
nie się bardziej oczywista, gdy jzdamy sobie spra-
wę ze szczególnego znaczenia, jakie miała w wie-
ku XV i XVI tematyka Modlitwy w Ogrojcu.
U schyłku średniowiecza kult Chrystusa w O-
grojcu uprawiany był w powiązaniu z ideą śmier-
ci doczesnej człowieka, z myślą o jego umieraniu.
Samodzielne, najczęściej plastyczne, przedstawie-
nia Modlitwy w Ogrojcu, zwane potocznie Ogroj-
cami, niezwykle zresztą popularne, lokowano na
zewnątrz kościołów, co miało związek z usytuo-
25 Herb Nowina należał do Adama Szworca, funda-
tora kaplicy (na ten temat patrz niżej). Herb Orzeł w
Koronie to godło państwowe i oficjalny herb rodziny
panującej. Umieszczanie tego herbu w budowlach sa-
kralnych staje się popularne w Polsce za czasów Kazi-
mierza Wielkiego i jest to zjawisko trwałe. Jego nasile-
nie, jak się wydaje, obserwujemy w drugiej poł. w. XV.
Od tego czasu herb Orzeł w Koronie pojawia się często
w nagrobkach, kaflach, dziełach złotnictwa, widnieje
także na płycie herbowej Akademii Krakowskiej. Jego
istnienie w kaplicy Ogrojcowej należy traktować zapew-
ne jako symbol umacniającej się świadomości narodowej
warstwy szlacheckiej.
wanymi tu zwykle cmentarzami parafialnymi26.
Na nich też powstawały monumentalne, wolno
stojące „Góry Oliwne” 27. Płaskorzeźby o tej te-
matyce występują często na tablicach i płytach
epitafijnych. Motywy Ogrojca i umierania czło-
wieka łączone są w literaturze w formie modlitw
za konających do Chrystusa konającego w Ogro-
dzie Oliwnym 28.
Zatem temat Modlitwy w Ogrojcu, zrealizo-
wany w specjalnie w tym celu wzniesionej na
cmentarzu Mariackim kaplicy Ogrojcowej, wiąże
się w logiczną całość z istniejącym w tej kapli-
cy symbolicznie potraktowanym przedstawieniem
tryumfu Chrystusa nad grzechem i śmiercią. Tak
skonstruowany program wyraża i implikuje po-
wszechne w wieku XV przekonanie, że Chrystus
modlący się i(lub inaczej —- konający) w Ogrodzie
Oliwnym otoczy umierających opieką i uchroni
ich przed wiecznymi konsekwencjami grzechu i
śmierci doczesnej, której znakiem jest czaszka z
piszczelami. Gwarancję tej obrony stanowi właś-
nie męka i zmartwychwstanie Chrystusa.
26 M u n k (o.c., passim oraz katalog pracy) wymie-
nia ponad 400 plastycznych Ogrojców, w tym połowę
z w. XV na terenach Frankonii, Bawarii, Wirtembergii,
Szwabii, Palatynatu i Badenii.
27 Niestety znane jedynie z przekazów ikonograficz-
nych lub rozproszonych pozostałości, np. w Uberlingen
(1493), Strassburgu (1498), Wiedniu (1502), Spirze (1505—
1512), Melku (1520—1525) i in. Omawia je częściowo
M u n k, o.c., passim; zob. też zamieszczoną tam literaturę
przedmiotu.
28 Por. S. Wisłocki, Wisła, Kraków 1873, s. 351—
55. Jest to modlitwa z Legendy o papieżu Urbanie, dru-
kowanej w Krakowie w r. 1514.
26
w czasie prac konserwatorskich w r. 1981 (fot. M. Paciorek)
nie, świeckie, motywy heraldyczne nie mają, jak
się wydaje, związku z teologicznym aspektem pro-
gramu kaplicy 2S.
Można sądzić, że istnieje takie powiązanie
między Barankiem Bożym, podtrzymywanym
przez dwa spętane lwy, a tematem głównym O-
grojca. Wspomniane motywy stanowią bowiem
symboliczne przedstawienie zmartwychwstania
Chrystusa, zwyciężającego grzech i śmierć, skła-
dając się na symboliczną wizję Odkupienia.
Rola wątku eschatologicznego w kaplicy Ogroj-
cowej przy kościele Św. Barbary w Krakowie sta-
nie się bardziej oczywista, gdy jzdamy sobie spra-
wę ze szczególnego znaczenia, jakie miała w wie-
ku XV i XVI tematyka Modlitwy w Ogrojcu.
U schyłku średniowiecza kult Chrystusa w O-
grojcu uprawiany był w powiązaniu z ideą śmier-
ci doczesnej człowieka, z myślą o jego umieraniu.
Samodzielne, najczęściej plastyczne, przedstawie-
nia Modlitwy w Ogrojcu, zwane potocznie Ogroj-
cami, niezwykle zresztą popularne, lokowano na
zewnątrz kościołów, co miało związek z usytuo-
25 Herb Nowina należał do Adama Szworca, funda-
tora kaplicy (na ten temat patrz niżej). Herb Orzeł w
Koronie to godło państwowe i oficjalny herb rodziny
panującej. Umieszczanie tego herbu w budowlach sa-
kralnych staje się popularne w Polsce za czasów Kazi-
mierza Wielkiego i jest to zjawisko trwałe. Jego nasile-
nie, jak się wydaje, obserwujemy w drugiej poł. w. XV.
Od tego czasu herb Orzeł w Koronie pojawia się często
w nagrobkach, kaflach, dziełach złotnictwa, widnieje
także na płycie herbowej Akademii Krakowskiej. Jego
istnienie w kaplicy Ogrojcowej należy traktować zapew-
ne jako symbol umacniającej się świadomości narodowej
warstwy szlacheckiej.
wanymi tu zwykle cmentarzami parafialnymi26.
Na nich też powstawały monumentalne, wolno
stojące „Góry Oliwne” 27. Płaskorzeźby o tej te-
matyce występują często na tablicach i płytach
epitafijnych. Motywy Ogrojca i umierania czło-
wieka łączone są w literaturze w formie modlitw
za konających do Chrystusa konającego w Ogro-
dzie Oliwnym 28.
Zatem temat Modlitwy w Ogrojcu, zrealizo-
wany w specjalnie w tym celu wzniesionej na
cmentarzu Mariackim kaplicy Ogrojcowej, wiąże
się w logiczną całość z istniejącym w tej kapli-
cy symbolicznie potraktowanym przedstawieniem
tryumfu Chrystusa nad grzechem i śmiercią. Tak
skonstruowany program wyraża i implikuje po-
wszechne w wieku XV przekonanie, że Chrystus
modlący się i(lub inaczej —- konający) w Ogrodzie
Oliwnym otoczy umierających opieką i uchroni
ich przed wiecznymi konsekwencjami grzechu i
śmierci doczesnej, której znakiem jest czaszka z
piszczelami. Gwarancję tej obrony stanowi właś-
nie męka i zmartwychwstanie Chrystusa.
26 M u n k (o.c., passim oraz katalog pracy) wymie-
nia ponad 400 plastycznych Ogrojców, w tym połowę
z w. XV na terenach Frankonii, Bawarii, Wirtembergii,
Szwabii, Palatynatu i Badenii.
27 Niestety znane jedynie z przekazów ikonograficz-
nych lub rozproszonych pozostałości, np. w Uberlingen
(1493), Strassburgu (1498), Wiedniu (1502), Spirze (1505—
1512), Melku (1520—1525) i in. Omawia je częściowo
M u n k, o.c., passim; zob. też zamieszczoną tam literaturę
przedmiotu.
28 Por. S. Wisłocki, Wisła, Kraków 1873, s. 351—
55. Jest to modlitwa z Legendy o papieżu Urbanie, dru-
kowanej w Krakowie w r. 1514.
26