DOI Artikel:
Szablowski, Jerzy: Nieznane bensoniana w zbiorach wawelskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0083
Kapy, wykonane z gładkich aksamitów, posiadają
od frontu bogato dekorowane bordiury i u dołu
złotą frędzlę. Na kapie biskupa młodszego zwraca
uwagę haft o charakterze w zasadzie renesanso-
wym (ryc. 11), utworzony z esowatych, parami
zestawionych wici roślinnych, powtarzających się
mutatis mutandis również na circulus i titulus in-
fuły drugiego świętego. Malarzowi szczególnie za-
leżało na efektownym wyeksponowaniu tych kap,
których szeroko rozwinięta poła, o bogatym ry-
sunku fałdów, tworzy w obrazie akcent dominu-
jący. Spokojny i swobodny rzut drapesrii po jed-
nej stronie postaci kontrastuje z niespokojnym
i nieco skomplikowanym układem po stronie dru-
giej, co wynika z uniesienia ku górze prawicy —
raz w geście błogosławienia, raz dla podtrzymania
księgi do modlitwy. Tkaniny układają się w ostre,
kątowe fałdy, charakterystyczne dla tak zwane-
go stylu łamanego, który na terenie Niderlandów
pojawił się w trzydziestych latach w. XV, a w
innych krajach nieco później. W obrazach wawel-
skich, młodszych — jak zobaczymy — o sto bez
mała lat, ten sposób łamania fałdów jest przeja-
wem konserwatyzmu.
Krajobraz, który stanowi tło dla postaci, nale-
ży do typu panoramicznego 8. Jest widziany z pe-
wnej odległości i dość znacznej wysokości, kom-
ponowany bez liczenia się z perspektywą line-
arną, jak gdyby z kilku punktów widzenia, zbu-
dowany z elementów realnych, lecz zestawionych
w sposób dowolny. Postacie umieścił malarz na
pierwszym planie, niejako na platformie wzgórza;
stąd teren opada w dół, po czym podnosi się ku
górze, ku wysoko przebiegającemu horyzontowi.
s. 226—227; H. N o r r i s, Church Vestments, their origin
and development, London 1949, s. 107.
8 Charakterystykę tego typu krajobrazu, określanego
także jako „Weltlandschaft” lub „Uberschaulandschaft”
(„celem artysty jest pokazanie więcej aniżeli oko po-
szczególnego widza może ogarnąć jednym spojrzeniem”),
dają m. in.: L. Baldass, Die niederlandische Land-
schaftsmalerei von Patinir bis Bruegel (Jahrbuch der
Kunsthistorischen Sammlungen des Allerhóchsten Kai-
serhauses, XXXIV, Wien 1918, s. 111 i n.); C. van de
Wetering, Die Entwicklung der niederlandischen Land-
schaftsmalerei vom Anfang des 16. Jahrhunderts bis
zur Jahrhundertmitte, Berlin 1938, s. 22 i n.; M. J.
Friedlander, Uber Landschaftsmalerei und andere
Bildgattungen, Haag 1947, s. 62—65; J. Białostocki,
Poznańskie leonardianum. Uwagi o Madonnie Quentina
Metsysa w Muzeum Narodowym w Poznaniu (Studia
Muzealne, II, Wrocław 1957, s. 130 i n.); L. van Puy-
v e 1 d e, La peinture flamande au siecle de Bosch et
Breughel, Bruxelles 1964, s. 216 i n.; H. G. F r a n z,
Niederlandische Landschajtsmalerei im Zeitalter des Ma-
nierismus, Graz 1969, s. 19—20, 29 i n. (tutaj wyczerpu- 4. Ambrosius Benson, Święty Sekundus, Bruksela, Mu-
jąca literatura dotycząca tematu). see Royal d’Art Ancien (fot. A. C. L. Bruksela)
75
od frontu bogato dekorowane bordiury i u dołu
złotą frędzlę. Na kapie biskupa młodszego zwraca
uwagę haft o charakterze w zasadzie renesanso-
wym (ryc. 11), utworzony z esowatych, parami
zestawionych wici roślinnych, powtarzających się
mutatis mutandis również na circulus i titulus in-
fuły drugiego świętego. Malarzowi szczególnie za-
leżało na efektownym wyeksponowaniu tych kap,
których szeroko rozwinięta poła, o bogatym ry-
sunku fałdów, tworzy w obrazie akcent dominu-
jący. Spokojny i swobodny rzut drapesrii po jed-
nej stronie postaci kontrastuje z niespokojnym
i nieco skomplikowanym układem po stronie dru-
giej, co wynika z uniesienia ku górze prawicy —
raz w geście błogosławienia, raz dla podtrzymania
księgi do modlitwy. Tkaniny układają się w ostre,
kątowe fałdy, charakterystyczne dla tak zwane-
go stylu łamanego, który na terenie Niderlandów
pojawił się w trzydziestych latach w. XV, a w
innych krajach nieco później. W obrazach wawel-
skich, młodszych — jak zobaczymy — o sto bez
mała lat, ten sposób łamania fałdów jest przeja-
wem konserwatyzmu.
Krajobraz, który stanowi tło dla postaci, nale-
ży do typu panoramicznego 8. Jest widziany z pe-
wnej odległości i dość znacznej wysokości, kom-
ponowany bez liczenia się z perspektywą line-
arną, jak gdyby z kilku punktów widzenia, zbu-
dowany z elementów realnych, lecz zestawionych
w sposób dowolny. Postacie umieścił malarz na
pierwszym planie, niejako na platformie wzgórza;
stąd teren opada w dół, po czym podnosi się ku
górze, ku wysoko przebiegającemu horyzontowi.
s. 226—227; H. N o r r i s, Church Vestments, their origin
and development, London 1949, s. 107.
8 Charakterystykę tego typu krajobrazu, określanego
także jako „Weltlandschaft” lub „Uberschaulandschaft”
(„celem artysty jest pokazanie więcej aniżeli oko po-
szczególnego widza może ogarnąć jednym spojrzeniem”),
dają m. in.: L. Baldass, Die niederlandische Land-
schaftsmalerei von Patinir bis Bruegel (Jahrbuch der
Kunsthistorischen Sammlungen des Allerhóchsten Kai-
serhauses, XXXIV, Wien 1918, s. 111 i n.); C. van de
Wetering, Die Entwicklung der niederlandischen Land-
schaftsmalerei vom Anfang des 16. Jahrhunderts bis
zur Jahrhundertmitte, Berlin 1938, s. 22 i n.; M. J.
Friedlander, Uber Landschaftsmalerei und andere
Bildgattungen, Haag 1947, s. 62—65; J. Białostocki,
Poznańskie leonardianum. Uwagi o Madonnie Quentina
Metsysa w Muzeum Narodowym w Poznaniu (Studia
Muzealne, II, Wrocław 1957, s. 130 i n.); L. van Puy-
v e 1 d e, La peinture flamande au siecle de Bosch et
Breughel, Bruxelles 1964, s. 216 i n.; H. G. F r a n z,
Niederlandische Landschajtsmalerei im Zeitalter des Ma-
nierismus, Graz 1969, s. 19—20, 29 i n. (tutaj wyczerpu- 4. Ambrosius Benson, Święty Sekundus, Bruksela, Mu-
jąca literatura dotycząca tematu). see Royal d’Art Ancien (fot. A. C. L. Bruksela)
75